TATAR HALKININ AYDINI (İLK MÜSLİME KADI) MUHLİSE BUBİ

Year 2022, Volume: 4 Issue: 1, 79 - 96, 30.06.2022

Aliya Mutallimova

https://doi.org/10.47089/iuad.1071257

Cited By: 1

Abstract

Bu makale Tatar halkının aydını Muhlise Bubi’nin hayatına ve zor kaderine adanmıştır. Muhlise Bubi, 21 Şubat 1869 İj-Bubi köyünde, Molla ailesinde altıncı çocuk olarak dünyaya gelmiştir. İlk eğitimini annesinden almış daha sonra babasından tahsil görmüştür. Başarısız özel hayatından sonra Muhlise Bubi tüm hayatını kadınların eğitimi için harcamıştır. Onun kadınların eğitimiyle ilgili verdiği mücadelenin ana fikri, kadınlara eğitim hayatında yol göstermek, haklarını korumak ve sonuç itibariyle modern toplumun gelişimi sağlamak olmuştur. 1908’de Muhlise Bubi, Sarapul Konseyi’nden ilk Tatar okulunun öğretmen-muallimesi unvanını almıştır. Kadınların cahil kaldığı millet, yarı felçli bir insanla kıyaslanabilir düşüncesinden yola çıkarak Muhlise’nin ağabeyleri ona tamamen kadın medresesinin idaresini devretmişlerdir. Böylece Rusya’da ilk kadın öğretmenler semineri ortaya çıkmıştır. Bu medresede verilen sertifikalar Tatar öğretmenleri için tüm idari organlar tarafından tanınan tek resmi belge olmuştur. 1913'te Gabdrakhman Akhmerov'un daveti üzerine Muhlise Bubi Troitsk şehrine taşınmış ve orada ilkokulda kız öğrencilere ders vermeye başlamıştır. Daha sonra Auşev tüccarlarını bir kadın medresesi açılması konusunda ikna etmiş ve 1914’te İj-Bubi medresesine benzer bir kadın medresesi açılmıştır. 1917 Şubat devriminden sonra Muhlise Bubi’nin hayatı aniden değişmiştir. Tarihte ilk kez Rusya Müslümanlar Kongresinde Muhlise Bubi bir “Müslime Kadın Kadı” olarak seçilmiştir. Yirmi sene kadılık yapan Muhlise Bubi 1937’de Milliyetçilik ve devlet karşıtı suçlamalarıyla Sovyet cezaevinde şehit edilmiştir.

Keywords

Muhlise Bubi, Kadının Toplumdaki Yeri, Tarihin Seyrinde Kişiliğin Rolü, Eğitim Faaliyetleri, Medreseler.

References

• 1. Badretdin, Gul'naz. (10.02.2022). Mukhlisa Bubi-pervaya zhenshchina-kazyya. http://www.islam-portal.ru/novosti/105/3987/?sphrase_id=864551
• 2. Biktimirova, T. A. (2011). Stupeni obrazovaniya do Sorbonny. Kazan': Tatarskoye knizhnoye izdatel’stvo.
• 3. Devlet, Nadir. (2011). Millet ile Sovyet Arasında 1917 Ekim Devriminde Rusya Türklerinin Varoluş Mücadelesi. İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
• 4. Emer, Alsu. (2014). Tataristan’daki Müslüman Kadının Toplum İçinde Konumu (1990’dan Günümüze), yayımlanmamış YL tezi, Ankara 2014.
• 5. Gabdrafikova, Liliya R. (2019). Mugallima: novaya sotsial'no-professional'naya rol' tatarskoy zhenshchiny nachala XX v. Vestnik RUDN. Seriya: Istoriya Rossii, 16 (2), s. 302–319.
• 6. Gafiyatullina, Il'mira. ( 09.02.2022). Materi natsii: Lyabiba Khusainiya – musul'manka, posvyativshaya vsyu svoyu zhizn' prosveshcheniyu zhenshchin. https://islam-today.ru/istoria/tatarskij-mir/materi-nacii-labiba-husainia-musulmanka-posvativsaa-vsu-svou-zizn-prosveseniu-zensin/
• 7. Gil’mutdinova, Kamila. (2016). Muhlisa Bubi-Prosvetitel'nitsa Tatarskogo Naroda. Molodoy Uchonıy, 21 (125), s. 704-710.
• 8. Gimazova, Rafile. (2004). “Prosvetitel'skaya deyatel'nost' Nigmatullinykh-Bubi (konets XIX- nachalo XX vv.). Kazan
• 9. Hossein Kamaly (2019). A History Of İslam in 21 Women, Oneworld Publications
• 10. İpşirli, “Şeyhülislam”, DİA, XI, 91-96.
• 11. Khayretdinov D. Z. (2009). İslam na Urale: Entsiklopedicheskiy slovar' . Moskova: Izdatel'skiydom Medina.
• 12. Mahmutova A. Kh. (2003). Lish' tebe, narod, sluzhen'ye! Istoriya tatarskogo prosvetitel'stva v sud'bakh dinastii Nigmatullinykh-Bubi. Kazan: Magarif.
• 13. Mahmutova, A. Kh. (2000). Fenomen Muhlisi Bubi. Gasırlar Avazı, 1/2, s. 14-22.
• 14. Mahmutova, A. Kh. (2012). Millet analary: tarikhi-dokumental' һem biografik cıyentyk. Kazan: Cıyen.
• 15. Maraş, İbrahim. (09.02.2022). İlk “Müslime” Kadı. http://tasavvuf.name/?p=603 16. Maraş, İbrahim. (2002). Türk Dünyasında Dini Yenileşme. İstanbul: Öteken.
• 17. Mutallimov, Dadash. (2019). Azerbaycan’ın Osmanlı, Rusya ve İran ile Dini İlişkileri (XIX. Yüzyıl), Basılmamış Doktora Tezi, Bursa: BUÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• 18. Nurtazina, N. D. (2014). O sud’be Konfessiy i Duhovenstva Kazahstana v 20-e gg. XX v. VestnikKazNU, 2 (73), s. 127-133.
• 19. Otdel Rukopisey i Redkih Knig Nauchnoy Bibliotekiim. Lobachevskogo (ORRK NBL). № 207 t. L.9 Arhiv Ministerstva Bezopasnosti Bashkortostana. D.V-11650
• 20. Pomelov V. B. (2019). Osobennosti Prosveshcheniya Tatarskogo Naroda v Kontse XIX-Nachale XX vekov. Vestnik Mariyskogo Gosudarstvennogo Universıteta Seriya Istoricheskıye Nauki, Yuridicheskiye Nauki, 3, s. 248-255.
• 21. Rahimov S. (2000). Vinovnoy sebya ne priznala. Gasırlar avazı, 1-2, s. 217-223.