“Türkiye’yi Mevcut Anayasa Kamburundan Kurtarmak”: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Yeni Anayasa İhtiyacı” Söylemine Ulusal Basının Bakışı

Year 2024, Volume: 13 Issue: 5, 2000 - 2027

Ali Çakır

https://doi.org/10.15869/itobiad.1517587

Abstract

1982 Anayasası, askeri darbe sonrası yasama yetkisini kullanmak üzere göreve gelen Milli Güvenlik Konseyi’nin yönetimi altında halkoylamasıyla kabul edilmiştir. “Darbe anayasası” olarak isimlendirilmiş ve farklı gerekçelerle 1987, 2007, 2008, 2010 ve 2017 yıllarında kapsamlı, farklı zamanlarda ise mecliste kısıtlı değişikliklere uğramıştır. Anayasanın birçok maddesi değişmesine rağmen tartışmalar azalmamış, gün geçtikçe artmıştır. Bu meyanda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın TBMM’nin açılış konuşmasında yaptığı “yeni anayasa” vurgusu, konuyu tekrar gündeme getirmiştir. Toplum sözleşmesi olan anayasa, kamuoyunu doğrudan ilgilendiren bir metindir. Haliyle gazetelerin bu konu üzerine eğilmesi kaçınılmazdır. İlaveten köşe yazarlarının fikirlerini beyan ettikleri makaleleri de kişisel görüşlerini ortaya koyması bakımından önemlidir. Türk basınının “yeni anayasa” tartışmalarını köşe yazılarında ele alış şekilleri, bu çalışmanın iskeletini oluşturmaktadır. Köşe yazılarını belirlemek için ulusal düzeyde yayın yapan gazetelerin 2-16 Ekim 2023 tarihleri arasındaki nüshaları taranmıştır. Bu tarihler; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın meclis konuşmasının 1 gün sonrasından İsrail’in Filistin’e yönelik saldırılarının başladığı gün aralığıdır. Yapılan arama sonucunda, 19 gazeteden toplam 56 köşe yazısı seçilmiştir. Daha sonra yazılar; anayasa değişikliğine destek verenler, karşı çıkanlar ve tarafsız konumlananlar olmak üzere 3 kategoriye ayrılmıştır. Sınıflandırma aşamasından sonra ilgili yazılar içerik analizine tabi tutulmuştur. “Tanımlar ve kavramlar” başlığıyla 20 adet kelime belirlenmiş ve bunlara yüklenen anlamlar hem aynı fikri hem de farklı fikirleri savunan yazarlar arasında karşılıklı analiz yapılmıştır. Ayrıca yapılan analiz neticesinde ortaya çıkan bulguların, 10 farklı “siyasi aktör” tarafından nasıl kullanıldığı tespit edilmiştir. Gazete ve yazar ayırmaksızın, siyasi aktörlerin olumlu, olumsuz ve nötr algıları da değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Elde edilen bilgi ve bulgular ışığında; toplumu aydınlatma ve bilgilendirme işlevi ve görevi bulunan gazetelerin, yeni anayasa tartışmaları konusunda beklentiyi karşılayamadıkları gözlemlenmiştir.

Keywords

1982 Anayasası, Toplum Sözleşmesi, Anayasa Değişikliği, Ulusal Basın, Köşe Yazısı, İçerik Analizi

"Rescuing Türkiye of the Hump from Current Constitution": National Media's Take on President Erdoğan's Discourse on the "Need for a New Constitution"

Abstract

The 1982 Constitution was adopted by referendum under the rule of the National Security Council, which took office to exercise legislative authority after the military coup. It has been dubbed the "coup constitution" and amended extensively in 1987, 2007, 2008, 2010, and 2017, and at different times in parliament on different grounds. Although many articles of the constitution have been amended, the debates have remained strong but have increased daily. At this point, President Erdoğan's emphasis on a "new constitution" in his opening speech to the TBMM brought the issue back to the agenda. As a social contract, the constitution is a text that directly concerns the public. Therefore, it is inevitable for newspapers to focus on this issue. In addition, the articles in which columnists express their opinions are also important in terms of revealing their personal views. The way the Turkish press handles the "new constitution" debates in its columns constitutes the skeleton of this study. In order to identify the columns, national newspapers were scanned between October 2 and 16, 2023. These dates range from one day after President Erdoğan's speech in the parliament to the beginning of Israel's attacks on Palestine. As a result of the search, 56 columns from 19 newspapers were selected. The columns were then categorized into three categories: those favoring the constitutional amendment, those against it, and those taking a neutral position. After the classification stage, the related articles were subjected to content analysis. Under the title "definitions and concepts" 20 words were identified, and the meanings attributed to these words were mutually analyzed among the writers defending the same and different opinions. Furthermore, how the analysis findings were used by 10 different "political actors" was determined. Positive, negative, and neutral perceptions of political actors, regardless of newspaper and author, were also evaluated. In light of the findings, it is necessary to recognize that the organization has the function and duty of enlightening and informing the public. It was observed that the newspapers needed to meet expectations regarding the discussions on the new constitution.

Keywords

1982 Constitution, Community Contract, Constitution Amendment, National Press, Column, Content Analysis

References

• AK Parti Tanıtım ve Medya Başkanlığı (2015a). 2002 genel seçimleri seçim beyannamesi. AK Parti web sitesinden erişilen adres: https://www.akparti.org.tr/media/318780/3-kasim-2002-genel-secimleri-secim-beyannamesi-sayfalar.pdf
• AK Parti Tanıtım ve Medya Başkanlığı (2015b). 2007 genel seçimleri seçim beyannamesi. AK Parti web adresinden erişim: https://www.akparti.org.tr/media/318777/22-temmuz-2007-genel-secimleri-secim- beyannamesi-sayfalar.pdf
• AK Parti Tanıtım ve Medya Başkanlığı (2015c). 12 Haziran 2011 genel seçimleri seçim beyannamesi. AK Parti web sitesinden erişilen adres: https://www.akparti.org.tr/media/iesaeuoj/12-haziran-2011-genel-secimleri- secim-beyannamesi.pdf
• Altınok, M. (2023, 6 Ekim). İktidarın Tek Rakibi Kendisi. Sabah. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/melihaltinok/2023/10/06/iktidarin-tek-rakibi-kendisi
• Altıntaş, M. (2019). 16 Nisan 2017 Referandumunun Gazete Manşetlerindeki Sunumu: Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Posta Örneğiyle. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 17-34. doi: 10.17680/erciyesiletisim.456288
• Anadolu Ajansı. (2023, 1 Ekim). Cumhurbaşkanı Erdoğan, TBMM 28. Dönem 2. Yasama Yılı Açılış Toplantısı’nda konuştu [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=ALgFbl29XXA
• Arklan, Ü., & Rençber, H. (2018). 16 Nisan 2017 Anayasa Referandumu Öncesi Sürecin Türk Yazılı Basınındaki Yansıması: Hürriyet, Sabah ve Sözcü Gazeteleri Örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 224-249. doi: 10.19145/e-gifder.378634
• Aydın, Y. (2023, 3 Ekim). Erdoğan ağzındaki baklayı çıkardı mı? BirGün. Erişim Adresi: https://www.birgun.net/makale/erdogan-agzindaki-baklayi-cikardi-mi-473085
• Aziz, A. (2014). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Balbay, M. (2023, 7 Ekim). Hangi pranga? Cumhuriyet. Erişim adresi: https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/mustafa-balbay/hangi-pranga-2127402
• Çaralan, İ. (2023, 3 Ekim). Erdoğan yerel seçime halkın sorunlarını değil rejim anayasasını tartıştırarak gitmek istiyor. Evrensel. Erişim adresi: https://www.evrensel.net/yazi/93684/erdogan-yerel-secime-halkin- sorunlarini-degil-rejim-anayasasini-tartistirarak-gitmek-istiyor
• Çelik, F. (2023, 3 Ekim). Ülkenin en büyük sorunu Anayasa mı? Yeniçağ. Erişim adresi: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/ulkenin-en-buyuk-sorunu-anayasa-mi-715690h.htm
• Çevik, İ. (2023, 2 Ekim). Dünyada ve Yurtta Yepyeni Bir Türkiye. Yeni Birlik. Erişim adresi: https://www.gazetebirlik.com/yazarlar/dunyada-ve-yurtta-yepyeni-bir-turkiye/
• Çölaşan, E. (2023, 5 Ekim). Keyfe Göre Yeni Anayasa. Sözcü. Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/keyfe- gore-yeni-anayasa-wp7821004
• Daş, İ. (2023, 2 Ekim). Milleti yeni anayasaya ikna etme çabası! Korkusuz. Erişim adresi: https://www.korkusuz.com.tr/milleti-yeni-anayasaya-ikna-etme-cabasi-p116
• Demirer, Y. (2023, 7 Ekim). 'Kanal İstanbul' kıvamında 'yeni anayasa'. Evrensel. Erişim adresi: https://www.evrensel.net/yazi/93707/kanal-istanbul-kivaminda-yeni-anayasa
• Donat, Y. (2023, 3 Ekim). Sıcak Gündem… Anayasa. Sabah. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/donat/2023/10/03/sicak-gundem-anayasa
• Donat, Y. (2023, 6 Ekim). ‘Haydi Türkiyem Seçime'. Sabah. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/donat/2023/10/06/haydi-turkiyem-secime
• Duran, B. (2023, 3 Ekim). Yeni Anayasayı Neden Tartışıyoruz? Sabah. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/duran/2023/10/03/yeni-anayasayi-neden-tartisiyoruz
• Ekşi, O. (2023, 7 Ekim). İşte size ‘sivil anayasa’. Cumhuriyet. Erişim adresi: https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/oktay-eksi/iste-size-sivil-anayasa-2127406
• Erandaç, B. (2023, 2 Ekim). 2. Yüzyıl Yürüyüşü’nün kodları. Takvim. Erişim adresi: https://www.takvim.com.tr/yazarlar/erandac/2023/10/02/2-yuzyil-yuruyusunun-kodlari
• Eroğul, C. (2007). 2007 Cumhurbaşkanı Seçimi Bunalımından Çıkarılabilecek Dersler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(03), 167-181. doi: 10.1501/SBFder_0000002037
• Gülener, S. (2011). Anayasa Yapımında Yeni Bir Paradigma: Kapsayıcı, Katılımcı, Uzlaşmacı Anayasa Yapım Süreçleri ve Çeşitli Örnekler. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15 (3), 199-224.
• Esen, M. (2023, 2 Ekim). Hukukun üstünlüğü... Söz değil, eylem. Cumhuriyet. Erişim adresi: https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/mine-esen/hukukun-ustunlugu-soz-degil-eylem-2125435
• Fıçıcı, S. (2023, 8 Ekim). AK Parti Kongresi. Akşam. Erişim adresi: https://www.aksam.com.tr/yazarlar/serkan- ficici/ak-parti-kongresi/haber-1407434
• Güller, M.A. (2023, 5 Ekim). ‘Anayasaya aykırı ama evet’ çizgisi. Cumhuriyet. Erişim adresi:
• https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/mehmet-ali-guller/anayasaya-aykiri-ama-evet-cizgisi-2126617
• Hakyemez, Y. Ş. (2010). 2010 Anayasa Değişiklikleri ve Demokratik Hukuk Devleti. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(2), 387-406.
• İnce, Ö. (2023, 13 Ekim). AKP iktidarı asla bırakmayacak. Cumhuriyet. Erişim adresi: https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/ozdemir-ince/akp-iktidari-asla-birakmayacak-2129560
• Kansu, I. (2023, 7 Ekim). Türk-İslam Sentezi Anayasası. Cumhuriyet. Erişim adresi: https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/isik-kansu/turk-islam-sentezi-anayasasi-2127387
• Kara, M. (2023, 2 Ekim). Milletin hak ettiği anayasaya. Yeni Asya. Erişim adresi: https://www.yeniasya.com.tr/mehmet-kara/milletin-hak-ettigi-anayasaya_588220
• Kara, M. (2023, 8 Ekim). AB ve yeni anayasa. Yeni Asya. Erişim adresi: https://www.yeniasya.com.tr/mehmet- kara/ab-ve-yeni-anayasa_588470
• Karadaş, Y. (2023, 3 Ekim). Sivil anayasa ya da Erdoğan'ın tacı! Evrensel. Erişim adresi: https://www.evrensel.net/yazi/93685/sivil-anayasa-ya-da-erdoganin-taci
• Karadeniz, Y. (2018). Demokratik Referandum İlkeleri Işığı Altında Türkiye’deki 1987 Halkoylamasına Yönelik Bir Analiz. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 58-74. doi: 10.25272/j.2149-8539.2018.4.2.04
• Keklikçi, C. (2023, 7 Ekim). Sıkıldıkça Yeni Anayasa. Milli Gazete. Erişim adresi: https://www.milligazete.com.tr/makale/16860135/cafer-keklikci/sikildikca-yeni-anayasa
• Kepenek, Y. (2023, 8 Ekim). Alışmayacağız! BirGün. Erişim adresi: https://www.birgun.net/makale/alismayacagiz-474301
• Kökçe, H. (2023, 5 Ekim). Yeni anayasayı CHP ve HDP mi yapsın? Star. Erişim adresi: https://www.star.com.tr/yazar/yeni-anayasayi-chp-ve-hdp-mi-yapsin-yazi-1817152/
• Mengi, R. (2023, 5 Ekim). “Yamalı bohça diyorlarsa değişmesi istenen tek bir şey vardır: ilk 4 madde” Sözcü. Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/yamali-bohca-diyorlarsa-degismesi-istenen-tek-bir-sey-vardir- ilk-4-madde-wp7821022
• Nacir, A. (2023, 8 Ekim). Yeni Sanalyasa. Yeni Asya. Erişim adresi: https://www.yeniasya.com.tr/adnan- nacir/yeni-sanalyasa_588463
• Neuman W. L. (2017). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar 2. (Çev. Sedef Özge). Ankara: Yayınodası Yayıncılık.
• Nohutçu, Ahmet ve Mücahit Bektaş (2017). Yeni Anayasa Tartışmaları Etrafında Kurucu İktidar, Kurucu Meclis ve Referandum Kavramlarının Analizi. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 5(1), 1-23. doi: 10.14782/sbd.2017.46
• Ocaktan, M. (2023, 2 Ekim). Türkiye hukuk sınavını kaybediyor. Karar. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/mehmet-ocaktan/turkiye-hukuk-sinavini-kaybediyor-1597693
• Öğülmüş, S. (1991). İçerik Çözümlemesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 24(1), 213-228. doi: 10.1501/Egifak_0000000729
• Özkan, F. (2023, 3 Ekim). Erdoğan'ın tarihi çağrısı ve Kılıçdaroğlu'nun boş bakışları. Star. Erişim adresi: https://www.star.com.tr/yazar/erdoganin-tarihi-cagrisi-ve-kilicdaroglunun-bos-bakislari-yazi-1816608/
• Safi, İ., & Kurşuncu, T. (2023). Referandum ve Plebisit Kavramları Doğrultusunda Türkiye’nin Referandum ve Plebisit Tarihi. International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 7(13), 204-223. doi: 10.55775/ijemi.1213388
• Selvi, A. (2023, 4 Ekim). AK Parti Kongresi’nin sürprizleri ve Erdoğan’ın konuşması. Hürriyet. Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/abdulkadir-selvi/ak-parti-kongresinin-surprizleri-ve-erdoganin- konusmasi-42340261
• Sev, K. (2023, 11 Ekim). AKP'nin yeni anayasa ısrarı. Sol. Erişim adresi: https://haber.sol.org.tr/yazar/akpnin- yeni-anayasa-israri-385428
• Sevinç, H. (2011). Demokrasi Bağlamında Referandum Uygulaması: Türkiye Örneği, Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 29-50.
• Sipahi, D. (2023, 4 Ekim). Yeni bir anayasa ihtiyacı açık. Hürriyet. Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/deniz-sipahi/yeni-bir-anayasa-ihtiyaci-acik-42340332
• Sucu, A. (2023, 16 Ekim). Demokrasiyi Demokrasiyle Yok Etmek. Sözcü. Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/demokrasiyi-demokrasiyle-yok-etmek-wp7831076
• Şeker, M. (2023, 6 Ekim). Sakın bize gelmeyin. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yazarlar/mehmet-seker/sakin-bize-gelmeyin-4565526
• Taşgetiren, A. (2023, 6 Ekim). “Sivil anayasa” öyle mi? Karar. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/ahmet-tasgetiren/sivil-anayasa-oyle-mi-1597732
• TBMM, Kanun teklifi dilekçesi. Erişim adresi: https://www2.tbmm.gov.tr/d27/2/2-4619.pdf
• TBMM. 28. Dönem milletvekilleri sandalye dağılımı. Erişim adresi: https://www.tbmm.gov.tr/sandalyedagilimi
• Tekin A. (2023, 5 Ekim). Anayasa da Anayasa! Ne oluyoruz? Yeniçağ. Erişim adresi: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/anayasa-da-anayasa-ne-oluyoruz-716608h.htm
• T. C. Anayasa Mahkemesi. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (gerekçeli). Erişim adresi: https://www.anayasa.gov.tr/media/7465/gerekceli_anayasa_2021.pdf
• Turan, R. (2023, 3 Ekim). Eli Sopalı Rejim Adil Anayasa Yapabilir Mi? Sözcü. Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/eli-sopali-rejim-adil-anayasa-yapabilir-mi-wp7818865
• Uğuroğlu, O. (2023, 5 Ekim). ANAYASA değil REİSYASA olsun. Yeniçağ. Erişim adresi: https://qoshe.com/yenicag/orhan-uguroglu/anayasa-degil-reisyasa-olsun/166137961
• Yalçın, H.B. (2023, 2 Ekim). Sivil Anayasa Mümkün. Sabah. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/hasan-basri-yalcin/2023/10/02/sivil-anayasa-mumkun
• Yaylagül, L., & Çiçek, C. (2011). 12 Eylül 2010 Referandum Sürecinin Türkiye’deki Yazılı Basında Sunumu. Folklor/Edebiyat, 18(68), 85-120.
• Yengin, D. (2017). İletişim Çalışmalarında Araştırma Yöntemleri ve Uygulamaları. İstanbul: Der Yayınları.
• Yerlikaya, T. (2023, 8 Ekim). AK Parti kongresinin şifreleri. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yazarlar/turgay-yerlikaya/ak-parti-kongresinin-sifreleri-4566160
• Yılmaz, M.Y. (2023, 2 Ekim). Yeni Anayasa Emek İster. Star. Erişim adresi: https://www.star.com.tr/yazar/yeni- anayasa-emek-ister-yazi-1816368/
• Zengin, T. (2023, 6 Ekim). Anayasada başörtüsü güvencesine karşı ittifak. Akşam. Erişim adresi: https://www.aksam.com.tr/yazarlar/tarkan-zengin/anayasada-basortusu-guvencesine-karsi- ittifak/haber-1406723
• Zileli, Ü. (2023, 4 Ekim). Saray yeni anayasa taslağını gizlice kotarmış! Korkusuz. Erişim adresi: https://www.korkusuz.com.tr/saray-yeni-anayasa-taslagini-gizlice-kotarmis-p182