The Effect of Interest and Rent Income of the Foundations of Ottoman Istanbul Eyüp Region on Cash Capitals: Panel Data Analysis (1769-1773)

Year 2020, Volume: 70 Issue: 1, 183 - 203, 30.06.2020

Baha Mücahid Şahin

https://doi.org/10.26650/ISTJECON2020-0009

Abstract

Waqfs that generate income by operating cash or by operating cash and renting real estate are called cash waqfs in the literature. One of the issues examined in earlier studies on cash waqfs is the size of the cash capital of such waqfs. Earlier studies have also looked into the amount of increase or decrease in these capitals and how these increases or decreases occur. In the literature, waqfs that earn income only by operating cash or by operating cash and renting real estate are called cash waqfs. In this study, the effects of interest and rental income on the cash capital of 12 waqfs in the Eyüp (Havass-ı Refia) district between 1769-1773 were analyzed with panel data. The data required for the analysis were obtained from the waqf accounting book no. 246 registered at the Havass-ı Refia Court. According to the results of the analysis, it was found that interest revenues had a significant effect on the growth of cash capitals but that rental income had no effect on cash capitals.

Keywords

Cash waqfs, Cash capital, Interest income, Rental income, Panel data

Osmanlı İstanbul’u Eyüp Bölgesindeki Vakıfların Faiz ve Kira Gelirlerinin Nakit Sermayeleri Üzerindeki Etkisi: Panel Veri Analizi (1769-1773)

Abstract

Nakit para işleterek ya da hem nakit para işleterek hem gayrimenkul kiralayarak gelir elde eden vakıflara literatürde para vakıfları denilmektedir. Para vakıflarını konu edinen çalışmaların incelediği bir husus da bu vakıfların nakit sermayelerinin (asl-i mal, mal-i vakf) büyüklükleri ve bu sermayelerin artış ya da azalışlarının ne miktarda ve nasıl gerçekleştiğidir. Bu çalışmada 1769-1773 yılları arasında Eyüp (Havass-ı Refia) bölgesindeki 12 vakfın faiz ve kira gelirlerinin vakıfların nakit sermayeleri üzerindeki etkisi, panel veri modelleriyle analiz edilmiştir. Analiz için gerekli olan veriler İstanbul Müftülüğü Şer’iyye Sicilleri Arşivi Havass-ı Refia Mahkemesi’nde kayıtlı olan 246 numaralı vakıf muhasebesi defterinden elde edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre ilgili dönem itibarıyla faiz gelirlerinin nakit sermayelerin büyümesinde önemli bir etkiye sahip olduğu, kira gelirlerinin ise nakit sermayeler üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir.

Keywords

Para vakıfları, Nakit sermaye, Faiz geliri, Kira geliri, Panel veri analizi

References

• Akel, A. S. (2019). Şer’iyye Sicillerinde Yer Alan 346 No’lu Muhasebe Defterine Göre Eyüp Vakıfları (1804-1809) (Yüksek Lisans Tezi). İÜ SBE İktisat Tarihi ABD, İstanbul.
• Akkaya, A. (2018). 18. Yüzyılın Sonlarında Muhasebe Kayıtları Işığında Üsküdar Para Vakıfları (Yüksek Lisans Tezi). SAÜ SBE İslam Ekonomisi ve Finansı ABD, Sakarya.
• Bektaş, İ. (2017). Muhasebe Kayıtları Işığında 18. Yüzyılın İlk Yarısında Üsküdar Para Vakıfları (Yüksek Lisans Tezi). SAÜ SBE İslam Ekonomisi ve Finansı ABD, Sakarya.
• Berber, M. A. (2013). Osmanlı Devleti’nde Riba Kavramı. 2. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi. 5. 221-232. Bulut M. ve Korkut C. (2016). Finansal istikrar ve para vakıfları etkisi: Rumeli para vakıfları örnekleri. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 1. 55-76.
• Bulut M. and Korkut C. (2017). A Look at Cash Waqfs as Islamic Financial Institutions and Instruments. Efendić, V., Hadžić, F. and Izhar H (Ed.). Critical Issues and Challenges in Islamic Economics and Finance Development. (s. 85-95) içinde. doi: 10.1007/978-3-319-45029-2
• Çiftçi C. (2001). Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri (1554-1588 ve 1749-1795 Yılları Arası Vakıf Muhasebe Kayıtları Işığında (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi SBE Tarih (Yeniçağ Tarihi) ABD, Ankara.
• Çizakça, M. (1993). Risk sermayesi, özel finans kurumları ve para vakıfları. İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı.
• Çizakça, M. (1995). Cash waqfs of Bursa, 1555-1823. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 38, 313-354.
• Çizakça, M. (2000). A History of Philanthropic Foundations the Islamic World the Seventh Century to the Present, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Çizakça, M. (2017). İslam Dünyasında Vakıflar, Genç, E. S (Çev.). Konya: KTO Karatay Üniversitesi. Dinler, Z. (2013). İktisada Giriş, Bursa: Ekin
• Driscoll, J. C. and Kraay, A. C. (1998). Consistent covariance matrix estimation with spatially dependent panel data. The Review of Economics and Statistics, 80, 549-560.
• Dönmez, İ. K. (2006). Murabaha. TDV İslam Ansiklopedisi. 31. 148-152.
• Durmuş, M. E. (2016). Muhasebe Kayıtları Işığında 18. Yüzyıl Son Çeyreğinde Üsküdar Para Vakıfları (Yüksek Lisans Tezi). SAÜ SBE İslam Ekonomisi ve Finansı ABD, Sakarya.
• Gürsoy, Ç. (2011). Şeyhü’l-İslâm Ömer Hüsâmeddin ve Kazasker Mehmed Vahid Efendilerin Para Vakıflarına Dair Meşihat Arşivi’ndeki 1698 Numaralı Defterin Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). İÜ SBE İktisat Tarihi ABD, İstanbul.
• Gürsoy, Ç. (2015). Osmanlı’da para vakıflarının işleyişi ve muhasebe uygulamaları: Davudpaşa Mahkemesi para vakıfları (Doktora Tezi). İÜ SBE İktisat Tarihi ABD, İstanbul.
• Gürsoy, Ç. (2019). Aynı ve Başka: Evkaf Muhasebeciliği Mahkemesi para vakfı kayıtları (1491-1828).
• Belleten, 83, 95-124. Kaya, S. (2007b). XVIII. yüzyıl Osmanlı Toplumunda kredi ilişkilerinin hukuki boyutu. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, 3. 13-41.
• Kaya, S. (2007a). XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazari ve Tatbiki Olarak Karz İşlemleri (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi SBE İlahiyat ABD, İstanbul.
• Kaya, S. (2010). XVIII. yüzyıl sonlarında Üsküdar vakıflarının gelir kaynakları. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 17. 95-132.
• Kaya, S. (2014). Osmanlı hukukunda icareteyn. İstanbul: Klasik.
• Korkut, C. (2014). Cash Waqfs as Financial Instutions: Analysis of Cash Waqfs In Western Thrace at the Ottoman Period (Master Thesis). Yıldırım Beyazıt University The Instıtute of Social Sciences Department of Economics, Ankara.
• Korkut C. (2018). İslam Ekonomisinde Sermaye Oluşumu, Birikimi ve Yapısı: Fon Biriktirmede Türkiye İçin Model ve Politika Önerileri (Doktora Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi SBE İslam Ekonomisi ve Finans ABD, İstanbul.
• Koyunoğlu, H. H. (2008). Para vakıfları muhasebe defterlerine göre 17. yüzyıl İstanbul uygulaması. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8, 253-304. Kurt, İ. (1996). Para vakıfları nazariyat ve tatbikat. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Özcan, T. (2003). Osmanlı para vakıfları: kanûni dönemi Üsküdar örneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2000). İstanbul ve diğer kentlerde 500 yıllık fiyatlar ve ücretler 1469-1998. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Pantık, R. (2017). Osmanlı’da icareteyn uygulaması hakkında yeni değerlendirmeler. Vakıflar Dergisi, 48, 75-104.
• Reyhan, C. (2008). Osmanlı’da kapitalizmin kökenleri: kent-kapitalizm ilişkisi üzerine tarihsel-sosyolojik bir çözümleme. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Şahin, B. M. (2018). 18. Yüzyıl Şer’iyye Sicillerinde Yer Alan 246 No’lu Muhasebe Defterine Göre Eyüp Vakıfları (Yüksek Lisans Tezi). İÜ SBE İktisat Tarihi ABD, İstanbul.
• Tatoğlu, F. Y. (2018). Panel veri ekonometrisi. İstanbul: Beta.