Çalışma Yaşamının Esnekleştirilmesinde Bir Araç Olarak Toplu Pazarlık ve Cam Grup Sözleşmesi Deneyimi (2003-2012)

Year 2014, Volume: 16 Issue: 1, 83 - 100, 01.03.2014

Can Şafak

Abstract

2003 yılı Türkiye’de iş hukuku alanında çok önemli bir dönüşüme sahne oldu. O zamana kadar iş hukukunun köklü ve evrensel temellerinden biri olarak bilinen “işçinin korunması” ilkesini esas alan iş yasası yürürlükten kaldırılarak, “işin korunması” ya da daha doğrudan bir anlatımla sermayenin korunması kaygısını merkezine alan yeni bir iş yasası kabul edildi. Yeni iş yasasının felsefesi, çalışma hayatını katı kurallardan arındırmak ve işin organizasyonunda işverene olabildiğince esneklik sağlayabilmekti. Ve yeni yasa pek çok esnek çalışma biçimine yer verdi, düzenledi. Ancak sınırları, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Avrupa Birliği (AB) normlarıyla çizilen bu değişim sermaye ve başta işveren sendikaları olmak üzere sermaye örgütleri tarafından yeterli bulunmadı. Yeni yasa esnekliğin önündeki engelleri kaldırıyor ancak bunun uygulanması bakımından kimi kurallar getiriyor ve özellikle çalışma sürelerinin esnekleştirilebilmesini işçinin onayına bağlıyordu. Bu sınırlamalar işveren sendikalarını yeni bir toplu pazarlık stratejisine yöneltti: iş yasasının düzenlediği esnek çalışma biçimlerini toplu iş sözleşmelerine aktarmak ve yeni düzenlemenin olanaklı hale getirdiği esnekliği toplu pazarlık yoluyla genişletmek… Bu strateji özel sektörde önemli ölçüde başarılı oldu. Bu çalışma, işveren sendikalarının bu toplu pazarlık stratejisinin başarılı olamadığı bir sektörü, cam sektörünü konu alıyor. Esnek çalışma biçimlerini yasaklayan sert toplu sözleşme maddelerinin korunabildiği cam sektöründe, bu maddelere rağmen yaşanan esnekleşmeyi, işin organizasyonundaki ve işgücünün yapısındaki değişimi uzun sayılabilecek bir zaman aralığı içinde ortaya koymayı amaçlıyor.

Keywords

Esnek çalışma, toplu pazarlık

References

• Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü (04.07.2005)
• Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü (02.07.2007)
• Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü (07.07.2009)
• Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü (19.07.2011)
• Bakanlar Kurulu, 11.02.2004 gün ve 2004/6782 sayılı karar, Resmi Gazete, 04.02.2004 gün ve 25373 sayılı.
• Birleşik Metal-İş - MESS Grup Toplu İş Sözleşmesi: (2002-2004) 25 Kasım 2002 tarihli Anlaşma Tutanağı’na istinaden 3 Aralık 2002 tarihinde imzalanmıştır.
• Çimento Müstahsilleri İşverenleri Sendikası İle Türkiye Çimse-İş Sendikası Arasında Çimento Fabrikaları İle İlgili Olarak Aktedilen Toplu İş Sözleşmesi, 01.01.2004 – 31.12.2005.
• Danıştay 10. Dairesi, 12.01.2004 gün ve E.2003/6134 sayılı kararı.
• DİSK/Tekstil, Tekstil İşçileri Sendikası ile Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası Arasındaki 20. Dönem Grup Toplu İş Sözleşmesi, Yürürlük 01.09.2004-01.04.2007.
• ETİ Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü ve Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü Afşin-Elbistan Linyitleri İşletme Müdürlüğü Toplu İş Sözleşmesi, 1.1.2011-31.12.2012.
• Genel Maden-İş’in Kamu-İş, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi, 1.1.2011-31.12.2012. 100
• Genel Maden-İş’in Kamu-İş, Maden Tetkik Arama (MTA) 14. Dönem Toplu İş Sözleşmesi, 1.1.2011-31.12.2012.
• Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası (Kamu- İş) ile Türkiye Maden İşçileri Sendikası arasında bağıtlanan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, 13. Dönem işletme toplu iş sözleşmesi, 1.1.2011- 31.12.2012.
• Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası (Kamu- İş) ile Türkiye Maden İşçileri Sendikası arasında bağıtlanan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu 13. Dönem işletme toplu iş sözleşmesi, 1.1.2011- 31.12.2012.
• Kristal-İş Sendikası arşivi.
• Teksif, Türkiye Tekstil Örme Ve Giyim Sanayii İşçileri Sendikası, Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası, 20. Dönem Grup Toplu İş Sözleşmesi, 01.09.2004-01.04.2007,
• Teksif, Türkiye Tekstil Örme Ve Giyim Sanayii İşçileri Sendikası, Uşak Tekstil İşverenleri Sendikası, Grup Toplu İş Sözleşmesi, 01.07.2004-30.06.2006.
• Tüpraş Türkiye Petrol Rafinerileri Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü ve Bağlı İşyerleri İşletme Toplu İş Sözleşmesi, Basım 22 Ağustos 2011.
• Türk Metal Sendikası - MESS Grup Toplu İş Sözleşmesi: (2002-2004) 15 Kasım 2002 tarihli Anlaşma Tutanağı’na istinaden 25 Kasım 2002 tarihinde imzalanmıştır.
• Türkiye Cam Çimento ve Toprak Sanayii İşverenleri Sendikası – Çimento Cam Seramik ve Toprak Sanayii İşçileri Sendikası (Kristal Çitser-İş), 10. Dönem Toplu İş Sözleşmesi, 01.01.1985- 31.12.1986. Kanunu’nun 1983 tarihinde yayınlanmasıyla birlikte cam işkolunun çimento ve toprak işkoluyla birleşmesi üzerine Kristal-Çitser-İş adını almış ancak daha sonra 4-5 Ekim 1986 tarihlerinde toplanan 9. Genel Kurulu’nda kısa adını yeniden Kristal-İş olarak değiştirmiştir. Sendikalar
• Türkiye Cam Çimento ve Toprak Sanayii İşverenleri Sendikası – Çimento Cam Seramik ve Toprak Sanayii İşçileri Sendikası (Kristal-İş), 11. Dönem Toplu İş Sözleşmesi, 01.01.1987-31.12.1988.
• Türkiye Cam Çimento ve Toprak Sanayii İşverenleri Sendikası – Çimento Cam Seramik ve Toprak Sanayii İşçileri Sendikası (Kristal-İş), 12. Dönem Toplu İş Sözleşmesi, 01.01.1989-31.12.1990.
• Çimento Cam Seramik ve Toprak Sanayii İşçileri Sendikası (Kristal-İş) - Türkiye Cam Çimento ve Toprak Sanayii İşverenleri Sendikası, 18. Dönem Toplu İş Sözleşmesi, 01.01.2001-31.12.2002.
• Türkiye Toprak İşverenleri Sendikası ile Çimse- İş Sendikası arasında tek, tek bağıtlanan seramik grubu toplu iş sözleşmeleri, 01.01.2004–31.12.2006.
• Türkiye Toprak İşverenleri Sendikası ile Çimse- İş Sendikası arasında tek, tek bağıtlanan seramik grubu toplu iş sözleşmeleri, 01.01.2004–31.12.2006.
• Şafak, Can (Taşeron (Alt İşveren) Uygulamaları Ve Bir Mücadele Aracı Olarak Sendika Politikaları: Türkiye’de Cam Sektörü Örneği, Tes-İş, Türkiye Enerji Su ve Gaz İşçileri Sendikası, Mayıs 2008, s. 132.
• Yüksek Hakem Kurulu (YHK) tarafından 26 Temmuz 1983 gün ve 18116 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulan Cam Grup Toplu İş Sözleşmesi, 01.01.1983-31.12.1984.