Research Article
BibTex RIS Cite

1707 Mescid-i Nebevi Soygunu

Year 2024, Issue: 52, 7 - 24, 08.08.2024

Selim Güngörürler

Abstract

Bu makale, 1707 yılında gerçekleşen Mescid-i Nebevî soygununu ve Ravza-i Mutahhara hazinesinden değerli bir nesnenin çalınışını belgelendirmektedir. Salt maddi kazanç güdüsüyle tasarlanan bu suç, İslam’ın en yasak ikinci hareminin dokunulmazlığını çiğnemesi dolayısıyla Osmanlı Devleti için bir “cinayet” (ağır ceza) vakasına dönüşmüştür. Soyguncuları bulmak ve sonrasında yargılamak için payitahtı, Hicaz makamlarını, Mısır ve Suriye beylerbeyiliklerini ve Donanma-yı Hümâyun’u iş bölümüne götürecek kadar kapsayıcı bir soruşturma yürütülmüştür. Makalede ele alınan vaka, Osmanlı saltanatının Suriye-Filistin Mısır fetihlerinin sonucu olarak Hicaz hakimiyetini kazandıktan sonra halifelik kurumunun alternatif bir tanımı olarak kullandığı “hâdimü’l-Haremeyn” unvanını ona gölge düşürebilecek herhangi bir gelişmeden titizlikle sakınışını ve dârülislamdaki Osmanlı üstünlüğünün meşruiyeti bakımından Mekke-Medine’de yaptırım gücü kullanabilmenin ne kadar belirleyici olduğunu ortaya koymaktadır.

Keywords

Mescid-i Nebevî Ravza-i Mutahhara Haremeyn şeyhülharem Hicaz.

References

  • Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Ali Emîrî - Ahmed III, nr. 20076.
  • BOA, Âmedî Kalemi, nr. 1/36 (sene 1120).
  • BOA, Cevdet - Dahiliye, nr. 8165.
  • BOA, Cevdet – Hariciye, nr. 129/6430.
  • BOA, Divan (Beylikçi) Kalemi, nr. 289/36, 305/23, 305/49, 307/77.
  • BOA, İbnülemin - Dahiliye, nr. 32/2799, 2806.
  • BOA, İbnülemin - Evkaf, nr. 4635.
  • BOA, Sadaret Mektûbî Kalemi, nr. 1/56.
  • BOA, Mühimme Defterleri, nr. 102, hüküm 852, d. 110 h. 1754-1770, d. 104 h. 53-55, d. 110, h. 886- 890, 916, 1769, 1793, d. 111 h. 258, 451-452, 853, 1132-1133, 1694, d. 112 h. 1218, d. 115 h. 615, d. 115 h. 1469-1470, 1477-1478, 1630.
  • Ansari, Muohammad Rafi‘ al-Din, Dastur al-Moluk: A Safavid State Manual, ed. ve trc. Mohammad H. Faghfoory - Willem Floor, Costa Mesa: Mazda Publishers, 2007.
  • Ateş, Sabri, “Treaty of Zuhab, 1639: Foundational Myth or Foundational Document?”, Iranian Studies, 52:3-4 (2019): 397-423.
  • Barbir, Karl, Ottoman Rule in Damascus 1708-1758, New Jersey: Princeton University Press, 1980.
  • Bozkurt, Nebi - Mustafa Sabri Küçükaşçı, “Mescid-i Nebevi”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 2004, XXIX, 281-290.
  • Bozkurt, Nebi, “Ravza-i Mutahhara”, DİA, 2007, XXXIV, 475.
  • Çabuk, Vahid, “Nusret-name’nin Kaynaklarından Tarih-i Seferü’l-Basra”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 15 (1997): 321-380.
  • Çakmak, Abdullah, “Sultanın Mektubu: Osmanlı Hac Organizasyonunda Mekke Emirlerine Gönderilen Nâme-i Hümâyûnlar”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/1 (2022): 61-83.
  • Chick, H. (ed. ve trc.), Chronicle of the Carmelites in Persia: The Safavids and the Papal Mission of the 17th and the 18th Centuries, London: I.B. Tauris, 2012.
  • Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, ed. Abdülkadir Özcan, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
  • Eszer, Ambrosius, “Sebastianus Kbab O.P., Erzbischof von Naxijewan (1682-1690) Neue Forschungen zu seinem Leben”, Archivum Fratrum Praedicatorum, 43 (1973): 215-286.
  • Faroqhi, Suraiya, Herrscher über Mekka: Die Geschichte der Pilgerfahrt, München: Artemis Verlag, 1990.
  • Gollanz, Hermann (ed.), Chronicle of Events between the Years 1623 and 1733 Relating to the Settlement of the Order of Carmelites in Mesopotamia (Bassora), London: Oxford University Press, 1927.
  • Güngörürler, Selim, “The Pastille Affair in Ottoman-Safavid Relations, 1705-1709”, Safavid Studies Journal, 1/1 (2022): 47-58.
  • Güngörürler, Selim, Diplomacy and Political Relations between the Ottoman Empire and Safavid Iran, 1639-1722 (doktora tezi), Georgetown University, 2016-17.
  • Güngörürler, Selim, “Fraternity, Perpetual Peace, and Alliance in Ottoman-Safavid Relations, 1688- 1698: A Diplomatic Revolution in the Middle East”, Turcica, 50 (2019): 145-207.
  • Güngörürler, Selim, “Shiite-Iranian Pilgrims and Safavid Agents in Holy Sites under Ottoman Rule, 1690-1710”, Entangled Confessionalizations? Dialogic Perspectives ın the Polities of Piety and Community-Building in the Ottoman Empire, 15th-18th Centuries, ed. Tijana Krstic - Derin Terzioğlu, New Jersey: Gorgias Press, 2022, s. 725-743.
  • Güngörürler, Selim, The Ottoman Empire and Safavid Iran, 1639-1682: Diplomacy and Borderlands in the Early Modern Middle East, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2024.
  • Harbî, Fâiz b. Mûsâ el-Bedrânî, “Min Mesâdıri târîhi’l-Medîneti’l-Münevvere: Sicillâtü’l-mahkemeti’ş-Şer‘iyyeti’l-kübrâ fi’l-müddeti min h. 923 ilâ 1344”, ed-Dâre 27/1 (1422/2001): 75-135.
  • Harbî, Fâiz b. Mûsâ el-Bedrânî, “Osmanlı Dönemi Medine Tarihinin Kaynakları (923/1344 - 1517/1925 Arası Medine Şer‘iyye Sicilleri)”, trc. Rahmi Tekin, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8/3 (2021): 1260-1292.
  • Kaempfer, Engelbert, Am Hofe des persischen Grosskönigs (1684-1685), Leipzig: K. F. Koehler Verlag, 1940.
  • Konovalovi, S., “Ludvig Fabritius‘s Account of the Razin Rebellion, Appendix: Ludvig Fabritius‘s MS. Entitled Kurtze Relation von meine Meine drei Drei gethane Gethane Reisen”, Oxford Slavonic Papers, 6 (1955-1956): 72-101.
  • Küçükaşcçı, Mustafa Sabri, Abbasilerden Osmanlılar’a Mekke-Medine Tarihi, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2007.
  • Küpeli, Özer, Osmanlı-Safevi Münasebetleri (1612-1639), İstanbul: Yeditepe, 2014.
  • Kurşun, Zekeriya, “Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 9 (2017): 281-311.
  • Matthee, Rudi, “Iran’s Ottoman Diplomacy during the Reign of Shah Sulayman I (1077-1105/1666- 94)”, Iran and Iranian Studies, ed. Kambiz Eslami, Princeton: Zagros, 1998, s. 148-177.
  • Matthee, Rudi, Persia in Crisis: Safavid Devline and the Fall of Isfahan, London: I.B. Tauris, 2012.
  • Mecmûa-i Mekâtîb, Staatsbibliothek zu Berlin, Orientabteilung Ms. Or. quart. 1577.
  • Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmani, ed. Seyit Ali Kahraman - Nuri Akbayar, III-IV, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
  • Meienberger, P., Johann Rudolf Schmid zum Schwarzenhorn als kaiserlicher Resident in Konstantinopel in den Jahren 1629-1643, Bern: Herbert Lang, 1973.
  • Mikhail, Alan, Nature and Empire in Ottoman Egypt: An Environmental History, Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
  • Münşeât 1050-1140, Staatsbibliothek zu Berlin, Orientabteilung Hs. Or. oct. 893 (II).
  • Münşeât Mecmuası, Österreichische Nationalbibliothek, Orientalische Handschriften A.F. 166 (425).
  • Nasîrî, Muhammed İbrâhim b. Zeylenâbidiîn, Destûr-i Şehriyârân, Tahran: Bünyâd-ı Mevkūfât-ı Doktor Mahmûd Efşâr, 1373 hş.
  • Nazmîzâde Murtaza, Münşeât-ı Nazmîzâde, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 3322.
  • Nazmîzâde Murtaza, Gülşen-i Hulefa: Bağdat Tarihi 762-1717, haz. Mehmet Karataş, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
  • Nevâî, Abdülhüseyn (ed.), Esnâd ü Mükâtebât-ı Siyâsî-yi Îrân ez Sâl-i 1105 tâ 1135, Tahran: Müessese-i Mutâlaât u Tahkīkāt-ı Ferhengî, 1363 hş. Râmi Mehmed Paşa, Münşeât, Österreichische Nationalbibliothek, H.O. 179.
  • Rota, Giorgio, “The Death of Tahmaspqoli Xan Qajar According to a Contemporary Ragusan Source”, Iran und iranisch gerpägte Kulturen, ed. M. Ritter v.dğr., Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Stein Verlag, 2008, s. 54-64.
  • Saçmalı, Muhammet Habib, “Sunni-Shiite Political Relations in the First Half of the Eighteenth Century and Early Modern Ottoman Universal Caliphate” (doktora tezi), Univerity of California - Davis, 2021.
  • Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme: İnceleme - Metin, ed. Mehmet Topal, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2018.
  • Tucker, Ernest, “From Rhetoric of War to Realities of Peace: The Evolution of Ottoman-Iranian Diplomacy through the Safavid Era”, Iran and the World in the Safavid Age, ed. W. Floor - E. Herzig, London: I.B. Tauris, 2012, s. 81-90.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Mekke-i Mükerreme Emirleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1972.
  • Yavuz, Hulusi, “Osmanlı Padişahlarının İftihar Ettikleri Unvanlardan Biri: Hâdimü’l-Haremeyn”, Makâlât, 2 (1999): 7-20.

Year 2024, Issue: 52, 7 - 24, 08.08.2024

Selim Güngörürler

Abstract

This article documents a robbery of the Prophet’s Mosque in Medina in 1707, during which a precious object, after having eventfully entered the Rawdah Treasury of the complex, was stolen. This crime, which was committed purely for material gain, was seen as a felony for the Ottoman State, as it violated the sanctity of Islam’s second-most inviolable sanctuary. The subsequent interrogation aimed at identifying, catching, and then judging the robbers was so large in scope that it necessitated a division of labor which involved the imperial court, the Hejaz authorities, the governorates of Egypt and Syria, and the Imperial Navy. The case handled in this article demonstrates how carefully the Ottoman monarchy guarded its title of Servant of the Two Sanctuaries, which it had come to use as an alternative definition of caliphal dignity after conquering Syria-Egypt and thereby gaining control of the Hejaz, and how indispensable it was to have sanction power in Mecca-Medina for the legitimacy of asserted Ottoman superiority in Islamdom.

Keywords

Prophet’s Mosque the Rawdah Haramayn Ottoman Hejaz

References

  • Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Ali Emîrî - Ahmed III, nr. 20076.
  • BOA, Âmedî Kalemi, nr. 1/36 (sene 1120).
  • BOA, Cevdet - Dahiliye, nr. 8165.
  • BOA, Cevdet – Hariciye, nr. 129/6430.
  • BOA, Divan (Beylikçi) Kalemi, nr. 289/36, 305/23, 305/49, 307/77.
  • BOA, İbnülemin - Dahiliye, nr. 32/2799, 2806.
  • BOA, İbnülemin - Evkaf, nr. 4635.
  • BOA, Sadaret Mektûbî Kalemi, nr. 1/56.
  • BOA, Mühimme Defterleri, nr. 102, hüküm 852, d. 110 h. 1754-1770, d. 104 h. 53-55, d. 110, h. 886- 890, 916, 1769, 1793, d. 111 h. 258, 451-452, 853, 1132-1133, 1694, d. 112 h. 1218, d. 115 h. 615, d. 115 h. 1469-1470, 1477-1478, 1630.
  • Ansari, Muohammad Rafi‘ al-Din, Dastur al-Moluk: A Safavid State Manual, ed. ve trc. Mohammad H. Faghfoory - Willem Floor, Costa Mesa: Mazda Publishers, 2007.
  • Ateş, Sabri, “Treaty of Zuhab, 1639: Foundational Myth or Foundational Document?”, Iranian Studies, 52:3-4 (2019): 397-423.
  • Barbir, Karl, Ottoman Rule in Damascus 1708-1758, New Jersey: Princeton University Press, 1980.
  • Bozkurt, Nebi - Mustafa Sabri Küçükaşçı, “Mescid-i Nebevi”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 2004, XXIX, 281-290.
  • Bozkurt, Nebi, “Ravza-i Mutahhara”, DİA, 2007, XXXIV, 475.
  • Çabuk, Vahid, “Nusret-name’nin Kaynaklarından Tarih-i Seferü’l-Basra”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 15 (1997): 321-380.
  • Çakmak, Abdullah, “Sultanın Mektubu: Osmanlı Hac Organizasyonunda Mekke Emirlerine Gönderilen Nâme-i Hümâyûnlar”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/1 (2022): 61-83.
  • Chick, H. (ed. ve trc.), Chronicle of the Carmelites in Persia: The Safavids and the Papal Mission of the 17th and the 18th Centuries, London: I.B. Tauris, 2012.
  • Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, ed. Abdülkadir Özcan, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
  • Eszer, Ambrosius, “Sebastianus Kbab O.P., Erzbischof von Naxijewan (1682-1690) Neue Forschungen zu seinem Leben”, Archivum Fratrum Praedicatorum, 43 (1973): 215-286.
  • Faroqhi, Suraiya, Herrscher über Mekka: Die Geschichte der Pilgerfahrt, München: Artemis Verlag, 1990.
  • Gollanz, Hermann (ed.), Chronicle of Events between the Years 1623 and 1733 Relating to the Settlement of the Order of Carmelites in Mesopotamia (Bassora), London: Oxford University Press, 1927.
  • Güngörürler, Selim, “The Pastille Affair in Ottoman-Safavid Relations, 1705-1709”, Safavid Studies Journal, 1/1 (2022): 47-58.
  • Güngörürler, Selim, Diplomacy and Political Relations between the Ottoman Empire and Safavid Iran, 1639-1722 (doktora tezi), Georgetown University, 2016-17.
  • Güngörürler, Selim, “Fraternity, Perpetual Peace, and Alliance in Ottoman-Safavid Relations, 1688- 1698: A Diplomatic Revolution in the Middle East”, Turcica, 50 (2019): 145-207.
  • Güngörürler, Selim, “Shiite-Iranian Pilgrims and Safavid Agents in Holy Sites under Ottoman Rule, 1690-1710”, Entangled Confessionalizations? Dialogic Perspectives ın the Polities of Piety and Community-Building in the Ottoman Empire, 15th-18th Centuries, ed. Tijana Krstic - Derin Terzioğlu, New Jersey: Gorgias Press, 2022, s. 725-743.
  • Güngörürler, Selim, The Ottoman Empire and Safavid Iran, 1639-1682: Diplomacy and Borderlands in the Early Modern Middle East, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2024.
  • Harbî, Fâiz b. Mûsâ el-Bedrânî, “Min Mesâdıri târîhi’l-Medîneti’l-Münevvere: Sicillâtü’l-mahkemeti’ş-Şer‘iyyeti’l-kübrâ fi’l-müddeti min h. 923 ilâ 1344”, ed-Dâre 27/1 (1422/2001): 75-135.
  • Harbî, Fâiz b. Mûsâ el-Bedrânî, “Osmanlı Dönemi Medine Tarihinin Kaynakları (923/1344 - 1517/1925 Arası Medine Şer‘iyye Sicilleri)”, trc. Rahmi Tekin, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8/3 (2021): 1260-1292.
  • Kaempfer, Engelbert, Am Hofe des persischen Grosskönigs (1684-1685), Leipzig: K. F. Koehler Verlag, 1940.
  • Konovalovi, S., “Ludvig Fabritius‘s Account of the Razin Rebellion, Appendix: Ludvig Fabritius‘s MS. Entitled Kurtze Relation von meine Meine drei Drei gethane Gethane Reisen”, Oxford Slavonic Papers, 6 (1955-1956): 72-101.
  • Küçükaşcçı, Mustafa Sabri, Abbasilerden Osmanlılar’a Mekke-Medine Tarihi, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2007.
  • Küpeli, Özer, Osmanlı-Safevi Münasebetleri (1612-1639), İstanbul: Yeditepe, 2014.
  • Kurşun, Zekeriya, “Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 9 (2017): 281-311.
  • Matthee, Rudi, “Iran’s Ottoman Diplomacy during the Reign of Shah Sulayman I (1077-1105/1666- 94)”, Iran and Iranian Studies, ed. Kambiz Eslami, Princeton: Zagros, 1998, s. 148-177.
  • Matthee, Rudi, Persia in Crisis: Safavid Devline and the Fall of Isfahan, London: I.B. Tauris, 2012.
  • Mecmûa-i Mekâtîb, Staatsbibliothek zu Berlin, Orientabteilung Ms. Or. quart. 1577.
  • Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmani, ed. Seyit Ali Kahraman - Nuri Akbayar, III-IV, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
  • Meienberger, P., Johann Rudolf Schmid zum Schwarzenhorn als kaiserlicher Resident in Konstantinopel in den Jahren 1629-1643, Bern: Herbert Lang, 1973.
  • Mikhail, Alan, Nature and Empire in Ottoman Egypt: An Environmental History, Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
  • Münşeât 1050-1140, Staatsbibliothek zu Berlin, Orientabteilung Hs. Or. oct. 893 (II).
  • Münşeât Mecmuası, Österreichische Nationalbibliothek, Orientalische Handschriften A.F. 166 (425).
  • Nasîrî, Muhammed İbrâhim b. Zeylenâbidiîn, Destûr-i Şehriyârân, Tahran: Bünyâd-ı Mevkūfât-ı Doktor Mahmûd Efşâr, 1373 hş.
  • Nazmîzâde Murtaza, Münşeât-ı Nazmîzâde, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 3322.
  • Nazmîzâde Murtaza, Gülşen-i Hulefa: Bağdat Tarihi 762-1717, haz. Mehmet Karataş, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
  • Nevâî, Abdülhüseyn (ed.), Esnâd ü Mükâtebât-ı Siyâsî-yi Îrân ez Sâl-i 1105 tâ 1135, Tahran: Müessese-i Mutâlaât u Tahkīkāt-ı Ferhengî, 1363 hş. Râmi Mehmed Paşa, Münşeât, Österreichische Nationalbibliothek, H.O. 179.
  • Rota, Giorgio, “The Death of Tahmaspqoli Xan Qajar According to a Contemporary Ragusan Source”, Iran und iranisch gerpägte Kulturen, ed. M. Ritter v.dğr., Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Stein Verlag, 2008, s. 54-64.
  • Saçmalı, Muhammet Habib, “Sunni-Shiite Political Relations in the First Half of the Eighteenth Century and Early Modern Ottoman Universal Caliphate” (doktora tezi), Univerity of California - Davis, 2021.
  • Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme: İnceleme - Metin, ed. Mehmet Topal, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2018.
  • Tucker, Ernest, “From Rhetoric of War to Realities of Peace: The Evolution of Ottoman-Iranian Diplomacy through the Safavid Era”, Iran and the World in the Safavid Age, ed. W. Floor - E. Herzig, London: I.B. Tauris, 2012, s. 81-90.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Mekke-i Mükerreme Emirleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1972.
  • Yavuz, Hulusi, “Osmanlı Padişahlarının İftihar Ettikleri Unvanlardan Biri: Hâdimü’l-Haremeyn”, Makâlât, 2 (1999): 7-20.
There are 51 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects History of Islam, Early Modern History of Middle East, Early Modern Ottoman History
Journal Section Research Article
Authors

Selim Güngörürler 0000-0002-9688-3762

Publication Date August 8, 2024
Submission Date February 5, 2024
Acceptance Date May 10, 2024
Published in Issue Year 2024 Issue: 52

Cite

APA Güngörürler, S. (2024). 1707 Mescid-i Nebevi Soygunu. İslam Araştırmaları Dergisi(52), 7-24. https://doi.org/10.26570/isad.1432208
AMA Güngörürler S. 1707 Mescid-i Nebevi Soygunu. isad. August 2024;(52):7-24. doi:10.26570/isad.1432208
Chicago Güngörürler, Selim. “1707 Mescid-I Nebevi Soygunu”. İslam Araştırmaları Dergisi, no. 52 (August 2024): 7-24. https://doi.org/10.26570/isad.1432208.
EndNote Güngörürler S (August 1, 2024) 1707 Mescid-i Nebevi Soygunu. İslam Araştırmaları Dergisi 52 7–24.
IEEE S. Güngörürler, “1707 Mescid-i Nebevi Soygunu”, isad, no. 52, pp. 7–24, August 2024, doi: 10.26570/isad.1432208.
ISNAD Güngörürler, Selim. “1707 Mescid-I Nebevi Soygunu”. İslam Araştırmaları Dergisi 52 (August 2024), 7-24. https://doi.org/10.26570/isad.1432208.
JAMA Güngörürler S. 1707 Mescid-i Nebevi Soygunu. isad. 2024;:7–24.
MLA Güngörürler, Selim. “1707 Mescid-I Nebevi Soygunu”. İslam Araştırmaları Dergisi, no. 52, 2024, pp. 7-24, doi:10.26570/isad.1432208.
Vancouver Güngörürler S. 1707 Mescid-i Nebevi Soygunu. isad. 2024(52):7-24.