Molière Oyunları Işığında 17. Yüzyıl Fransa’sında Siyasal, Toplumsal ve Ekonomik Değişimin İzleri ve Kapitalizmin Ruhu

Year 2024, Volume: 13 Issue: 5, 1948 - 1972

Erdem Ünal Demirci

https://doi.org/10.15869/itobiad.1374963

Abstract

Bu makale, 17. yüzyılda Fransa’nın yaşadığı siyasal, toplumsal ve ekonomik değişimi Molière oyunları ışığında incelemek için kaleme alındı. 14. Louis’nin mutlakiyetçi yönetimi altında çağın en güçlü devletlerinden birine dönüşen Fransa’da kapitalizmin gelişimi, politika ile ekonomi alanlarının ayrışmasına ve burjuva kamusal alanı olarak ortaya çıkan ekonomik alanın bencillikle nitelenmesine neden olur. Ayrıca yaşanılan çağda ‘ilerleme’ ideolojisinin yükselişi ve ‘çıkar’ kavramının sadece maddi ve iktisadi kazanç odaklı bir anlam kazanması söz konusudur. Kapitalizmin ruhu Fransa’da, sarayı yüceltirken aristokrasiye karşı yeni sınıfsal güç olan burjuvazinin soylulaşmasına neden olur. Molière; ahlaksız, cimri, sofu, cahil ve bencil karakterleriyle tam da böylesi bir değişimi sahnede eleştiriye tabi tutmuştur. Makale kapsamında, sanatın yergi gücünü görebilmek ve metnin anlam bütünlüğünü sağlayabilmek için Molière’in farklı zamanlarda yazdığı 17 tiyatro oyunu incelenmiştir. Sonuç itibariyle bu çalışma, 17. yüzyıl Fransa’sında ortaya çıkan ahlaki çürümüşlüğün, bireyin değişen tutku ve arzuların, aksayan sağlık, eğitim ve hukuk sistemlerinin, sınıfsal hezeyanların ve nihayetinde güneş kral 14. Louis için yaratılan kraliyet kültünün tarihsel bir arka planla Molière oyunlarından takip edilebileceği iddiasıyla hazırlandı.

Keywords

Molière, 17. yüzyıl Fransa’sı, 14. Louis, Toplumsal Sınıflar, Kapitalizm, İdeoloji.

Traces of Political, Social and Economic Change and The Spirit of Capitalism in 17th Century France in The Light of Molière Plays

Abstract

This study aims to analyze the political, social and economic changes in France in the 17th century in the light of Molière's plays. Under the absolutist rule of Louis XIV, France became one of the most powerful states of the age. The development of capitalism in France led to the separation of politics and economics and the economic sphere, which emerged as the bourgeois public sphere, was characterized by selfishness. In addition, in this age, the ideology of 'progress' is on the rise and the notion of 'interest' acquires a meaning focused only on material and economic gain. In France, the spirit of capitalism glorifies the palace and leads to the gentrification of the bourgeoisie, the new class power against the aristocracy. Molière criticized such a change on stage with his immoral, stingy, pious, ignorant and selfish characters. Within the scope of the article, 17 plays written by Molière at different times were analyzed in order to see the power of satire in art and to ensure the integrity of the meaning of the text. As a result, this study has been prepared with the claim that the moral degeneration that emerged in 17th century France, the changing passions and desires of the individual, the failing health, education and legal systems, the class delusions and finally the royal cult created for the Sun King Louis XIV can be followed from Molière's plays with a historical background.

Keywords

Molière, 17th century France, Louis XIV, Social Classes, Capitalism, Ideology.

References

• Ağaoğulları, M. A. (2020). Orta Çağ ve Feodalite: Bitmeyen Tartışma ve Siyasal Düşünce. (Ed. M. A. Ağaoğulları) Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anderson, P. (2023). Mutlakiyetçi Devletin Kökenleri. (U. Kocabaşoğlu, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Auerbach, E. (2021). Yabanın Tuzlu Ekmeği. (S. Durgun vd., Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Barro, M. (2021). Molière (Hayatı ve Edebi Faaliyetleri). (U. Gezen, Çev.) Eskişehir: Dorlion Yayınları.
• Bernard, L. L. (1955). Moliere and the Historian of French Society. The Review of Politics, 17(4), 530–544.
• Bloch, M. (2019). Feodal Toplum. (M. Fırat, Çev.) İstanbul: Islık Yayınları.
• Braudel, F. (2017). Kapitalizmin Kısa Tarihi. (İ. Yerguz, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• Bulgakov, M. A. (2011). Çağdaşımız Molière. (B. Korkmaz, Çev.) İstanbul: Etkin Yayınları.
• Burke, P. (2023). XIV. Louis’nin İmali. (T. Sivrikaya, Çev.) İstanbul: Islık Yayınları.
• Calder, Andrew. (1993). Moliere: The Theory and Practice of Comedy. Bloomsbury Publishing Plc.
• Collins, J. B. (1997). State Building in Early-Modern Europe: The Case of France. Modern Asian Studies, 31(3), 603–633.
• Cündioğlu, D. (2012). Mimarlık ve Felsefe. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Dellaloğlu, B. F. (2021). Poetik ve Politik. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Eco, U. (2014). Ortaçağ. (L. T. Basmacı, Çev.) İstanbul: Alfa Yayınları.
• Elias, N. (2000). Mozart: Bir Dâhinin Sosyolojisi Üzerine (Y. Tükel, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Elias, N. (2021). Uygarlık Süreci I. (E. Ateşman, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erhat, A. (2007). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ezici, T. (2016). Molière’in Amphitryon Oyunu Günümüzde ‘Kadın Olmak’ Perspektifinden Repertuvara Almak. Sahne ve Müzik Eğitim-Araştırma e-Dergisi, 0 (3), 133-146.
• Gögercin, A. (2019). Öteki’yle Kendini Savunmak: Bulgakov’un Moliere Efendi’si. SEFAD, (42), 1-20.
• Gür, A. (2015). Güneş Kral 300 Yıl Önce Battı. Erişim adresi: https://tarihdergi.com/gunes-kral-300-yil-once- batti/ (16.05.2023)
• Febvre, L. (1995). Uygarlık, Kapitalizm ve Kapitalistler. (M. A. Kılıçbay, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Fraser, A. (2008). Love and Louis XIV: The Women in the Life of the Sun King. Hachette UK. Erişim adresi: https://books.google.com.tr/books?id=- CD7CBji2i8C&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false (18.06.2023)
• Fülbert, G. (2008). Kapitalizmin Kısa Tarihi. (S. Usta, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• Habermas, J. (2021). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. (T. Bora, M. Sancar, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hauser, A. (1984). Sanatın Toplumsal Tarihi. (Y. Gölönü, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Hirschman, A. O. (2008). Tutkular ve Çıkarlar. (B. Cezar, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (1954). The General Crisis of the European Economy in the 17th Century. Past & Present, 5, 33–53.
• Huberman, L. (2021). Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla. (M. Belge, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• İdiman Ç. (2021) ‘Büyük Birleşik Kuram’ Olanaklı Mı?: Kapitalizme Geçiş Tartışmalarına Yeni Bir Bakış. Mülkiye Dergisi, 45(2), 329-366.
• İnalcık, H. (2013). Şair ve Patron. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• La Bruyere, J. (2022). Karakterler. (D. Dilhan, Çev.) Eskişehir: Dorlion Yayınları.
• Le Goff, J. (2020). Ortaçağ Tüccarları ve Bankerleri. (O. Adanır, Çev.) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Leon, L. (2009). Molière, the French Revolution, and the Theatrical Afterlife. University Of Iowa Press; 2009.
• Michelet (1950). Fransız İhtilali Tarihi I. (H. Varoğlu, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Molière. (1943). Mösyö De Pourceaugnac. (E. Güney, M. C. Anday, Çev.) Ankara: Maarif Matbaası.
• Molière. (1944a). Versailles Tuluatı. (O. V. Kanık, A. Erhat, Çev.) Ankara: Maarif Matbaası.
• Molière. (1944b). Şaşkın. (B. E. Koryak, Çev.). Ankara: Maarif Matbaası.
• Molière. (1965a). Kadınlar Mektebi’nin Tenkidi. (S. Eyüboğlu, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Molière. (1965b). Kocalar Okulu. (V. Hatay, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Molière. (1965c). Zorla Evlenme. (A. Obay, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Molière. (1965d). Şanlı Aşıklar. (O. Rifat, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Molière. (1965e). Amphitryon. (A. Teoman, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Molière. (2002). Cimri. (N. Nirven, Çev.) İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• Molière. (2006). George Dandin. (A. Erkay, Çev.) İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Molière. (2008). İnsandan Kaçan. (B. Tuncel, Çev.) İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Molière. (2011). Don Juan. (A. Erkay, Çev.) İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Molière. (2012a). Hastalık Hastası. (S. Kaya, Çev.) İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• Molière. (2012b). Kibarlık Budalası. (S. Kaya, Çev.) İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Molière. (2012c). Tartuffe. (Ş. Aktaş, A. Selen, Ç. Sarıkartal, Çev.) İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Molière. (2013). Kadınlar Mektebi. (B. Tuncel, S. Eyüboğlu, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Molière. (2021). Zarafet Budalaları (Gülünç Kibarlar). (İ. H. Danişmend, Çev.) İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Moretti, F. (2015). Tarih ile Edebiyat Arasında Burjuva. (E. Buğlalılar, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nabi, Y. (1953). Molière (Hayatı, Sanatı, Eseri). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Oflazoğlu, T. (1999). Molière. İstanbul: Cem Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2009). Fransa’nın Güneş Kralı’na Versailles’da Sergi. Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/ilber-ortayli/fransa-nin-gunes-krali-na-versailles-da-sergi-1161950 (22.04.2023)
• Özel, H. (2013). Piyasa Ütopyası. Ankara: Bilge Su Yayınları.
• Öztuna, Y. (2022). Türk Tarihinde Yapraklar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Pirenne, H. (2021). Kapitalizmin Toplumsal Tarihinin Aşamaları. (F. Kıyak, Çev.) Eskişehir: Dorlion Yayınları.
• Platzer, D. (2022). Four hundred years of Molière. New Criterion, Vol. 41 Issue 1, p86-88.
• Prest, J. (2001) Dancing King: Louis XIV's Roles in Molière's Comédies-ballets, from Court to Town. The Seventeenth Century, 16:2, 283-298.
• Poggi, G. (2002). Modern Devletin Gelişimi. (Ş. Kut, B. Toprak, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Riggs, L. (2021). Loss as Profit/Profit as Loss: The SelfDevouring, Unsustainable Appetite of Molière’s Miser. Cincinnati Romance Review, 51: 230–247.
• Rousseau, J. J. (1960). D’alembert’e Mektup. (Z. Güvemli, Çev.) İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Sarfati, M. (2014a). 17. Yüzyıl Fransız Klasiklerinden, Smithyen Ekonomi Politiğe “Karakter” ve Analizi. (Ed. D. G. Aydın, Ç. Akdere), Edebiyattaki İktisat içinde (ss.113-148). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarfati, M. (2014b). Uygarlığın Bunalımı. İstanbul: Arvana Yayınları.
• Sarfati, M. (2022). Yahudi İnsandan İnsan Yahudi’ye. Ankara: Efil Yayınevi.
• See, H. (1970). Modern Kapitalizmin Doğuşu. (T. Erim, Çev.) İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Shennan, J. H. (1986). Louis XIV. Routledge.
• Sombart, W. (2017). Burjuva. (O. Adanır, Çev.) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Taner, H. (2015). Sersem Kocanın Kurnaz Karısı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Voltaire. (1945). XIV. Louis Asrı I. (N. S. Örik, Çev.) Ankara: Maarif Matbaası.
• Voltaire. (1946a). XIV. Louis Asrı II. (N. S. Örik, Çev.) Ankara: Maarif Matbaası.
• Voltaire. (1946b). XIV. Louis Asrı III. (N. S. Örik, Çev.) Ankara: Maarif Matbaası.
• Wallerstein, I. (2012). Tarihsel Kapitalizm ve Kapitalist Uygarlık. (N. Alpay, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Weber, M. (2022). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. (M. Köktürk, Çev.) Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Yolal-Eroğlu, M. (2002). On Yedinci Yüzyılda Vergiye Karşı Direniş ve İsyanlar – I. (Ed. Ö. Saraç, G. Y. Şeren), İlkesiz Vergilere Tepkiler: Vergi İsyanları içinde (ss.177-197). İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Young, S. (1922). Molière: Comedian of Society. The North American Review, 215(795), 241–248.