Mardin Evlerinde Mihrabiye Formlu İki Niş

Year 2021, Volume: 6 Issue: 2, 88 - 108, 30.12.2021

İbrahim Halil Karabulut

https://doi.org/10.46628/itbhssj.1025159

Abstract

Mardin kent dokusu arazi şartlarının kullanılabilirliği ölçüsünde inşa edilmiş yapılardan oluşmaktadır. Sosyal hayatın gerekliliğine uygun olarak inşa edilmiş yapılar arasında, kentte yaşayan tüm zümrelere ait özel mekânların varlığı da baskın şekilde görülmektedir. Evler; topografyanın zorluklarına rağmen kent dokusu içerisine ihtiyaçlar doğrultusunda kendiliğinden şekillenen bir düzene göre yerleşmiştir. Kent dokusunun belirleyici unsuru evler geleneksel mimari tasarımın ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Toplumsal sınıf farkına ait referansların belirgin halde yansıtıldığı evlerde özellikle Başoda olarak kullanılan özel odalar plan şemalarında dikkat çekmektedir. Başoda tasarımına verilen önem oda içerisinde yer alan ve süslemeleri ile dikkat çeken mihrabiye formlu nişlerde belirgin şekilde görülmektedir. Mihrabiye formlu nişler; tasarım ve süsleme özellikleri açısından konut içi süsleme geleneğinin bir parçasını oluşturmaktadır. Mardin kent dokusunu oluşturan evlerin ikisinde yer alan mihrabiye formlu nişler bu kapsamda incelenmiştir. İncelemeye konu olan mihrabiye formlu nişlere sahip evlerin mimari özelliklerine kısaca değinilmiştir. Ardından nişler tanıtılmış ve konut mimarisindeki eşdeğer formları ile karşılaştırılma yapılmıştır. Bu değerlendirmeler ile mihrabiye formlu nişlerin konut içi süsleme geleneğinde Mardin evlerine ait özgün tasarımlar olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Mardin Evleri, Başoda, Mihrabiye, Niş, Süsleme

Two Niches with Mihrabiye Form in the Mardin Houses

Abstract

The urban fabric of Mardin, which consists of structures built in accordance with the availability of land conditions. These buildings are built in accordance with the requirements of social life and it is also known that there are special places belonging to all the groups living in the city. Although the houses have difficulties of topography, they are settled according to a self-shaping order in acoordance with the needs within the urban fabric. Houses, the defining element of the urban fabric, have emerged as the product of traditional architectural design. In the houses where the references of social class difference are clearly reflected, especially the special rooms used as the headroom draw attention in the plan schemes. The importance given to the design of the main room can be clearly seen in the niches in the form of the mihrabiye, which attracts attention with their decorations. Mihrabiye-shaped niches; in terms of design and decoration features, it forms a part of the tradition of interior decoration. The niches in the form of mihrabiye in two of the houses that make up the urban fabric of Mardin were examined in this context. The architectural features of the houses with niches in the form of mihrabiye, which are the subject of the study, are briefly mentioned. Afterwards, niches were introduced and compared with their equivalent forms in residential architecture. As a result of these evaluations, it is understood that the niches in the mihrabiye form are original design belonging to Mardin houses in the tradition of decorating the interior of the house.

Keywords

Mardin Houses, Main Room, Mihrabiye, Niche, Ornament

References

• Akın, G. (1989). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki Tarihsel Ev Tiplerinde Anlam. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Alioğlu, F. (1989). Geleneksel Mardin Şehir Dokusu ve Evleri Üzerine Bir Deneme. Yayımlanmamış Doktora Tezi: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Aliyeva, A. (2017). Mardin ve Çevresini İçine Alan Türk Devletleri Tarihi, Makalelerle Mardin I Tarih Coğrafya, Mardin: s.267-275.
• Artuk, İ. (1944). Mardin Artukoğulları Tarihi, İstanbul: Gençler Kitabevi.
• Baş, G. (2010). Diyarbakır’daki Geleneksel Konut Mimarisindeki Süsleme Anlayışı, History Studies, C.2, S.2,s. 311-338.
• Çerme, T. (2000). Taşçılık ve Zanaatı ve Mimarisiyle Mardin Şehri. Tarih ve Toplum, Ağustos, İstanbul: İletişim Yayınları. Eldem, S. H. (1968). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: İ.T.Ü Mimarlık Yayınları.
• Erginbaş, D. (1954). Diyarbakır Evleri, İstanbul: İ.T.Ü Mimarlık Yayınları.
• Göyünç, N. (1991). XVI. Yüzyılda Mardin sancağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karabulut, İ. (2019). Tarihi Mardin Evlerinin Başoda Geleneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karpuz, H. (1989). Erzurum Evleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• (1979). Erzurum Evleri’nin Türk İslam Mesken Mimarisindeki Yeri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkut, D. (2019). Geleneksel Anadolu Konut Mimarisinde Talas Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul:İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Kuban, D. (1995). Türk ‘Hayat’lı Evi. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Küçükerman, Ö. (1985). Kendi Mekân Arayışı İçerisinde Türk Evi, İstanbul: Türkiye Turting ve Otomobil Kurumu Yayınları.
• Sağlam, T.(2019).Geleneksel Erzurum Evleri; Restorasyonları ve Ev Yapısı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Sözen, M. & Tanyeli, U. (2011). Sanat Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tuncer, O. C. (2015). Diyarbakır Evleri. Diyarbakır: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Ünlüdil, S. (2018). Talas Evleri, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.