Gorbaçov’dan Putin’e Rus Milliyetçiliğinin Gelişimi

Year 2019, Volume: 7 Issue: 1, 90 - 114, 27.03.2019

İdil Tunçer Kılavuz

https://doi.org/10.14782/ipsus.539191

Abstract

Bu çalışmada ilk olarak, bugünkü Rus milliyetçiliğini anlamak açısından önem arz eden, Sovyetler

Birliği’nin son dönemlerinde yaşanan gelişmeler, Rus milliyetçiliğinde ve Rus milli bilincinde meydana

gelen değişiklikler ve Rus milliyetçilerinin Sovyetler Birliği’nin dağılmasına verdikleri reaksiyon

açıklanacak; ardından Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bir ulus-devlet olarak ortaya çıkan

Rusya Federasyonu’nda Yeltsin döneminin Rusluk anlayışı analiz edildikten sonra, 2000’li yılların

başından bugüne Vladimir Putin döneminde oluşan milliyetçilik yaklaşımı tartışılacaktır. Sovyetler

Birliği içerisinde, devlet politikalarının bir sonucu olarak, Ruslarla Sovyet devleti arasında bir derece

özdeşleşme sağlanmıştı. Ruslar, Sovyetler Birliği’ndeki milletler arasında, devletle en çok özdeşleşen

milletti. Perestroyka dönemindeki olaylar ve Sovyetler Birliği’nin yıkılışı Rus milli bilincinde önemli

etkiler yapmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılışının ardından, Rusların çoğu kendilerini, o zaman yüksek

oranda bürokratik, baskıcı ve sömürücü olarak gördükleri merkezden ve ekonomik olarak kendilerine

yük olan cumhuriyetler olarak algıladıkları yeni bağımsız olmuş ülkelerden ayırsalar da, kendilerinin

olarak gördükleri topraklardan ayrılmaları onlar için kolay olmamıştır. Bazı istisnalar dışında,

Rus milliyetçilerinin geniş bir kesimi Sovyetler Birliği’nin bütünlüğüne, eski Sovyet topraklarının

bütünlüğüne bağlı kalmışlardır. 1990’lar boyunca Yeltsin yönetimi, Rusya’da yaşayan tüm halkların,

etnik kimlikleri ne olursa olsun, Rusya’ya ait oldukları fikrine dayanan bir millet inşa projesi

geliştirmiştir. Yeltsin dönemi, Rusya Federasyonu’nun vatandaşlık esasına dayanan bir ulus devlet

olarak inşa edilmesi dönemiydi. Yeltsin döneminde hâkim olan anlayış, Rusya Federasyonu merkezli,

vatandaşlığa dayalı bir milliyetçilik anlayışı olmuştur. Putin döneminde ise özellikle son dönemde

bilinçli bir şekilde vatandaşlığa dayanan rossiiskii kimliğiyle etnik russkii kimlikleri arasındaki sınırların

bulanıklaştırıldığı görülmektedir. Rusya vatandaşlığı kimliği daha Ruslaştırılmış, Rusya vatandaşlığının

temeli Rus diline, Rus kültürüne, değerlerine dayandırılmıştır. Aynı zamanda, Putin kendisini etnik

Rus milliyetçiliğinden de uzaklaştırmıştır. Rus kimliği içerisine kimin dâhil olduğu konusunda, kültür

ve değerler; soydan ve genlerden daha önemli görülmüştür. Russkii kimliğinin sınırları, Kremlin

tarafından desteklenen değer temelli Rus kimliğine katılmak isteyen diğer etnik grupların üyelerini de

içine alacak şekilde genişletilmiştir. Bu yaklaşım ayrıca sadece Rusya Federasyonu’nun resmi sınırlarıyla kısıtlanmış bir Rus kimliği anlayışına da sahip değildir. Aynı zamanda ayrı, kendine özgü benzersiz

bir medeniyet olarak tanımlanan, Rus dünyasına (russkii mir) da hitap etmek istemektedir. Bu şekilde

Rusya Federasyonu’nun sınırlarının dışına taşan, komşu ülkelerdeki Rus ve Ruslaşmış gruplara da hitap

edebilecek bir söylem geliştirilmektedir. Sovyetler Birliği dönemindeki etnik farklılıkların tanındığı

ve güçlendirildiği bir sistemden, Yeltsin döneminin vatandaşlığa vurgu yapan milliyetçilik anlayışına,

Putin döneminde ise, hem Rusya Federasyonu içerisinde hem de dışında bu söylemin hitap edebileceği

grupları, sınırları geniş ve müphem biçimde tanımlanan etnik Rus kimliğine entegre olmaya çağıran

bir anlayışa geçildiği görülmektedir.

Keywords

Sovyetler Birliği, Rusya, Rus milliyetçiliği, Gorbaçov, Yeltsin, Putin

The Development of Russian Nationalism from Gorbachev to Putin

Abstract

This study will first analyze developments in the last period of the Soviet Union, important to understand

today’s Russian nationalism, changes in Russian nationalism and Russian national consciousness

during this period, and the reactions of Russian nationalists to the disintegration of the Soviet Union.

Later, it will examine the understanding of Russianness in the Yeltsin period after the dissolution of

the Soviet Union in Russia which became a nation-state for the first time in its history in this period.

Then, this article will discuss the understanding of nationalism during the period of Vladimir Putin

in the 2000s. In the Soviet Union, as a result of state policies, a degree of identification was established

between the Russians and the Soviet state. The Russians, among the nations in the Soviet Union, were

the nation most identified with the state. The events in the perestroika period and the collapse of the

Soviet Union had important effects on Russian national consciousness. After the dissolution of the

Soviet Union, although most Russians distinguished themselves from the Soviet center they saw as

highly bureaucratic, oppressive and exploitative, and from the newly independent republics that they

perceived as economical burdens; it was not easy for them to leave the lands they considered theirs.

With some exceptions, a large number of Russian nationalists have adhered to the integrity of the Soviet

Union and the integrity of the former Soviet territories. During the 1990s, the Yeltsin administration

developed a nation-building project based on the idea that all peoples living in Russia, regardless of

their ethnic identity, belong to citizenship-based Russianness. During the Yeltsin period the Russian

Federation was built as a nation-state based on citizenship. The understanding that prevailed during

the Yeltsin period was a nationalism based on the citizenship of the Russian Federation, other than

ethnicity. During the Putin era, especially in the last period, the boundaries between the citizenship –

based rossiiskii identity and ethnic based russkii identity have been intentionally blurred. The Russian

citizenship identity was Russianized, and the basis for Russian identity became the Russian language,

Russian culture and values. At the same time, Putin also distanced himself from ethnic Russian

nationalism. The culture and values were seen more important than the ancestry and genes to define

who is included in the Russian identity. The borders of the russkii identity were extended to include

members of other ethnic groups who wanted to join the value-based Russian identity. This approach’s

Russian identity understanding is not limited with the official borders of the Russian Federation. This

approach wants to include also the Russian world (russkii mir), which is defined as a distinct, unique

civilization. In this way, a discourse which extends beyond the borders of the Russian Federation and one

that can appeal to Russian and Russified groups in neighboring countries was developed. This article

will trace the changes from a system where ethnic differences were recognized and strengthened in the

period of Soviet Union, to the nationalism understanding of Yeltsin period emphasizing citizenship.

Then, in the period of Putin, we observe a transition to an understanding which extends the borders

of Russianness to include all groups this discourse could appeal, who wanted to join this value-based

Russian identity both within and outside the Russian Federation. In this approach all these groups were

urged to be integrated into the broad and ambiguously defined ethnic Russian identity.

Keywords

Soviet Union, Russia, Russian Nationalism, Gorbachev, Yeltsin, Putin

References

• Arutiunian Iu., L. Drobizheva and A. Susokolov. (1999) Etnosotsiologiia, Moscow: Nauka. Blakkisrud, H. (2016) “Blurring the Boundary between Civic and Ethnic: The Kremlin’s New Approach to National Identity Under Putin’s Third Term”, The NewRussian Nationalism: Imperialism, Ethnicity and Authoritarianism 2000–15 içinde, Pål Kolstø ve Helge Blakkisrud (derl.), Edinburg: Edinburg University Press. Breslauer, G. ve Dale, C. (1997) “Boris Yeltsin and the Invention of a Russian Nation – state”, Post-Soviet Affairs, 13, 4, 1997, 303-32. Drobizheva, L. (1992) “Perestroyka and the ethnic consciousness of Russians”, Gail Lapidus (derl.) From Union to Commonwealth: Nationalism and Separatism in the Soviet Republics içinde, New York: Cambridge University Press. Dugin, A. (1997) Osnovy Geopolitiki: Geopoliticheskoi Budushchee Rossii, Moscow: Arktogeia. Dunlop, J. (1990) “Çağdaş Rus Milliyetçiliği Spektrumu”, Günümüzde Rus Milliyetçiliği içinde, çevirenler: Fatma Arzık ve Murat Aygen, Ankara: Yeni Forum Yayınları no.9. Dunlop, J. (1993) “Russia: Confronting a Loss of Empire”, Nations and Politics in the Soviet Successor States içinde, Ian Bremmer ve Ray Taras (derl.), Cambridge: Cambridge University Press, 43-72. Dunlop, J. (2014) The Faces of Contemporary Russian Nationalism, Princeton: Princeton University Press. Dunlop, J. (1995) The Rise of Russia and Fall of the Soviet Empire, Princeton: Princeton University Press. Federal’naia Sluzhba gosudarstvennoi statistiki, Ob itogakh Vserossiiskoi perepisi 2010, http://www.gks.ru/ free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm , (erişme tarihi 10 Eylül 2018). Galkina, E. (2012) “Russkii natsionalizn nachala XXI veka i sovetskoe nasledie” I.Glushchenko, B.Kagarlitskii and V. Kurennoi (derl.), SSSR: Zhizn’ posle smerti içinde, Moscow: Izdatel’skii dom Vysshei shkoly ekonomiki, 80-8. Hale, H. (2016) “How nationalism and machine politics mix in Russia”, The New Russian Nationalism: Imperialism, Ethnicity and Authoritarianism 2000–15 içinde, Pål Kolstø ve Helge Blakkisrud (derl.), Edinburg: Edinburg University Press. Hutchinson, J. (1994) Modern Nationalism, London: Fontana Press. Ivanov, M. (2014) Natalia Korchenkova and Sergei Goriashko) ‘Odin v bol’shinstve’, Kommersant, 26 Aralık,https://www.kommersant.ru/doc/2641017, (erişim: 15 Şubat 2018). Kappeler, A. (2001) The Russian Empire: A Multi – Ethnic History, Harlow: Longman. Kolstø, P. (2016) “Introduction: Russian nationalism is back – but precisely what does that mean?”, The New Russian Nationalism: Imperialism, Ethnicity and Authoritarianism 2000–15 içinde, Pål Kolstø ve Helge Blakkisrud (derl.), Edinburg: Edinburg University Press. Kolstø, P. (2016) “The ethnification of Russian nationalism”, The New Russian Nationalism: Imperialism, Ethnicity and Authoritarianism 2000–15 içinde, Pål Kolstø ve Helge Blakkisrud (derl.), Edinburg: Edinburg University Press. Laqueur, W. (1993) Black Hundred: the Rise of Extreme Right in Russia, New York: Harper Collins. Laruelle, M. (2004) “The Two Faces of Contemporary Eurasianism: An Imperial Version of Russian Nationalism”, Nationalities Papers, c.32, no.1, Mart 2004, 115 – 136. 2. Laruelle, M. (2015) The ‘Russian World’: Russia’s Soft Power and Geopolitical Imagination, Washington, DC: Center on Global Interests. Mirsky, G. I. (1997) On Ruins of Empire: Ethnicity and Nationalism in the Former Soviet Union, Westport: Greenwood Press. Pain, E. (2016) “The imperial syndrome and its influence on Russian nationalism”, The New Russian Nationalism: Imperialism, Ethnicity and Authoritarianism 2000–15 içinde, Pål Kolstø ve Helge Blakkisrud (derl.), Edinburg: Edinburg University Press. Putin, V. (2014) ‘Obraşçenie Prezidenta Rossiiskoi Federatsii’, http://www.kremlin.ru/news/20603, 18 Mart 2014 (erişme tarihi 16 Ağustos 2017). Putin, V. (2012a) “Rossiia: natsional’nyi vopros”, Nezavisimaia gazeta, 23 Ocak 2012 http://www.ng.ru/ politics/2012-01-23/1_national.html (erişim 17 ağustos 2017). Putin, V. (2012b) “Poslanie Prezidenta Federal’nomu Sobraniiu” 12 Aralık 2012 http://kremlin.ru/events/ president/news/17118). (8 Mart 2018 tarihinde erişildi) Putin, V. (2013) Zasedanie mezhdunarodnogo diskussionogo kluba ‘Valdai’, http://kremlin.ru/events/ president/news/19243, 19 Eylül 2013) (erişme tarihi 8 mart 2018) Rayman, N. (2015) “Putin’s Approval Rating Rises to 86% Despite Slumping Economy” Time, 26, February 2015, http://time.com/3724564/putin-approval – rating/ (erişim: 15 Şubat 2018). Rutland, P. (2010) “The Presence of Absence: Ethnicity Policy in Russia”, Julie Newton and William Tompson (derl.), Institutions, Ideas and Leadership in Post – Soviet Russia içinde, Houndmills: Palgrave Macmillan, 116–36. Rywkin, M. (1994) Moscow’s Lost Empire, New York, London: M.E. Sharp. Saari, S. (2014) “Russia’s post – orange revolution strategies to increase its influence in former Soviet republics: public diplomacy po russkii’, Europe–Asia Studies, vol.66, no.1, 50–66. Shevel, O. (2011) “Russian Nation – building from Yeltsin to Medvedev: Ethnic, Civic or Purposefully Ambiguous?” Europe–Asia Studies, vol.63, no. 2, 179–202. Solzhenitsyn, A. (1991a) “What is Russia” Excerpt from Rebuilding Russia, New Perspectives Quarterly. Solzhenitsyn, A. (1991b) Rebuilding Russia: Reflections and Tentative Proposals, New York: Farrar, Straus and Giroux. Szporluk, R. (1992) “Dilemmas of Russian nationalism”, Rachel Denber (derl.) The Soviet Nationality Reader, Boulder CO: Westview Press. Tishkov, V. (1997) Nationalism and Conflict in and after the Soviet Union: The Mind Aflame, London: Sage. Tolz, V. (2004) “The Search for National Identity in Russia of Yeltsin and Putin”, Yitzhak Brudny, Jonathan Frankel and Stephani Hoffman (derl.), Restructuring Post – Communist Russia içinde, Cambridge: Cambridge University Press. Tsipko, A. (1991) “Drama rossiiskogo vybora”, Izvestia, 1 October. Tunçer Kılavuz, İ. (2017) “Sovyetler Birliği’nde Rus Milliyetçiliği ve Rus Milli Kimliğinin Gelişimi”, Siyasal: Journal of Political Sciences, cilt 26 no. 2, 79-110. Zaslavsky, V. (1992) “The evolution of separatism in Soviet society under Gorbachev” Gail Lapidus (derl.) From Union to Commonwealth: Nationalism and Separatism in the Soviet Republics içinde, New York: Cambridge University Press.