Form and Lyric-Composition Analysis of Murabba Bestes Composed in Muhammes Usul

Year 2025, Volume: 14 Issue: 2, 1120 - 1139, 30.06.2025

Özgür Yakınlar , Yasin Bol

https://doi.org/10.15869/itobiad.1633918

Abstract

The beste form is one of the most important vocal forms of classical Turkish music and was used extensively by composers, especially between the 15th and 19th centuries, but very few of these works have survived to the present day. These works, which are composed with great usuls, are enriched with poems in the ghazal style of Divan literature and with terennüm. The fact that it is performed after the kâr form or after the peşrev in classical fasıl music reveals its decisive role in traditional music. With both its technical structure and aesthetic value, the beste form has an important place in the tradition of Turkish music. In this context, it was deemed necessary to conduct a research to analyze the beste form, which has preserved its place from the 15th century to the present day, in the context of form-composition and lyric-composition. In this study, it is examined whether there is a common composition practice between the composers in terms of form-composition and lyric-compositionin murabba bestes composed in muhammes usul. The research is based on two sub-problems: how the form-composition structures of murabba bestesin which muhammes usul is used and how the lyric-composition structures of murabba bestes in which muhammes usul is used. In this context, the works in the murabba beste form in the Dârülelhan Note Collection, TRT Note Archive and Zeki Atkoşar Note Archive were accessed by using the scanning method. In this study, in which descriptive analysis method was used, murabba bestes in muhammes usul were analyzed and interpreted under the headings of form-composition and lyric-composition. Determinations have been made as to how the murabba beste form, which is widely used in traditional Turkish music, has undergone a change in the historical process, whether there is a common understanding of composition among composers, or how there is an interaction between composers in terms of composition techniques. According to the results obtained, a total of 19 different form-composition structures were used in the 50 pieces examined within the scope of the research, and when these 19 different form-composition structures were grouped, it was concluded that there were 15 different basic form-composition structures and 7 different verse patterns were used in total.

Keywords

Beste, Murabba, Muhammes Usul, Form-Composition, Lyric-Composition

Muhammes Usulündeki Murabba Bestelerin Form ve Güfte-Biçim Analizi

Abstract

Beste formu, klasik Türk müziğinin önemli sözlü formlarından biri olup, özellikle 15. ve 19. yüzyıllar arasında bestekârlar tarafından yoğun şekilde kullanılmış ancak bu eserlerin pek azı günümüze ulaşabilmiştir. Büyük usullerle bestelenen bu eserler, Divan edebiyatının gazel tarzındaki şiirlerine dayanmakta ve terennümlerle zenginleştirilmektedir. Klasik fasıl müziğinde kar formundan sonra veya doğrudan peşrevden sonra icra edilmesi, onun geleneksel müzik içindeki belirleyici rolünü ortaya koymaktadır. Hem teknik yapısı hem de estetik unsurlarıyla beste formu, Türk musikisi geleneğinde önemli bir yere sahiptir. Geçmişten günümüze önemini korumuş olan beste formunun, form-biçim ve güfte-biçim bağlamında incelenmesine yönelik bir araştırma yapılması gerekli görülmüştür. Bu araştırmada muhammes usulünde bestelenmiş murabba beste formundaki eserlerde, bestekârlar arasında form-biçim ve güfte-biçim bağlamında ortak bir kompozisyon uygulaması olup olmadığı incelenmiştir. Araştırma, iki alt problem üzerine temellendirilerek muhammes usulünün kullanıldığı murabba bestelerin form-biçim yapılarının nasıl olduğu ve muhammes usulünün kullanıldığı murabba bestelerin güfte-biçim yapılarının nasıl olduğu, sorularına cevap aranmıştır. Bu bağlamda tarama yöntemi kullanılarak Dârülelhan Külliyatı, TRT Nota Arşivi ve Zeki Atkoşar Nota Arşivi’nde yer alan murabba beste formundaki eserlere ulaşılmıştır. Betimsel analiz yöntemin kullanıldığı çalışmada, muhammes usulündeki murabba besteler form-biçim ve güfte-biçim başlıkları altında analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Geleneksel Türk müziğinde oldukça yaygın olarak kullanılan murabba beste formunun tarihsel süreç içerisinde nasıl bir değişime uğradığı, bestekarlar arasında ortak bir kompozisyon anlayışının olup olmadığı ya da bestekarlar arasında besteleme yöntemleri bakımından nasıl bir etkileşim olduğuna yönelik tespitler yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre araştırma kapsamında incelenen 50 eserde toplam 19 farklı form-biçim yapısı kullanıldığı, bu 19 farklı form-biçim yapısı gruplandırıldığında ise 15 farklı temel form-biçim yapısının bulunduğu ve toplamda 7 farklı vezin kalıbının kullanılmış olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Keywords

Beste, Murabba, Muhammes Usulü, Form-Biçim, Güfte-Biçim

References

• Akdoğu, O. (1995). Türk Müziğinde Türler ve Biçimler. İzmir: Can Ofset.
• Belviranlı, A. K. (1965). Aruz ve Ahenk. Konya: Selçuk Yayınları.
• Dursunoğlu, H. (2019). Arûz Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Ezgi, S. (1940). Nazari ve Ameli Türk Musikisi V. Cilt. İstanbul: Alkaya Matbaası.
• Özalp, M. N. (1992). Türk Musikisi Beste Formları. İstanbul: TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayın Müdürlüğü Yayınları, Yayın No: 239.
• Özalp, M. N. (2000). Türk Mûsikîsi Tarihi I Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Milli Eğitim Basımevi.
• Özkan, İ. H. (2014). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri 13. Basım. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Öztuna, Y. (1974). Türk Musikisi Ansiklopedisi II. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basım Evi.
• Suzan, Y. (2008). Arap Şiirinde Muhammes ve Tahmis. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatları (Arap Dili ve Edebiyatı) Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Yavaşça, A. (2002). Türk Musikisinde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı. Mart Matbaacılık Sanatları.
• Yekta, R. (1986). Türk Musikisi. İstanbul: Pan Yayıncılık.