In Kazakh Language upon Principles of Making Terms

Year 2014, Volume: 3 Issue: 4, 696 - 717, 26.07.2014

Mehmet Kahraman

https://doi.org/10.15869/itobiad.90304

Abstract

In this study, the principle of making kazakh language term are focused on and their appearance, changing and renewing process are researched. The kazakh entellectuals that left no chance to make choice between russian expansionism firstly adopted to making national term. However, social and political events forced to entellectuals behave according to political idea of period. Nevertless, the entellectuals who make effort on kazakh national identity and protecting national language, are pressured and behaved cruelly towards. Besides they are blamed on fascist and executed.

The words of term divide as national and non-national terms that has been discussed about truth. However, kazakh entellectuals have general opinion about kazakh language, culture and words tressure and terms have been forgetten by concept of internationality according to political reason. The main point, the tressure of terms constitute with general russian words for soviet nations.

Keywords

Principle, Term, Terminological word, Terminological activity, Term science

Kazak Dilinde Terim Yapma Prensipleri Üzerine

Abstract

Bu çalışmada Kazak dili terim yapma prensiplerinin ortaya çıkışı, değişimi ve yenilenmesi süreci üzerinde durulmuştur. Rus yayılmacılığı karşısında bir tercih yapma şansı bırakılmayan kazak aydınlar, ilk önce milli terim yapma politikasını benimsemiştir. Ancak yaşanan siyasi sosyal olaylar aydınları devrin politik duruşuna uygun hareket etmeye zorlamıştır. Yine de Kazak milli kimliği ve milli dilini koruma ve geliştirmesi mücadelesi veren aydınlar baskı ve zulme uğramış, hatta faşistlikle suçlanıp idam edilmişlerdir. Terim sözleri milli ve gayri milli terimler diye ayırmak doğruluğu tartışılan bir konudur. Ancak Kazak aydınları, Kazak dili, kültürü ve söz varlığı ile terimlerin politik gerekçelerle uluslararasılık kavramı bahane edilerek unutturulmaya çalışıldığı görüşündedir. Asıl hedefin Terim hazinesini Sovyet halkları için ortak Rusça kelimelerden oluşturmak olduğunu ifade etmişlerdir.

Keywords

ilkeler;terimsel söz; prensipler;terim;terim bilim

References

• AKTUNA, S. (1995), Language planningandeducation:Intertwinedmatrix. Dil bilim Araştırmaları Dergisi; Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• -
• AYTBAYOĞLU, Ö. (1998), Kazak T erminologiyazısınıDamıv men Kalıptasıvı, Galım, Almatı.
• AGIBAYOLU, İ.(1935),TerminologiyalıkSözdik, -Almatı.
• BANGUOĞLU, T. (2004), Türkçenin Grameri, 7. baskı, Ankara: TDK. Yayınları.
• BEİŞEV, S. (1948), Kazak TilininTerminologiyasınınJasavdınNegizgiPresipteri Men Mindetteri, Halk Mugalimi, 1948. 13-21
• DULATOV, M. (2006), ‘JazıvdıkNizamnaması’ Terminologiya Meseleleri,(jıynak, Krastırıvşı Ş. Kurmanbayoğlu), Astana.
• ELLİSCANOV, S. (2005), Kazak Terminologiyası: TeoriyajeneTeciribe, Astan.
• EBDİRESİLOV, E.(2005), Kazak TerminografyasınınCüyesi, Astana.
• EVEZOV, M. (2006), GılımTili, (Muhtar Abay Jurnalı, sayı 7, 1918. 4-7.ss.) Terminologiya Meseleleri II cilt, Astana.
• İMER, K. (1998), Türkiye’de Dil Planlaması, Türk Dili Devrimi, Ankara: KB. Yayını.
• KOMİSYOM, (2008) (redaktör: T.Januzakov) Kazak TilininTüsündürmeSözdigi, Dayk-Press, Almatı.
• KOMİSYON, (2004), Atavlar Sözlüğü, Kızılorda, 1931; Kırilitsiyaga çevrilen II. basım, -Astana, 2004
• KOÇ, K. A. Bayniyazov, B. Başkapan, (2003), Kazakşa, TürikşeSözdik, Türkistan: Turan basma ortalığı.
• KALİOĞLU, B. (1997)jatsözderjagadan ala bermesin, Kazak Dilinin Kökeytesti Meseleleri, Almatı.
• KAYDAROV, E. T.,Aytbaev, Ö. (1986), KazkTerminologiyasınınKalıptasıv Tarihi, KazırkiJagdayı men Mindetteri, Problemi, KazahskoyTerminologiyi,
• KURMANBAYOĞLU, Ş. (2004),‘‘ Meanbayoğlu, Memlekettin Til Siyaseti jeneTerminologiyanıKlıptastıruvdınKaidattarı,, Kazak Terminologoyası ve Til Medeniyetinin Meseleleri’’ adlı RespublikalıkGılımi-praktkalıkkonferansıyaMeteryaldarı, , Almatı.
• KURMANBAYOĞLU, Ş.(1998), Kazak LeksikasınınTermindeniv, Galım, Almatı.
• KURMANBAYOĞLU, Ş. (2008), Alaş JeneTerminTanıv, (XX. Gasırdakı Kazak terminologiyası: 1910-1930 Jılsarı) Monografiya, ‘Elşecire’ KKK, Almatı.
• KURMANBAYOĞLU, Ş.(2004), Türki Tilderi Arasında Terminalmasıv Turalı, TerminologiyalıkHaberşi, No.1(7), 28-32 s.
• KURMANBAYOĞLU, Ş. (2005),TerminkorkalıptastırıvKözderi Men TermincasamTesilderi, Sözdik-Slovar, Almatı.
• KURMANBAYOĞLU, Ş. (2006) ‘’ 1920-1930 JıldarıJarıkKörgenKeybirEnbekter Turalı, Teminologiya Meseleleri’’ IItom, Astana.
• KURMANBAYOĞLU, Ş. (2009), TerminTanıvKuraldarı, PedegogikaPress İD, Astana.
• SIZDIKOVA, R. (199E) Kazak Edebi Dilinin Tarihi, Almatı, !993. 295 s.
• ISAEV, İ. (1989), Kazak Edebi Dilinin Tarihi, Mektep, -Almati, 1989. 304 s.
• SOZAKBAYKIZI, S. G.(2007),HalkaralıkmTerimderdinSalalıkTerminologiyagaKabuldanıv Men Koldanısı (Medeniyet Jene Öner TerminologiyasınınNegizderi), Basılmamış Dotora Tezi, Astana: L. N. Gumilev Atındaki Avraziya Üniversitesi.
• ŞONANOV, T. (1929), Şet TilderdinEmlesiJayında, Embekşi Kazak, S.25-26- Navrız.
• ZÜLFİKAR, H. (1991)Terim Sorunları ve terim yapma yolları, TDK yayınları, Ankara.