Ottoman Financial Census- Temettüat Registers (1840/1841): The Case of Bolvadin

Year 2023, , 2163 - 2186, 30.09.2023

Adnan Doğruyol

https://doi.org/10.15869/itobiad.1309408

Abstract

The temettüat registers, which are the subject of our article, are extremely important in terms of revealing the financial structure for the middle of the 19th century. 1840 (H.1256) Bolvadin temettüat book was prepared in order to determine the income of household heads in order to substitute a single tax item for the taxes previously taken under different names during the reform period. It is extremely important in terms of the emergence of the financial structure for the middle of the century. One of these censuses is the censuses made in 1840 (h.1256) for the reorganization of the state's financial structure. “Tax obligations in the financial structure of the Ottoman Empire can be reduced to a tripartite structure. The first is Islamic-based tax liabilities, the second group is non-regular taxes levied to meet extraordinary expenditures without distinction of religion, and the third group is other obligations applied when war costs start to increase.
Dividend (income) tax, which is the subject of dividend tax, has been primarily discussed in terms of radical reform in the tax field under the influence of the 19th century Tanzimat period transformations. In the Ottoman Empire, Temettüat registers are the tax records of the regions, the households where the families lived, and the taxes paid by the households depending on their annual income.
In the Ottoman archive, which constitutes the basis of our study, "ML V.RD.T.M. T 16030 volume: IX Bolvadin Temettüat book, 27 X 77.5 1256 - It is the book that declares the real estate, land and dividends of the kurra and local Muslim people of the central district of Bolvadin.” Dividend books, which are among the financial income item books, are in the Ottoman archives of the Prime Ministry. Until 1988, very few books from this series were found among the taxpayer and keeper classifications. A great majority of these books belong to the censuses made in 1845 (H.1261). There are also very few records of the first censuses made in 1840 (H.1256).”
In our study we revealed that nationwide censuses were made in order to capture the Ottoman public finances, to complete the deficiency in the tax system, to identify the taxpayers and to increase the state revenues.

Keywords

Tax, Temettüat Registers, 1839, Tanzimat, Ottoman Taxing System

Osmanlı Mali Sayımları -Temettüat Vergisi (1840/1841): Bolvadin Örneği

Abstract

Makalemizin konusu olan temettüat defterleri, XIX yüzyıl ortaları için mali yapının ortaya çıkarılması anlamında son derece önemlidir. 1840 (H.1256) Bolvadin temettüat defteri tanzimat döneminde önceleri değişik isimlerle alınan vergilerin yerine bir tek vergi kaleminin ikamesi için hane reislerinin gelirlerinin tespiti amacıyla yapılmışlardır. Bu sayımlardan birisi de devletin mali yapıyı yeniden reorganizasyonu için 1840 yılında (h.1256) yapılan sayımlardır. “Osmanlı imparatorluğundaki mali yapı içerisindeki vergi yükümlülükleri üçlü bir yapıya indirgenebilir. Birincisi İslami temellere dayanan vergi mükellefiyetleri ikinci grup din ayrımı yapılmaksızın olağan dışı yapılan harcamaları karşılamak için alınan düzenli olmayan vergiler üçüncü grup ise harp masraflarının artmaya başlaması ile uygulanan diğer yükümlülüklerdir.
Temettüat vergisine konu olan temettü (gelir) vergisinin XIX.yüzyıl Tanzimat dönemi dönüşümlerinin tesiri altındaki vergi alanında radikal anlamda reform yapılması konusunda öncelikli olarak ele alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğunda, Temettüat defterleri 1839-1840 yıllarına ait bölgeler ailelerin yaşadıkları haneler, hanelerin yıllık gelirlerine bağlı ödedikleri vergi kayıtlarıdır.
Çalışmamızın esasını teşkil eden Osmanlı arşivinde bulunan, “ML V.RD.T.M. T 16030 cilt: IX Bolvadin Temettüat defteri, 27 X 77,5 1256 -Bolvadin merkez kazasının kurra ve mahallat-ı müslim ahalisinin emlak arazi ve temettüatını beyan eden defterdir.” Maliye varidat kalemi defterlerinden olan temettü defterleri, başbakanlık Osmanlı arşivinde bulunmaktadır. 1988’e kadar bu seriden çok az deftere maliyeden müdevver ve kepeci tasnifleri arasında rastlanmaktaydı 1988 de kataloglayarak araştırmalara sunulan temettü defterleri serisi dokuz katalog içinde 17.747 defter ihtiva etmektedir. Bu defterlerin çok büyük bir ekseriyeti 1845 (H.1261) tarihinde yapılan sayımlara aittir. Çok az sayıda olmak üzere 1840 (H.1256) da yapılan ilk tahrirlere ait deftere de rastlanmaktadır.” Çalışmamızda Osmanlı kamu maliyesinin zapturapt altına alınması vergi düzenindeki eksikliğinin tamamlanması Mükelleflerin tespit edilmesi ve devlet gelirlerinin artması için ülke çapında sayımlar yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

1839, Tanzimat, Vergi, Temettüat defterleri, Osmanlı Maliye Sistemi

References

• Behar, C. (2011). Osmanlı İmparatorluğunun ve Türkiye’nin Nüfusu 1500- 1927, Tarihi İstatistikleri Dizisi Cilt: II, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayını, Ankara.
• Bayar, M. (2004). Bolvadin Tarihi (Kurumları, Yöneticileri, Yetiştirdiği Kişiler), Doğuş & Bilge Yayınevi, İstanbul.
• Çakır, C. (2001). 19.Yüyılda bir Anadolu Şehri Niksar Ekonomi ve Sosyal Yapı, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Eldem, V. (1994). Osmanlı İmparatorluğu İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• Falay, N. (1989) Maliye Tarihi, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• İnalcık H. (2000). Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi-I, 1300-1600, (çev. Halil Berktay), Eren Yayınları, İstanbul.
• Karal, E.Z. (2010). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, İkinci Baskı, Devlet İstatistik Enstitüsü Yayını, Ankara.
• Kütükoğlu, M. (1995). Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri, Belleten, Cilt: 50, Sayı: 225, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• Maliye Nezareti, Temettüat Defterleri Kataloğu, No: 15115-17541 Cilt:IX (Osmanlıca Metin), Bolvadin Temettüat Defteri
• Öztürk, S. (2003). Türkiye'de Temettuat Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (1), 287-304.
• Pakalın, M.Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt: III, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1993.
• Serin, M. (1998). Osmanlı Arşivi’nde Bulunan Temettuat Defterleri. Başbakanlık I. Milli Arşiv Şurası, 20- 21 Nisan, 717- 728, 1998, Ankara.
• Yükçü, S., Fidancı, A. G. N., Soysal, U. U. (2014). Osmanlı Devleti’nde Temettuat Defterleri’nin Önemi ve Vergisel Açıdan Değerlendirilmesi: Tire Kazası Örneği, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (7), ss.170-199