A Bibliometric Analysis of Graduate Theses on Digital Addiction in Turkey

Year 2025, Volume: 14 Issue: 2, 1028 - 1047, 30.06.2025

Mehmet Barış Yılmaz , Gufran Dündar

https://doi.org/10.15869/itobiad.1642129

Abstract

Studies on the concept of digital addiction have increased in recent years as communication technologies have developed both quantitatively and qualitatively. With the introduction of the concept into the literature, many different disciplines have been conducting studies from their own perspectives. It is an undeniable fact that individuals who have to spend more time at home, especially during the pandemic, are more prone to this type of addiction. The results of the study confirm this situation. Especially after 2019, there has been a significant increase in the number of graduate studies on digital addiction. In this context, it is important to conduct a bibliometric analysis of graduate theses on digital addiction in order to determine the situation. Therefore, the aim of the study is to examine the postgraduate theses on digital addiction completed in the Turkish Academy. The bibliometric analysis method was used in the study and a total of 52 master's, doctoral and medical specialty theses written on this subject were examined from the YOK Thesis Screening System. In line with the research questions, bibliometric indicators of the theses were extracted and the analysis process was applied on these indicators. In the research, it is understood that digital addiction was first addressed as a postgraduate thesis topic in Turkey in 2016 and was mostly written in Educational Sciences Institutes. Although it constitutes a very important dimension of the subject, it is understood that only 2 graduate theses were prepared in the main disciplines related to Communication Sciences. It is understood that the issue of digital addiction, which has recently been increasingly seen as a social problem, needs to be examined more in the academic field.

Keywords

Digital Addiction, Bibliometric Analysis, Postgraduate Education, Communication, Technology

Türkiye’de Dijital Bağımlılık Üzerine Yapılan Lisansüstü Tezlere Yönelik Bibliyometrik Bir Analiz

Abstract

Dijital bağımlılık kavramına ilişkin çalışmalar iletişim teknolojilerinin hem niceliksel hem de niteliksel olarak gelişim gösterdiği son yıllarda artış göstermektedir. Kavramın literatüre giriş süreciyle birlikte birçok farklı bilim dalı kendi perspektifinden çalışmalar yapmaktadır. Özellikle pandemi sürecinde evde daha fazla vakit geçirmek zorunda kalan bireylerin söz konusu bağımlılık türüne daha yatkınlaştığı yadsınamaz bir gerçektir. Çalışmanın sonuçları da bu durumu doğrulayacak niteliktedir. Özellikle 2019 yılından sonra dijital bağımlılık konusunda lisansüstü çalışmaların sayısında önemli bir arış görülmektedir. Bu bağlamda dijital bağımlılık ile ilgili lisansüstü tezlere yönelik bibliyometrik bir analiz yapmak durumu tespit edebilmek adına önemlidir. Dolayısıyla araştırmanın amacı, dijital bağımlılık ile ilgili Türk Akademisinde tamamlanan lisansüstü tezleri incelemektir. Çalışmada bibliyometrik analiz yöntemi kullanılmış ve YÖK Tez Tarama Sisteminden bu konuyla ilgili yazılan toplam 52 adet yüksek lisans, doktora ve tıpta uzmanlık tezleri incelenmiştir. Araştırma soruları doğrultusunda tezlerin bibliyometrik göstergeleri çıkartılmış ve bu göstergeler üzerinden analiz işlemi uygulanmıştır. Araştırmada dijital bağımlılık konusunun Türkiye'deki ilk olarak 2016 yılında lisansüstü tez konusu olarak ele alındığı ve en çok Eğitim Bilimleri Enstitülerinde yazıldığı anlaşılmaktadır. Her ne kadar konunun çok önemli bir boyutunu oluştursa da İletişim Bilimleriyle ilişkili ana bilim dallarında ise sadece 2 lisansüstü tezin hazırlandığı anlaşılmaktadır. Son dönemde artan oranda toplumsal bir sorun olarak görülen dijital bağımlılık konusunun akademik alanda daha fazla incelenmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Yapılacak çalışmaların disiplinler arası olmasının nitelik açısından son derece önemli olduğu anlaşılmakta ayrıca yapay zeka, makine öğrenimi gibi yeni gelişen alanların çalışmalara dahil edilmesi önemsenmektedir. Bununla birlikte farklı yaş gruplarına yönelik çalışmaların ufuk açıcı bir perspektif sunacağı da düşünülmektedir.

Keywords

Dijital Bağımlılık, Bibliyometrik Analiz, Lisansüstü Eğitim, İletişim, Teknoloji

References

• Akgül, F. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık ve Sosyal Beceri Düzeylerinin Sportif Etkinliklere Katılım Durumlarına Göre İncelenmesi (Yozgat Bozok Üniversitesi Örneği). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Akıncan, E. (2022). Ortaokul öğretmenlerinin dijital okuryazarlık, dijital bağımlılık ve bilgi güvenliği farkındalık düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Amasya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Amasya.
• Altınok, M. (2021). Lise Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık ve Yaşam Doyumunun İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 19(1), 262-291.
• Alvar, R. (2024). Psikolojik Danışmanlarda Dijital Bağımlılık Düzeyi ile Genel Erteleme Eğilimi İlişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Arslan, A. (2019). Ortaöğretim Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi: Sivas İli Örneği. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 63-80.
• Arslan, A. (2020). Üniversite Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. International e-Journal of Educational Studies, 4(7), 27-41.
• Atalayın, Ö. (2021). Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Dijital Bağımlılık Düzeyi ve Uyku Kalitesi Arasındaki İlişkisi. (Tıpta Uzmanlık Tezi), Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kocaeli.
• Aydın, B. (2023). Dijital Bağımlılık ile Dijital Risk Alma, Doğru Kullanım, Bilişsel Esneklik ve Duygu Düzenleme İlişkisinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Balkın, A. (2020). Lise Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeyi ile Eleştirel Düşünme Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Boğa, B. E. (2023). Dijital Okuryazarlık Programının Bebeklerde Dijital Bağımlılık Eğilimine ve Ebeveynlerde Dijital Tükenmişliğe Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Cheng, C., & Li, A. (2014). Internet Addiction Prevalence and Quality of (Real) Life: A Meta-Analysis Of 31 Nations Across Seven World Regions. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 17(12), 755-760.
• Creative Agency - We Are Social USA (Erişim zamanı: 14.12.2024 21:31)
• Çelik, G. (2023). İlkokul Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeyleri ile Matematik Ders Başarıları Arasındaki İlişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Çırak, M. (2021). Üniversite Öğrencilerinde Nomofobi: Dijital Bağımlılık, Sosyal Bağlılık ve Yaşam Doyumunun Rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çokkeser, Ş. P. (2023). Adölesanlarda Dijital Bağımlılık, Obezite, Kronotip ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çukurluöz, Ö. (2016). Lise Öğrencilerinin Dijital Bağımlılıklarının İncelenmesi: Ankara İli Çankaya İlçesi Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demirel, M.; Er, Y.; Kaya, A. & Çuhadar, A. (2022). Dijital Bağımlılık ve Boş Zaman Yönetiminin Günlük Hayata Etkisinin İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 1292-1306.
• Doğan, A. A. (2024). Kocaeli Üniversitesi Medikososyal Birimi Aile Hekimliği Polikliniğine Başvuran Öğrencilerde Dijital Bağımlılık Düzeyi ve Boyun Ağrısına Etkisi. (Tıpta Uzmanlık Tezi), Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kocaeli.
• Domlu, E. (2022). Çocuklar İçin Dijital Bağımlılık Ölçeği Geçerlik Güvenirlik Çalışması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale.
• Durmaz, Ö. (2023). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeyleri ile Sosyal Beceri Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Ekinci, Ş. (2021). Examination of The Relationship Of Digital Addiction And The Psychological Well-Being in Regular Sports Participants. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Erdem Akçaoğlu, Ö. (2024). İletişim Fakültesi Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeylerinin İletişim Becerileri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bolu.
• Ertural, G. (2020). Üniversitede Okuyan Ebelik ve Hemşirelik Öğrencilerinin Dijital Bağımlılıklarının ve Akademik Öz Yeterliklerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Erzincanlı, Y. (2022). Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Tiplerine Göre Dijital Bağımlılık ve Bilinçli Farkındalık Düzeylerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gezer, D. (2022). Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri, Psikolojik İyi Oluş ve Dijital Bağımlılık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Güldemir, E. (2023). Öğretmen Adaylarının Dijital Bağımlılık Düzeyleri ile İletişim Becerileri Arasındaki İlişkinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Güler, Y. E. (2021). Türkiye'de E-Spor: E-Spor Sporcularının Dijital Bağımlılık ve Saldırganlık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Güven, M. (2024). Sağlık ile İlgili Lisans Eğitimi Alan Üniversite Öğrencilerinde Dijital Bağımlılık ve Uyku Kalitesinin Gündüz Aşırı Uykululuğuna Etkisi. (Tıpta Uzmanlık Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi, Isparta.
• Kaçmaz, C. (2022). Dijital Bağımlılık Eğilimi Olan Ortaokul Öğrencilerinin Profilinin Çıkarılması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Karaca, B. (2023). Beliren Yetişkinlikte Dijital Bağımlılık, Sosyal Onay İhtiyacı, Yalnızlık ve Siber Zorbalık Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Kaymal, B. (2020). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Dijital Bağımlılıklarının İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Khaghanyrad, E. (2023). Hemşirelik Öğrencilerinde Dijital Bağımlılık ile Bilinçli Farkındalık Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kırma, M. (2023). Spor Lisesi Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık ile Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Koca, T. M. (2024). Ebeveynlerde Dijital Farkındalık ve Dijital Bağımlılık: Ebeveyn Tutumunun Aracı Rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Kurnaz, Ş. (2023). Gençlerde Dijital Bağımlılık ve Dijital Bağımlılığın Aile Sorunları Üzerindeki Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Nasuhbeyoğlu, G. (2023). Ordu Üniversitesi'nde 2022-2023 Eğitim Yılı Bahar Döneminde Öğrenim Gören Öğrencilerin Dijital Bağımlılık Düzeyinin ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi), Ordu Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ordu.
• Önder, E. (2024). Dijital Bağımlılık Belirti Şiddeti ile Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FOMO) ve Sosyal Kaygı İlişkisinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Özaydın Sarı, S. Aile Hekimliği Polikliniklerinde İzlenen Erişkinlerin Dijital Bağımlılık Düzeyinin ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi), Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
• Özkan, B. (2023). Hemşirelik Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeylerinin Akademik Başarı Düzeylerine Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Koç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Paş, B. (2023). Ergenlerin Dijital Bağımlılık Düzeyleri ile Özsaygıları ve Etkileşim Kaygıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Peper, E., & Harvey, R. (2018). Digital addiction: Increased loneliness, anxiety, and depression. NeuroRegulation, 5(1), 3–8.
• Sarıca Keçeci, H. (2023). Kişilik, FOMO, Dijital Bağımlılık ve Mutluluk İlişkisinin Makine Öğrenmesi Yöntemleri ile Araştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Shi-Qiu, M., & Ark. (2022). Global Prevalence of Digital Addiction in General Population: A Systematic Review And Meta-Analysis. Clinical Psychology Review, 92, 102-128. doi: 10.1016/j.cpr.2022.102128.
• Singh, A. K., & Singh, P. K. (2019). Digital Addiction: A Conceptual Overview. Library Philosophy and Practice (e-Journal), 35-38.
• Sözbilir, A. (2019). Açık Hava Etkinliklerinin Dijital Bağımlılık Düzeyine Etkisinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şen, N. B. (2022). Koruyucu ve Önleyici Sosyal Hizmet Perspektifinden Dijital Bağımlılıkta Ailenin Farkındalığının Belirlenmesi (Uşak İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yalova Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yalova.
• Şengül, M. (2021). COVID-19 Sürecinde Toplumsallaşma ve Dijital Bağımlılık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Şentürk, A. (2024). Üniversite Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeyi ile Aile Aidiyeti Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: İstanbul Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Şevli, R. (2024). Aile Hekimliği Polikliniklerine Başvuran Erişkin Bireylerin Dijital Bağımlılık Düzeyi ile Uyku Kalitesi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi (Tıpta Uzmanlık Tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
• Tarım, E. B. (2024). Dijital Bağımlılık ve Aile İlişkileri: Etkileşimler ve Sonuçlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tiryaki, A. İ. (2024). Serbest Zaman Değerlendirme Alışkanlıkları Bağlamında Dijital Bağımlılık ve Asosyallik İlişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Topal, H. (2023). Devlet Üniversitesi ve Vakıf Üniversitesi Öğrencilerinin Dijital Bağımlılıklarının Gelecek Beklentileri ve Kişisel Özelliklerine Göre İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Toros Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Mersin.
• Uğurlu, D. (2023). Ortaöğretim Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeyleri ile Beden Eğitimi ve Spora Yönelik Eğilimlerinin Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Urtekin, C. (2024). Ebeveyn Olan Öğretmenlerin Dijital Ebeveynlik Farkındalıkları ile Dijital Bağımlılıklarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Uylas, S. (2024). Lise Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeyleri ile Kendilerini Değersiz Hissetme Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Ünal, M. (2024). Sosyal Hizmet Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Durumları, Sosyal Hayatları ve Uyku Kalitelerinin İlişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yalçın, A. (2021). Genç Yetişkinlerde Dijital Bağımlılık Düzeyleri ve Aleksitimi İlişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, İ. (2021). Sosyal medya, dijital bağımlılık ve siber zorbalık ekseninde değişen aile ilişkileri üzerine bir değerlendirme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(5), 1237-1258.
• Yılmaz, B. (2019). Ortaöğretim Kurumlarındaki Öğretmen ve Yöneticilerin Dijital Bağımlılık Düzeylerinin İncelenmesi: Ankara İli Çankaya İlçesi Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, S. (2020). Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki Turizm Fakültelerinde Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Yılmaz, S. (2024). 12-15 Yaş Arası Çocuklarda Yüzmenin Dijital Bağımlılık ve Mutluluk Düzeyleri Üzerine Etkisinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Zıvalı, C. (2024). Ortaokul Öğrencilerinin Dijital Bağımlılık Düzeylerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.