Sabir's National Renaissance Ideal (IN THE CONTEXT OF ATTITUDES TOWARDS “SOCIAL ELITES”)

Year 2021, Volume: 10 Issue: 2, 279 - 296, 04.10.2021

Təyyar Salamoğlu

Abstract

The article analyzes the concept of relating Sabir’s aesthetic ideal to the national renaissance. The examples provided from the author’s creative activities prove that he did not view the social problems with a class-oriented standing. In Sabir’s satire, the nature of criticism moves from irony to suggestion. The main essence of this work is the fact that the poet criticizes some aspects in the worldview of the social type but at the same time suggests a certain aspect to it. This feature creates the dialogical (polyphonic) content of Sabir’s satire. Based on the rich reading materials, it is proved that the monologue of Sabir’s satiric type is not only an expression of his own worldview, but also reflects the views of others on the issue. In Sabir’s satires, all the social layers of the community are the targets of criticism due to their poverty of social consciousness. However, this satirical humor cannot be characterized as being accusing or fatal. It has been argued that the final objective of Sabir’s satire is to develop civic consciousness in all the strata of the nation. Having thoroughly analyzed the creative activity of the outstanding satirist, it is possible to conclude that his main target has been the lack of civic consciousness while his aim has been the struggle for the latter. Such an approach to the issue provides sound scientific basis to perceive “Hophopname” as “Nation-Name.”

Sabır'ın Ulusal Rönesans Ülküsü ("SOSYAL ÜST KADEMELER"E ILIŞKIN BAKIŞ AÇISI BAĞLAMINDA)

Abstract

Makalede Sabir’in estetik idealinin milli rönesansla bağlı olması yönünden anlatılıyor. Sanatından verilen örneklere dayanarak, şairin sosyal yaşam sorunlarına sosyal sınıfsal konumdan bakmadığı kanıtlanmıştır. Onun mizahlarında milletin tüm sosyal tabakaları toplumsal bilinçsizliğinden dolayı eleştiriliyor. Ama bu mizah hiç bir zaman ifşaedici ve öldürücü gülüş niteliği taşımamıştır. Sabır hicivinde, eleştirinin doğası ironiden ima etmeye gider. Şairin toplumsal tipteki dünya görüşünün bazı yönlerini eleştiri hedefi haline getirmesi ve aynı zamanda ona bazı yönler ima etmesi bu eserlerin ana özünü belirlemektedir. Bu özellik Sabir’in hicvinin diyalojik (çok sesli) içeriğini oluşturur. Hicivli monolog türü, yalnızca şairin kendi dünya görüşünün bir ifadesi değil, aynı zamanda başkalarının görüşlerini yansıtan zengin bir metin malzemesine de dayanmaktadır. Sabir mizahında en son amaç milletin tüm sosyal tabakalarında vatandaşlık bilinçini terbiye etmektir.. Büyük mizahçının sanatına yönelik analitik nüfuza dayanarak onun asıl gayesinin vatandaşlık bilinçinde yoksunluk, amacıysa vatandaşlık düşüncesi uğrunda mücadele olduğu anlaşılabilir. Konuya bu açıdan bakılması Hophopname’nin bir Milletname gibi anlamak için birçok bilimsel esaslar verir.

Keywords

Eleştirel gerçekçilik, Rönesans, Terbiye, Millet

Sabırın Milli İntibah İdeali “İCTİMAİ YUXARILAR”A MÜNASİBƏT KONTEKSTİNDƏ

Abstract

Meqalədə Sabirin estetik idealı milli intibahla bağlı olması yönündən araşdırılır. Eserlerinden verilən nümunələrə əsaslanaraq şairin sosial həyat problemlərinə, sosial sinif mövqeyindən baxmadığı aşkarlanmışdır. Mizahlarında millətin bütün sosial təbəqələri cehaleti üzündən tənqid olunur. Amma bu yumor heç vaxt ifşaedici və öldürücü gülüş olmamışdır. Sabir satirasında tənqid istehzadan, iraonyadan başlar. Şair, yaratdığı qəhrəmanlar-tipler vasitesi ile cemiyetdeki ferqli sosial təbəqələrin dünyagörüşünü tənqid obyektinə çevirmiş və eyni zamanda onlara bəzi ironik cəhətlərdən yanaşaraq əsərlərinin ana mevzusunu müeyyenleşdirmişdir. Sabir satirasının əsas xüsusiyyəti dialoq və monoloqları ilə cəmiyyətin bütün zümrələrini yeniliyə, tərəqqi və istiqlaliyyətə, parlaq istiqbala doğru yönəltməsi idi. Satirik monoloq janrı ilə şair təkcə öz dünyagörüşünü deyil, həm də başqalarının fikirlərini əks etdirən zəngin xarakterlər yaratmışdır. Sabir yumorunun əsas qayesi millətin bütün sosial təbəqələrində vətəndaşlıq şüurunu inkişaf etdirmək, cəhalətə qarşı mübarizə aparmaqdır. Böyük yumor ustasının əsərlərinin analitik izahlarına baxaraq başa düşmək olar ki, onun əsas qayesi vətəndaşlıq şüurunun, milli intibahın yaradılması ve vətəndaşlıq ideyası uğrunda mübarizədir. Əsərlərinin Mövzularını bu baxımdanaraşdırarsaq “Hophopnamə” nin əslində “Millətnamə” adlandırılmasıüçün çox əsaslısəbəblər ve elmi prinsiplər vardır.

Keywords

tənqidi realizm, intibah, tərbiyə, millət

References

• Azərbaycan tarixi. Bakı: Azərnəşr, 1994.
• Bayramoğlu, Alxan. Bənzərəm bir qocaman dağa ki... . Bakı: Elm, 2010.
• Bayramoğlu, Alxan. Mirzə Ələkbər Sabir (Həyatı və əsərləri). Bakı: Qismət, 2003.
• Elçin, Tənqid və ədəbiyyatımızın problemləri (Bakı: Yazıçı, 1981), 249.
• Əli Nazim. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Yazıçı, 1979.
• İmanov, Məcid. Fəlsəfənin əsasları. Bakı: Turan evi, 2007.
• Qarayev, Yaşar. Azərbaycan ədəbiyyatı: XIX və XX yüzillər. Bakı: Elm, 2002.
• Qarayev, Yaşar. Realizm: Sənət və həqiqət. Bakı: Elm, 1980.
• Məmməd Arif. Seçilmiş əsərləri. Üç cilddə, Üçüncü cild, Bakı: Azərnəşr, 1967.
• Məmmədov, Məmməd. Azərbaycan ədəbi tənqidi. Müntəxəbat. Bakı: “Tural-Ə” NPM, 2002.
• Mirzə Ələkbər Sabir. Hophopnamə. Bakı: Yazıçı, 1992.
• Mirzə Ələkbər Sabir. Hophopnamə. İki cilddə. II cild. Bakı: Şərq-Qərb, 2004.
• Şəmsizadə, Nizaməddin. Azərbaycançılıq. Bakı: Nurlar, 2006.