Sahra-altı Afrika’da Toplumsal Değişim ve Direnişin İzleri: Chinua Achebe’nin Parçalanma Romanı Üzerine

Year 2025, Volume: 14 Issue: 2, 911 - 933, 30.06.2025

Celalettin Güngör , Gülistan Alpaslan

https://doi.org/10.15869/itobiad.1563578

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Chinua Achebe’nin Parçalanma romanında yerli ve yabancı yaşam biçimlerinin karşılaşma anlarının ürettiği bilgiler üzerinden romandaki toplumsal değişim-dönüşüm-direniş üzerine bir tartışma yürütmektir. Bu bilgilerin dayandığı veri setini romandaki sömürgeci karşılaşmalar oluşturmaktadır. Ağırlıklı olarak yerli toplumun geleneksel değerlerini ele alan romanda doğrudan karşılaşma anları her ne kadar az yer bulsa da anlam-bağlamsal karşılaşmalar romansal akıştaki belirleyici düğümleri oluşturmaktadır. Geleneksel değerlere ilişkin verilerin ağırlıklı olduğu eserdeki bu az sayıda karşılaşma anları kişiler ve kurumlar arasındakiler gibi somut olanlarla, değerler, zamansallıklar, anlamlar gibi soyut olan karşılaşmalar olarak hesaba katılmaktadır. Bu doğrultuda çalışma temel olarak hem somut hem soyut katmanlarda, kültürel değişim sürecindeki kimliklerin parçalanmasına ve parçalanmaya direnişin (ya da diren-e-meyişin) romanın ana karakterleri ve toplumsal-siyasal alandaki etkilerine odaklanmaktadır. Achebe’nin romanları arasında, bir üçlemenin (Parçalanma – Artık Huzur Yok – Tanrının Oku) ilk kitabı olan Parçalanma romanına ilişkin bu analizde, sömürgeci “karşılaşmalar” bir çatışma anı olarak konumlandırılmaktadır. Dolayısıyla söz konusu karşılaşmalar birbiri içinde eriyip kaybolan değil birbiri içinde çözünmesi güç “durum”lar olarak kabul edilmektedir. Parçalanma romanının incelendiği bu çalışmada, metin analizi ve tematik analiz bir arada kullanılmaktadır. Böylelikle, geleneksel değerlerle bir arada ilerleyen kültürel değişimin nasıl işlediği merkeze alınmaktadır. Bu incelemede, romanın kurgusu ve romandaki karakter gelişimi üzerine çıkarımlar yapabilmeyi kolaylaştıran metin analizine kültürel değişim, geleneksel değerler, sömürgecilik ve kimlik gibi temaların incelendiği tematik analiz eklenecektir. Sonuç olarak, metin analizinin ve tematik analizin bir arada kullanıldığı bu araştırmada, romanda konu edilen Nijerya/İgbolar’da olduğu kadar genel olarak Sahra-altı Afrika’da kültür, kimlik, değişim, gelenek, değerler vb. gibi unsurlar üzerine tartışarak derinlemesine bir anlayış geliştirebilmenin olanakları aranacaktır. Bunun yanı sıra çalışmadaki analizlerin hem metnin yapısının hem de belirli temaların incelenmesi yardımıyla sömürgeciliğin etkileri ve toplumsal dönüşümler hakkında temel nitelikte bir bakış açısı sunması beklenmektedir.

Keywords

Afrika, Toplum, Postkolonyal Edebiyat, Chinua Achebe, Parçalanma

Traces of Social Change and Resistance in Sub-Saharan Africa: Analyzing Chinua Achebe's Things Fall Apart

Abstract

This study aims to discuss the themes of change, transformation, and resistance in Chinua Achebe's novel "Things Fall Apart" by analyzing the interactions between local and foreign lifestyles. The data used for this analysis is derived from the colonial encounters depicted in the novel. Although direct encounters are rare in the novel, the interactions and encounters that do take place play a crucial role in shaping the narrative and providing context for understanding the traditional values of the local society. This work delves into the encounters between traditional values and different facets of life. These encounters encompass interactions between individuals and institutions, as well as more abstract encounters involving values, time, and meanings. The study primarily delves into the fragmentation of identities during cultural change, and how this fragmentation impacts the main characters of the novel and the socio-political sphere, as well as the effects of resistance or non-resistance to this fragmentation. In this analysis of Achebe's novel "Things Fall Apart", the first book of a trilogy ("Things Fall Apart," "No Longer at Ease," "God's Arrow"), colonial encounters are portrayed as moments of conflict. These encounters are depicted as challenging situations that do not easily merge with one another, rather than dissolving into each other. In this study, we analyze the novel "Things Fall Apart" using both textual and thematic analysis. Our focus is on examining how cultural change intersects with traditional values. Textual analysis enables us to make inferences about the fiction and character development in the novel, while thematic analysis delves into themes such as cultural change, traditional values, colonialism, and identity. This study employs a combined approach of textual and thematic analyses to explore and gain a deeper understanding of elements such as culture, identity, change, tradition, and values within Nigeria/Igbo and the broader sub-Saharan African context. Additionally, the study aims to provide valuable insights into the effects of colonialism and social transformations by examining both the text's structure and specific themes.

Keywords

Africa, Society, Postcolonial Literature, Chinua Achebe, Things Fall Apart

References

• Achebe, C. (2011). Parçalanma. (Nazan Arıbaş Erbil,Çev.). İthaki.
• Achebe, C. (2012). Artık Huzur Yok. (Nazan Arıbaş Erbil,Çev.), İthaki.
• Achebe, C. (2020). Tanrının Oku. (Nazan Arıbaş Erbil,Çev.). İthaki.
• Achebe, C. (1958). Things Fall Apart. Hainemann.
• Akçay, A.S. (2021). Modern Afrika Edebiyatı: Dönemler, Temalar, Yaklaşımlar. Hece.
• Akçay, A.S. (2017). Afrika Edebiyatına Kısa Bir Giriş. Hece, Afrika Özel Sayısı:500 Yıllık Serencamın Hikayesi, Cilt 2. s.1018-1034.
• Alam, M. (2014). Reading Chinua Achebe’s Things Fall Apart from the Postcolonial Perspective. Research on Humanities and Social Sciences, 4 (12), No.12. s.102-107.
• Ateş, M. Ateş, M. (2022). Afrika’da İngiliz Sömürgeciliği ve Sömürge Sonrası Dönemde İlişkiler: Nijerya, Kenya ve Güney Afrika Cumhuriyeti, Orion Akademi.
• Bedir, Ş.F. (2013). Reformasyondan Günümüze Evanjelik Hıristiyanlık, Birey ve Toplum, Cilt.3, Sayı:6, s.73-97.
• Booker, M.K. (2003). The Chinua Achebe Encyclopedia. Greenwood.
• Cohen, A. P. (1999). Topluluğun Simgesel Kuruluşu. (Mehmet Küçük, Çev.). Dost.
• Daban, C. (2024a). The Role of England in 19th Century Colonialism Activities: The Case of the Continent of Africa . Journal of International Relations Studies, 4(2), 92- 107.
• Daban, C. (2024b). Uluslararası Güvenliği Sağlama Açısından Bir Yol Haritası: Sambi-Mandara Güvenlik Eylem Planı Örneği. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 114-133. https://doi.org/10.17218/hititsbd.1434743
• Daban, C. (2023). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın Afrika kıtasına etkileri: Berlin Afrika Konferansı örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (3), 828-853. DOI: 10.18074/ckuiibfd.1273625.
• Fanon, F. ( 2014a). Yeryüzünün Lanetlileri. (Şen Süer, Çev.). 3.Baskı. Versus.
• Fanon, F. ( 2014b). Siyah Deri Beyaz Maske. (Cahit Koytak, Çev.). 2.Baskı. Versus.
• Ferhavi, F. (2015). Nijerya’da Şiddet, Radikalizm ve Boko Haram, USAK Yayınları.
• Garuba, H. (2015). Post-colonial Modernity and Normalization: Reading Chinua Achebe’s Arrow of God in the present Tense”, içinde James Ogude (Ed.). Chinua Achebe’s Legacy: Illuminations from Africa. Africa Institute of South Africa Press. s.16-29.
• Hailu, G. (2020). Lejyoner: Libya’nın Anti-kolonyal Savaşı (Laura Chrisman’ın Önsözüyle) (Ahmet Sait Akçay, Çev.). Hece.
• Imafidon, E. (2018). African Philosophy and the Otherness of Albinism: White Skin, Black Race (1st ed.). Routledge.
• Klinger, S. (2017). At the Interface of Two Different Lingusitic Aesthetics: Chinua Achebe’s Things Fall Apart and Arrow of God. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 34 (1). s.121-130.
• Loomba, A. (1998). Kolonyalizm–Postkolonyalizm (M. Küçük, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Luraghi, R. (2000). Sömürgecilik tarihi (H. İnal, Çev.). E Yayınları.
• Magdoff, H. (2005). Sömürgesiz emperyalizm (Ç. Çidanlı, Çev.). Devin Yayınları.
• Memmi, A. (2002). Sömürgecinin ve Sömürgeleştirilenin Portresi, (Şen Süer, Çev.). Versus.
• Ngugi wa Thiong’o. (2021). Öze Dönüş: Afrika’yı Görünür Kılmak. (Seda Ağar, Çev.). Ayrıntı.
• Ngugi wa Thiong’o. (2017). Afrika Edebiyatının Dili. Hece, Afrika Özel Sayısı:500 Yıllık Serencamın Hikayesi. Cilt 2. s.908-938.
• Nwoye, C.M.A. (2017). Igbo Kültürel ve Dini Dünya Görüşü: İçeriden Bir Bakış (Sami Oğuz, Çev.). Hece, Afrika Özel Sayısı:500 Yıllık Serencamın Hikayesi, Cilt 1. s.445-471.
• Ohaeto, E. (1997). Chinua Achebe: A Biography. Indiana Universtiy Press.
• Osterhammel, J.; Jansen J.C. (2023). Sömürgecilik: Tarihi, Biçimleri ve Sonuçları, (Nilüfer Epçeli, Çev.). Runik Kitap.
• Park, M. (2017). Afrika’nın Derinliğine Yolculuk: 1795-1796-1797. (Haktan Birsel, Çev.).IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Rodney, W. (2013). Avrupa Afrika’yı Nasıl geri Bıraktı. (Hülya Osmanağaoğlu, Çev.). Dipnot.
• Salvadore, M. (2017). The African Prester John and the Birth of Ethiopian-European Relations, 1402–1555.Routledge .
• Wali, O. (1997). The Dead end of African Literature?. Transition. No. 75/76, The Anniversary Issue: Selections from Transition, 1961-1976. s.330-335.