Katı Atıkların Geri Dönüşümü İçin Depozito İade Sisteminin Önemi: Kızılcahamam Pilot Uygulaması Örneği

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 65 - 74, 30.11.2023

Zeynep Eren , Nurdan Taşarsu

Öz

Bu çalışmada Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ülkemizde 2020 yılında yürürlüğe konulan Türkiye Depozito İade Sistemi (DİS) Projesi kapsamında Ankara İli Kızılcahamam İlçesinde 2022 yılı Temmuz ayında pilot ölçekli olarak uygulanmaya başlatılan ayrı toplanmış cam, plastik ve metal içecek ambalajı atıklarının 6 aylık verileri üzerinden evsel atık ve sıfır atık uygulamaları da dikkate alınarak DİS’in ülkemizde uygulanabilirliğinin bir değerlendirilmesi yapılmıştır. İlçede son üç yıldır uygulanan sıfır atık kapsamında toplanan geri dönüşümlü atıklar ile toplam evsel atıklar da çalışmaya dahil edilmiştir. İlçede 2019 yılı Mayıs ayında sıfır atık pilot bölgesi seçilerek geri dönüşüm için ilk çalışmalar başlatılmıştır. 2020 yılından itibaren de atıklar Sıfır Atık Yönetmeliğine (SAY) uygun olarak toplanmıştır. İlçe 2022 yılı Haziran ayında ise DİS pilot bölge olarak belirlenmiştir. Bu amaçla İlçe merkezinde Millet Bahçesi Önü, Sıfır Atık Bahçesi, Soğuksu Milli Parkı Girişi, Belediye Binası Önü ve Cumhuriyet Meydanından oluşan 5 farklı noktaya Depozito İade Makineleri (DİM) yerleştirilmiştir. Kızılcahamam İlçesinde 2020, 2021 ve 2022 yıllarında atıkların sıfır atık uygulamasına göre toplandığı ancak bu üç yılda geri dönüşümlü ambalaj atıklarının ayrı toplanma oranlarının tüm evsel atık içerisinde %7-10 arasında kaldığı görülmektedir. 2022 yılının Temmuz ayında başlatılan DİS uygulaması kamuoyu tarafından oldukça cazip bulunmuş ve altı ay gibi kısa bir sürede 560 kg’dan 5,6 tona ulaşan miktarda içecek ambalajı atığı ayrı olarak toplanmıştır. Sıfır atık uygulaması ile ayrı toplanan geri dönüşümlü atıkların içerisinde organik atıkların da bulunduğu göz önüne alındığında DİS uygulamasının kısa sürede önemli bir başarıya sahip olduğu görülmektedir. Bu nedenle DİS uygulamasının ülke çapında tüm il ve ilçe merkezlerinde yaygınlaştırılması ile ülkemizin 2025 yılı için belirlediği %55 olan genel geri dönüşüm hedeflerine ulaşmada önemli bir araç olabileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Depozito İade Sistemi, Sıfır Atık, Geri Dönüşüm, İklim Değişikliği

Kaynakça

• Anonim (2008). T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetı̇mı̇ Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Eylem Planı (2008-2012).
• Anonim (2012). Ulusal Gerı̇ Dönüşüm Stratejı̇ Belgesı̇ ve Eylem Planı 2014-2017, https://webdosya.csb.gov.tr/, Erişim Tarihi: 13.08.2022.
• Anonim (2012). Ulusal Gerı̇ Dönüşüm Stratejı̇ Belgesı̇ ve Eylem Planı 2014-2017, https://webdosya.csb.gov.tr/, Erişim Tarihi: 13.08.2022.
• Anonim (2017). Türkiye Ulusal Atık Yönetı̇mı̇ ve Eylem Planı 2016-2023. https://webdosya.csb.gov.tr/, Erişim Tarihi: 1.09.2022.
• Anonim (2021). Kızılcahamam Belediyesi, Kızılcahamam Belediyesi Sıfır Atık Çalışmaları.
• Anonim (2023). T.C. Kızılcahamam Kaymakamlığı, http://www.kizilcahamam.gov.tr/, Erişim Tarihi: 23.01.2023.
• Arslan-Ağar, D., (2021). Sürdürülebilir Ambalaj Kapsamında Tüketicilerin Depozitolu Ürün Satın Alma Niyetine Yönelik Bir Araştırma. Y.Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Christensen, T. (Ed.). (2011). Solid waste technology and management. John Wiley & Sons.
• ÇŞB (2011). Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2011/08/20110824-6.htm, Erişim Tarihi: 09.12.2021.
• ÇŞB (2023). Eski pet şişelerinizi atmayın: İade paraları alışverişte kullanılacak. https://www.tgrthaber.com.tr/fotogaleri/bakanlik-acikladi-eski-pet-siselerinizi-atmayin-iade-paralari-alisveriste-kullanilacak-30821?p=2, Erişim Tarihi: 13.05.2023.
• DRS (2018). Deposit - Return Schemes, Data and figures from 16 member countries of the EPA Network, https://plonesaas.devel4cph.eea.europa.eu/, Access Date: 30.11.2022.
• DS (2016). Deposit Systems For One-Way Beverage Containers: Global Overview.
• EEA (2016). Solid waste, https://www.eea.europa.eu, Erişim Tarihi: 22.12.2022.
• EEA (2022). Waste generation in Europe, https://www.eea.europa.eu, Erişim Tarihi: 12.12.2022.
• EPA (2022). Recycling in the United States, https://www.epa.gov/, Erişim Tarihi: 2.11.2022.
• EU DRS (2022). State of implementation of Deposit Refund Systems (DRS) across Europe, https://www.unesda.eu/, Access Date: 23.06.2022.
• Görgün, E., Adsal, K., Mısır, A., Aydın, E., Ergün, Ç., Keskin, N., ... & Ergenekon, Ş. (2021). Deposit refund system for beverage containers as a best practice example for recycling maximization. Environmental Research and Technology, 4(3), 199-205.
• IPCC (2007). Waste Management, https://www.ipcc.ch/, Erişim Tarihi: 15.11.2022.
• Korucu, M. K. (2019). Ulusal Atık Yönetimi Eylem Planlarında Kullanılan Belediye Atığı Yönetimi İçin Yöntem Seçimi Yaklaşımının Bir Eleştirisi. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(4), 169-176.
• OECD (2020). Deposit refund schemes, https://www.oecd.org, Access Date: 23.06.2022.
• Reloop (2022). Global Deposit Book2022: An Overview of Deposit Return Systems for Single-Use Beverage Containers, https://www.reloopplatform.org/, Erişim Tarihi: 27.01.2023
• TÜİK (2021). Atık İstatistikleri, 2020, https://data.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 21.01.2023.
• UÇES (2006). Türkiye Cumhuriyeti AB Entegre Çevre Uyum Stratejı̇sı̇ (2007 - 2023).
• USEPA (2018a). National Overview: Facts and Figures on Materials, Wastes and Recycling, https://www.epa.gov/, Erişim Tarihi: 22.12.2022.
• USEPA (2018b). How Communities Have Defined Zero Waste, https://www.epa.gov/, Erişim Tarihi: 23.1.2023
• Usta, N., Zaman, M. (2015). Kizilcahamam Ilçesinin Turizm Potansiyeli ve Geliştirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 20(34), 1-24.
• WB (2023). Trends in Solid Waste Management, https://datatopics.worldbank.org, Erişim Tarihi: 22.01.2023.
• WWF-BCG, (2019). Nisan Türkiye’de İçecek Ambalajları için Atık Yönetimi WWF–BCG ortak atık yönetimi model tasarımı çalışması İstanbul
• Zengin, E., & Ulutaş, K. (2016). Büyükşehir ilçe belediyelerinde evsel katı atık ücret tarifelerinin belirlenmesi ve uygulanması. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 26-42.
• ZW (2019). Deposit Return Systems: an effective Instrument towards a Zero Waste Future, https://zerowasteeurope.eu , Erişim Tarihi: 17.08.2022.