Kınalızâde’nin Ahlâk-ı Alâî’de Yer Verdiği Rivayetlerin Kaynak Değeri

Year 2017, Volume: 6 Issue: 5, 2858 - 2891, 13.12.2017

İlyas Canikli

Abstract

Büyük
Osmanlı âlimi, ahlak felsefecisi ve düşünürü Kınalızâde Ali Efendi (ö.
1571)’nin kültür dünyamızda önemli bir yeri vardır. Onun “Ahlâk-ı Alâî”
adıyla bilinen eseri, yeni neslin kolaylıkla okuyup faydalanması amacıyla
günümüz Türkçesiyle değişik zamanlarda sadeleştirilmiştir. Kınalızâde’nin
kitabı, önsöz ve mukaddime bölümünden sonra; “Ahlak İlmi”, “Ev
İdaresi” ve “Devlet Yönetimi” gibi üç ana başlıktan oluşmaktadır. O,
ahlak ilmi bölümünde huy ve erdemden, nefsin hastalıklarına ve bunların
tedavisine kadar birçok konuyu ele almıştır. Ev idaresi bahsinde; evin
unsurlarına duyulan ihtiyaçtan, hizmet adabına kadar çok sayıda konuyu
açıklamıştır. Devlet yönetimi bölümünde ise; siyaset ve adaleti içeren temel
konulara değinmiştir. Kınalızâde bunları açıklarken, sadece felsefe kaynaklarında
yer alan bilgilerle yetinmeyip ayetlerin yanında, Hz. Peygamber’den nakledilen
rivayetlere de yer vermiştir. Bu makale Kınalızâde’nin kitabında yer vermiş
olduğu rivayetlerin hadis kaynaklarının tespiti, hadislerin konularla
ilişkilendirilmesi ve bunların değerlendirilmesi açısından önemlidir. Ayrıca
felsefeci bir şahsiyetin rivayet kültürü açısından da tanınması önemli bir
husustur.        

Keywords

Kınalızâde, Osmanlı Âlimi, Ahlâk-I Alâî, Rivayet, Kaynak Değeri, Değerlendirme.

Worth and Values of Narrations in Kınalizade's "Ahlâk-ı Alâî" Source

Abstract

Kınalızâde Ali
(d.1571) is a great Ottoman scholar, moral philosopher
and thinker. He has an important place in our cultural world. His work known as
"Ahlâk-ı Alâî" is simplified at different times with contemporary Turkish
in order to make the new generation read and benefit from it easily. After the
presentation section, Kınalızâde's book consists of three main titles,
"Moral Science", "Home Administration" and "State
Administration". It dealt with many issues in the field of moral science,
from good and evil to cognitive diseases
and their treatment. In the case of home administration; it clarified a lot of things from the need for
the elements of the house to the service properties. In the department of state
administration; it mentioned the subjects of politics and justice. While
explaining these subjects, Kınalızâde not only satisfied with the information
contained in the sources of philosophy,
but also included the narrations conveyed from Prophet Muhammad besides the
verses. This article is important in terms of determining the sources of the
hadiths, relating the hadiths to the topics and evaluating them, in the
accounts of Kınalizâde's book. In addition, recognition of a philosopher's
personality in terms of narrative culture is also an important issue.

Keywords

Kınalızâde, Ottoman Scholar, Ahlâk-I Alâî, Narration, Source Value, Evaluation

References

• Abdurrazzak, el-Musannaf (I-XI), Hindistan: (thk.: Habîburrahmân el-A’zamî), el-Meclisu’l-İlmî, 1403.
• Aclûnî, Keşfu’l-hafâ (I-II), (thk.: Adulhumeyd b. Ahmed b. Yusuf b. Hendâvî), el-Mektebetu’l-Asriyye, 1420/2000.
• Ahmed b. Hanbel, el-Musned, (thk.: Şuayb el-Arnvûd), Muessesetu’r-Risâle, 1421/2001, trz.
• Ahmed b. Hanbel, el-Musned, Beyrut: (thk.: Şuayb el-Arnavûd-Adil Murşid), Muessesetu’r-Risale, 1421/2001.
• Ahmed b. Hanbel, ez-Zühd, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1420/1999.
• Akyüz, Hüseyin “‘Âlimler peygamberlerin varisleridir.’ hadisinin isnad açısından tenkid ve tahlili”, Çorum: Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2012/2, c. 11, sayı: 22, ss. 159-190.
• Bağavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes’ûd, Tefsîru’l-Bağavî (I-VIII), (thk.: Muhammed b. Abdillah en-Nemr-Osman b. Cum’a Damîrîyye-Süleyman Muslim el-Hıraş), Dâru Tayyibe, 1417/1997.
• Bağdâdî, Bahauddin, Tezkiretu’l-hamdûniyye (I-X), Beyrut: Dâru Sadr, 1417.
• Beyhakî, Ahmed b. Huseyn, es-Sunenu’l-kubrâ, Beyrut: (thk.: Muhammed Abdulkadir Atâ), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Beyhakî, el-Bi’su ve’n-nuşûr, Beyrut: (thk.: Ahmed Haydar), Merkezu’l-Hadamâti ve’l-Ebhâsi’s-Sekâfiyyeti, 1406/1986.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik, el-Musned (I-XVIII), el-Medînetu’l-Munevvere: (thk.: Mahfuzurrahman Zeynullah-Adil b. Sa’d), Mektebetu’l-İlm ve’l-Hikem, 1988-2009.
• Buharî, Câmiu’s-sahih, (I-IX), Dımeşk: (thk.: Muhammed Zuheyr b. Nâsır en-Nâsır), Dâru Tûki’n-Necâd, trz.
• Buharî, el-Edebu’l-mufred, Riyâd: (thk.: Semîr b. Emîn ez-Zuheyrî), Mektebetu’l-Meârif, 1419/1998.
• Canikli, İlyas, Siyasetin Kurucusu Olarak Hadis, İstanbul: Medrese Yayınları, 2006.
• Cassâs, Ahkâmu’l-Kur’an, Beyrut: Dâru Turâsi’l-Arabî, 1405.
• Cemal Muhammed Ali eş-Şukeyrî, el-Ehâdîsu’l-kutsiyye, (I-II), Mektebetu Dârı’s-Sakâfe, trz.
• Curcânî, Muhammed b. Halim el-Burhanî, el-Minhâcu fî şa’bi’l-iman (I-III), Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• Dârimî, es-Sunen (I-IV), el-Memleketu’l-Arabiyyetu’s-Suudiyye: (thk.: Huseyn Selîm Esed ed-Dârânî), Dâru’l-Mugnî, 1412/2000.
• Demirkol, Murat “Ahlak-ı Alai’nin Ahlak Felsefesi Literatürü İçindeki Yeri ve Özgünlüğü”, Ankara: Eski Yeni Dergisi, 2016, sayı: 33.
• Demirkol, Murat, “Takdim”, Ankara: Ahlak-ı Alai’nin içinde, Fecr Yayınları, 2016.
• Deylemî, el-Firdevs bi me’sûri’l-hıtâb, Beyrut: 1986.
• Dîneverî, Ebû Bekr Ahmed b. Mervân el-Mâlikî, el-Mecâlisetu ve cevâhıru’l-ilm (I-X), Bahreyn/Beyrut: (thk.: Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen Âl Selmân), Cemiyyetu’t-Terbiyyeti’l-İslamiyyeti, 1419.
• Ebû Avâne, Ya’kub b. İshak, Mustahreç Ebî Avâne (I-V), Beyrut: (thk.: Eymen b. Arif ed-Dımeşkî), Dâru’l-Ma’rife, 1419/1998.
• Ebû Davûd, ez-Zühd, Halavân: (thk.: Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim), Dâru’l-Mışkât, 1414/ 1993.
• Ebû Nuaym, Hılyetu’l-evliyâ ve tabakâti’l-esfiyâ, (I-X), Mısır: es-Sade, 1394/1974.
• Ebû Nuaym, Sıfatu’n-nifak ve na’tu’l-münafkîn, Beyrut: el-Beşâiru’l-İslamiyyeti, 1422/2001.
• Ebû Saîd, Ahmed b. Muhammed b. Ziyâd, ez-Zuhdu ve sıfatu’z-zâhidîn, (thk.: Mecdî Fethî es-Seyyid) Dâru’s-Sahâbeti li’t-Turâs, 1408.
• Ebû Ya’la el-Mûsulî, Ahmed b. Ali, Musnedu Ebî Ya’lâ (I-XIII), Dımeşk: (thk.: Huseyn Selim Esed), Dâru’l-Me’mûn, 1984/1404.
• Ebû’l-Abbâs, Ahmed b. Muhammed b. el-Mehdî, el-Bahru’l-medîd, Kahire: (thk.: Ahmed Abdullah el-Kureşî) 1419.
• Ebu’l-Avn, Muhammed b. Ahmed b. Salim, Levâmıu’l-envâr, (I-II), Dımeşk: 1402/1982.
• Elbânî, el-Eşkûderî, Daîfu’l-Câmı’s-sağîri ve ziyâdetihî, el-Mektebu’l-İslamî, trz.
• Elbânî, Muhammed Nasıruddin, Daîfu’t-tergîb ve’t-terhîb, (I-II), el-Memleketu’l-Arabiyyeti’s-Suudiyye: Mektebetu’l-Meârif, 1421/2000.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed, İhyâu ulûmiddîn (I-IV), Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, trz,.
• Geçmişten Geleceğe Ahlâk (Sempozyum bildiri kitabı), Bartın: Bartın Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Hallal, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed, es-Sunnetu, (I-VII), Riyâd: (thk.: Atiyye Zehrânî), Dâru’r-Râye, 1410/1989.
• Hatiboğlu, M. Said, Hilafetin Kureyşliliği, Ankara: Kitâbiyât, 2005.
• Hâzimî, Ahmed b. Ömer, Şerhu Kitabi’t-tevhîd, http://alhazme.net.
• Herevî, Ebu’l-Hasen Nureddin, Mirkâti’l-mefâtih şerhu mişkâtu’l-mesâbih (I-IX), Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• Herevî, İbn Abdullah, Kitâbu’l-eyman, Mektebetu’l-Meârif, 1421/2000.
• Herevî, Muhammed b. Emîn b. Abdillah, Tefsîru hadâik ve’r-reyhân…” (I-XXXIII), Beyrut: Dâru Tûk, 1421/2001.
• Herevî, Muhammedu’l-Emîn b. Abdillah, el-Kevkebu’l-vehhâc (I-XXVI), Mekketu’l-Mukerreme: Dâru’l-Minhâc, 1430/2009.
• Heysemî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebî Bekr b. Suleyman, el-Maksadu’l-ulyâ fî zevâidi ebî Ya’la el-Mûsulî, (I-IV), Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, trz.
• Hindî, Kenzu’l-ummâl, Muessesetu’r-Risale, 1401/1981.
• Humeydî, el-Musned (I-II), Dımeşk: (thk.: Hasan Selim), Dâru’s-Sakâ, 1996.
• İbn Arabî, el-Futuhati’l-Mekkiyye, Mısır: (thk.: Osman Yahya), 1. Baskı, el-Mektebetu’l-Arabiyye, 1985.
• İbn Arrâk, Nureddin, Tenzîhu’ş-şerîati’l-merfûa ani’l-ahbâri’l-şenîati’l-mevdûa, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İmiyye, 1399.
• İbn Asâkir, Ali b. Hasen, Tebyînu’l-kezibi’l-mufterî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 1404.
• İbn Ca’d, el-Musned, Beyrut: (thk.: Amir Ahmed Haydar), Muessesetu Nâdir, 1410/1990.
• İbn Ebî Şeybe, el-Musannaf (I-VII), Riyâd: (thk.: Kemal Yusuf el-Hût), Mektebetur’Rüşt, 1409.
• İbn Ebî Şeybe, el-Musned (I-II), Riyâd: (thk.: Adil b. Yusuf), Dâru’l-Vatan, 1997.
• İbn Ebi’d-Dünya, es-Samtu ve Adâbu’l-Lisân, Beyrut: (thk.: Ebû İshak el-Huveynî), Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1410.
• İbn Hacer Askalânî, Ed-Dirâye fi tahrîci ehâdîsi’l-hidâye (I-II), Beyrut: trz.
• İbn Hıbbân, el-İhsan fî takrîbi sahîhi ibn Hıbban (I-XVIII), Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1408/1988.
• İbn Kayyım el-Cevzî, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Kerim, Beyrut: (thk.: İbrahim Ramazan), Dâru Mektebet’l-Hilâl, 1410.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Ahkâmu ehli’z-zimmeti (I-III), Ramâdî li’n-Neşr, 1418/1997.
• İbn Kuteybe, Te’vîlu muhteli’l-hadis, el-Mektebu’l-İslamî, 1419/1999.
• İbn Mâce, es-Sunen (I-II), (thk.: Muhammed Fuad Abdulbaki), Dâru Ihyâı Turâsi’l-Arabî, trz.
• İbn Mubarek, ez-Zuhd ve’r-rakâik, Beyrut: (thk.: Habîburrahman el-A’zemî), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, trz.
• İbn Râhuyye, Musnedu İshak b. Râhuyye, (I-V), el-Medinetu’l-Munevvere: (thk.: Abdulgafûr b. Abdulhak el-Belûşî, Mektebetu’l-İman, 1412/1991.
• İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim, el-Câmıu li’bn Vehb, Riyâd: Dâru İbn Cevzî, 1416/1995.
• İsbahânî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer b. Hayyân el-Ensârî, Kitâbu’l-Emsâl fi’l-Hadîsi’l-Nebevî, Bombay/Hindistan: (thk.: Abdulali Abdulhumeyd Hâmid), Dâru’s-Selefiyye, 1987/1408.
• İsbahânî, Ebû Nuaym Ahmed bi Abdullah b. Ahmed b. İshak b. Mûsa b. Mihrân, Hılyetu’l-Evliya ve tabakâtu’l-esfiya, (I-X), Dâru’s-Seâde, 1974/1394.
• İsbahânî, Ebû Nuaym Ahmed bi Abdullah b. Ahmed b. İshak b. Mûsa b. Mihrân, et-Tıbbu’n-nebviyyu (I-II), (thk.: Mustafa Dönmez), Dâru İbn Hazm, 2006.
• İsbahânî, İsmail b. Muhammed, et-Tergîb ve’t-terhîb (I-III), Kahire: (thk.: Eymen b. Salih b. Şa’ban), Dâru’l-Hadîs, 1414/1993.
• İsmail b. Ca’fer, İbn Ebî Kesîr el-Ensâri, Hadîsu Ali İbn Ca’fer, Riyâd: Mektebetu’r-Rüşt, 1418/1998.
• Kandemir, Mehmet Yaşar Mevzu hadisler, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
• Kâsımî, Ebû Abdullah İzzeddin, el-Avâsım ve’l-kavâsım (I-IX), Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1415/1994.
• Kerecî, Ali b. Muhammed, en-Nuketu’d-dâlleti alâ’l-beyâni fî envâi’l-ulûmi ve’l-ahkâm (I-IV), Dâru’l-Kıyem, 1424/2003.
• Kınalızâde, Ahlâk-ı Alâî (Günümüz Türkçesiyle), Ankara: (sad.: Murat Demirkol), Fecr Yayınları, 2016.
• Kınalızâde, Ahlâk-ı Alâî (Kınalızâde’nin Ahlak Kitabı), İstanbul: (haz.: Mustafa Koç), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Köycü, Erdoğan, “Ayet ve hadislere göre ahlak din ilişkisi”, Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 4, sayı: 1; 2017.
• Kudâî, Ebû Abdullah, Musnedu’ş-Şihâb (I-II), Beyrut: (thk.: Hamdi b. Abdilmecîd es-Selefî), Muessesetu’r-Risâle, 1407/1986.
• Kurtubî, İbn Asım en-Nemrî, Câmiu beyâni’l-ilmi ve fadlihî (I-II), el-Memleketu’l-Arabiyyetu’s-Suudiyye: Dâru İbn Cevzî, 1414/ 1994.
• Kuşeyrî, Hevazin b. Abdilmelik, Tefsîru’l-Kuşeyrî, Mısır: trz.
• Ma’mer b. Raşid, el-Câmi (Abdurrazzak’ın Musannaf’ının içerisinde), Pakistan: (thk.: Habîburrahman el-A’zemî), el-Meclisu’l-İlmî, 1403.
• Makdisî, Fethu’r-rahman (I-VII), Dâru’n-Nevâdir, 1430/2009.
• Malik, el-Muvattâ, (I-VIII), Abudabi: (thk.: Muhammed Mustafa el-A’zemî, Muessetu Zâyed, 1425/2004.
• Maturîdî, Ebû Mansûr, et-Tevhîd, Mısır: (thk.: Fethullah Halîf), Dâru’l-Cânıâti’l-Mısrıyyeti, trz.
• Maverdî, Muhammed b. Habîb, A’lâmu’n-nubuvve, Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, 1409.
• Mazherî, Muhammed b. Senaullah, et-Tefsîru’l-Mazherî, Pakistan: (thk.: Gulam Nebî et-Tûnûsî), Mektebetu’r-Rüşdiyye, 1412.
• Mervezî, Saîd b. İbrahim, Musnedu Ebî Bekr es-Sıddîk, Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamî, trz.
• Mubârekpûrî, Ebu’l-Alâ Muhammed Abdurrahman, Tuhfetu’l-ahvezî, (I-X), Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, trz.
• Mucâhid, Ebu’l-Haccâc b. Cubeyr et-Tâbiî el-Mekkî, Tefsîru mucâhid, (thk.: Muhammed Abdusselam Ebû’n-Neyl), Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslami’l-Hadîseti, 1410/1989.
• Muhammed b. Atâ, Abdulkâdir b., el-Mufîdu fî Muhammâti’t-tevhîd, Dâru’l-İ’lâm, 1422.
• Munâvî, Feyzu’l-kadîr (I-VI), Mısır: el-Mektebetu’t-Ticariyyeti’l-Kubrâ, 1356.
• Muslim, es-Sahîh, (I-V), Beyrut: (thk.: Muhammed Fuad Abdulbâkî), Dâru Ihyâi’t-Turâsi’l-Arabî, trz.
• Mustafa b. Saîd, el-Metâlib… (I-VI), el-Mektebetu’l-İslamî, 1415/1994.
• Nesâî, es-Sunenu’l-kubrâ (I-X), Beyrut: (thk.: Hasan Abdulmun’im Şelbî), Muessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Neysâbûrî, el-Mustedrek alâ’s-Sahihayn (I-IV), Beyrut: (thk.: Mustafa Abdulkâdir Atâ), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Neysâbûrî, Muhammed b. Huseyn, Garâıbu’l-Kur’an rağâıbu’l-furkan, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1416.
• Nuaym b. Hammâd, Kitabu’l-fiten (I-II), Kahire: (thk.: Semîr Emîn ez-Zuheyrî), Mektebetu’t-Tevhîd, 1412.
• Râzî, Mefatihu’l-Gayb, Beyrut: Dâru İhyai Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Rûyânî, Ebû Bekr Muhammed b. Harun, Musnedu’r-Rûyânî (I-II), Kahire: (thk.: Eymen Ali Ebû Yemânî), Muessesetu Kurtuba, 1416.
• Sağânî, el-Mevdûât, Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, Dımeşk: 1405.
• Saîd İbn Mansûr, Sunenu Saîd İbn Mansûr, (I-II), Hindistan: (thk.: Habîruhman el-A’zemî), Dâru’s-Selefiyye, 1403/1982.
• Sehâvî, el-Mekâsıdu’l-hasene, Beyrut: (thk.: Muhammed Osman el-Haşt), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405/1985.
• Semarkandî, Ahmed b. İbrahim, Bahru’l-Ulûm, trz.
• Sinop Üniversitesi Uluslararası Gençlik ve Ahlak Sempozyumu I-II (Sempozyum bildiri kitapları), Sinop: Sinop Üniversitesi Yayınları, Aralık, 2016.
• Suyûtî, Celâleddin, Câmıu’l-ehâdîs (I-XIII), trz.
• Suyûtî, Celaleddin, ed-Durru’l-mensûr (I-VIII), Beyrut: Dâru’l-Fikr, trz.
• Suyûtî, Celaleddin, el-Fethu’l-kebîr (I-III), Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1423/2003.
• Suyûtî, Ebû Bekr Celâleddin, Ellam’u fî esbâbi vurûdi’l-hadîs, Dâru’l-Fikr, 1416/1996.
• Şa’râvî, Muhammed Mütevellî, Tefsîru’ş-Şa’râvî (I-XX), Matâbıu Ahbârı’l-Yevm, trz.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris, el-Musned, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1400.
• Şafiî, Muhammed b. İdris, Tefsîru İmamı’ş-Şâfiî, (I-III), el-Memleketu’l-Arabiyyetu’s-Suudiyye: (thk.: Ahmed b. Mustafa Ferrân), Dâru’d-Demiriyye, 1427/2006.
• Şâtibî, İbrahim b. Musa, el-İ’tisâm (I-III), el-Memleketu’l-Arabiyyetu’s-Suudiyye: Dâru İbn Cevzî, 1429/2008.
• Şevkânî, Ali b. Muhammed, el-Fevâidi’l-Mecmûa fi’l-Ehâdîsi’l-Mevdûa, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, trz.
• Şevkânî, Muhammed b. Abdullah, Fethu’l-kadîr, Dımeşk-Beyrut: Dâru’l-Kelimi’d-Tayyib, 1414.
• Şeybânî, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel, es-Sunnetu (I-II), (thk.: Muhammed b. Saîd b. Salim el-Kahtânî), Dâru İbn Kayyım, 1406/1986.
• Taberânî, Ebû’l-Kâsım, el-Mu’cemu’l-kebîr (I-XXV), Kahire: (thk.: Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî), Mektebetu İbn Teymiyye, 1415/1994.
• Taberânî, Ebu’l-Kasım, Musnedu’ş-Şâmiyyîn, (I-IV), Beyrut: (thk.: Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî), Muessesetu’r-Risâle, 1405/1984.
• Taberânî, el-Mu’cemu’l-evsât (I-X), Kahire: (thk.: Tarık b. Avdullah b. Muhammed-Abdulmuhsin b. İbrahim el-Huseynî), Dâru’l-Haremeyn, trz.
• Tâyâlisî, Ebû Davud (ö. 204), el-Musned, (I-IV), Mısır: Dâru Hıcr, 1419/1999.
• Tirmizî, es-Sunen (I-V), Mısır: (thk.: Ahmed Muhammed Şakir), Mektebetu ve Matbaatu Mustafa, 1395/1975.
• Tûsî, Muhammed b. Gazzâlî, Fedâıhu’l-bâtınıyye, Beyrut: (thk.: Abdurrahman Bedevî), Muessesetu Dârı’l-Kutubi’s-Sakâfiyye, trz.
• Tûsî, Muhammed b. Gazzâlî, Meârici’l-kuds fî medârici ma’rifeti’n-nefs, Beyrut: Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, 1975.
• Uysal, Muhittin, Tasavvuf kültüründe hadis, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Vâil Hâfız Halef, Vasâyâ’l-âbâı li’l-ebnâı, İskenderiye: trz.
• Yemenici, Ahmet “İslam Ahlakının Eğitim Müfredatına Aktarım Sorunu”, Ahlak ve Eğitim Şurası, Ankara: Eğitim-Bir-Sen Yayınları, 2015.
• Yıldırım, Ahmet, Tasavvufun temel öğretilerinin hadislerdeki dayanakları, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Zeylaî, Yusuf b. Muhammed, Nasbu’r-râye (I-IV), Beyrut: Muessetu’r-Reyyân, 1418/1997.
• Zeylaî, Yusuf b. Muhammed, Tahrîcu’l-ehâdîsi ve’l-asârı’l-vakıatı fî tefsîri’l-Keşşâf (I-IV), Riyâd: Dâru İbn Huzeyme, 1414.
• Zuheyrî, Ebu’l-Eşbal Hasan, Şerhu Kitabi’l-ibâne min usûli’d-diyâne, trz. (http://www.islamweb.net)