Position of Knowledge of Unlawfulness in the General Theory of Crime

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 19 - 36, 09.07.2025

Ülkü Aydemir Kurt

https://doi.org/10.26650/JPLC2024-1559298

Abstract

Mistakes of law are regulated in Article 30/4 of the Turkish Penal Code. According to this provision, “Any person who makes an unavoidable mistake about whether his act was lawful or not shall not be subject to penalty”. Thus, the effect of the mistake of law on criminal liability has been revealed. However, the issues regarding why and how this effect will occur need a theoretical explanation. At this point, the concept of "knowledge of unlawfulness" plays a key role. The mistake of law consists of the fact that the perpetrator does not know unlawfulness when he commits the act. Therefore, theoretically revealing the knowledge of unlawfulness will clarify the effect of the mistake of law on criminal liability. In this study, first of all, it is revealed what is the meaning of knowledge of unlawfulness. Then, the opinions on the position of knowledge of unlawfulness in the general theory of crime in German criminal law are discussed within a development process extending to the present day. The distinction between error facti and error iuris has been considered as the first opinion on this subject. Then, the Vorsatztheorie and Schuldtheorie are discussed. It was concluded that Schuldtheorie is the most logical view.

Keywords

Mistake of law, knowledge of unlawfulness, culpability

Haksızlık Bilincinin Suç Genel Teorisindeki Konumu

Abstract

Yasak hatası, 5237 sayılı TCK m. 30/4’te düzenlenmiştir. Anılan hükümde “işlediği fiilin haksızlık oluşturduğu husu sunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişinin cezalandırılmayacağı” ifade edilmiştir. Böylece yasak hatasının ceza sorumluluğu üzerindeki etkisi ortaya konmuştur. Ancak bu etkinin hangi nedenle ve ne şekilde ortaya çıkacağına ilişkin hususlar teorik açıklamaya muhtaçtır. Bu noktada “haksızlık bilinci” kavramı, önemli bir yere sahiptir. Zira yasak hatası, fiili işlediği sırada failde haksızlık bilincinin mevcut olmaması durumundan ibarettir. Dolayısıyla haksızlık bilincinin teorik olarak ortaya konması, yasak hatasının ceza sorumluluğu üzerindeki etkisine açıklık kazandıracaktır. Buradan yola çıkılarak yapılan bu çalışmada öncelikle haksızlık bilincinin fiilin hukuka aykırılığına ilişkin bilinç anlamına geldiği ortaya konmuştur. Ardından Alman ceza hukukunda haksızlık bilincinin suç genel teorisindeki konumuna ilişkin olarak ileri sürülen görüşler, günümüze kadar uzanan bir gelişim süreci içinde ele alınmıştır. Böylece “Error iuris nocet, error facti non nocet” ilkesine dayanan fiili – hukuki hata ayrımı, bu konudaki ilk görüş olarak değerlendirilmiş; ardından kast ve kusur teorileri tartışılmıştır. Sözü edilen görüşlere yönelik eleştiriler de göz önüne alınmıştır. Bu konu, Türk ceza hukuku açısından da değerlendirilmiştir. Alman ceza hukukunda egemen görüş olarak savunulan kusur teorisinin en makul görüş olduğu sonucuna varılmıştır. Kusur teorisinin TCK’nın ilgili hükümleri açısından da uygun olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Yasak hatası, haksızlık bilinci, kusur

References

• Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler (11. Baskı, Adalet 2024). google scholar
• ApaYdın C, ‘Ceza Hukukunda Hukuki Hata’, 12/133(2017) Terazi Hukuk Dergisi 34- 47. google scholar
• Artuk ME, Gökcen A, Alşahin ME, Çakır K, Ceza Hukuku Genel Hükümler (18. Baskı, Adalet 2024). google scholar
• AYdemir Kurt Ü, Ceza Hukukunda Tipiklik Hatası (Adalet 2024). google scholar
• Beling E, Die Lehre vom Verbrechen (Paul Siebeck 1906). google scholar
• Centel N, Zafer H, Çakmut Ö, Türk Ceza Hukukuna Giriş (11. Baskı, Beta 2020). google scholar
• Çınar İ, ‘Ceza Kanunlarını Bilmemek Mazeret SaYılmaz mı?’, 19/226 (2021) Legal Hukuk Dergisi 4515-4551. google scholar
• Darnstadt T, “Der Irrtum über normative Tatbestandsmerkmale im Strafrecht”, 7 (1978) JuS 441-447. google scholar
• Değirmenci O, ‘Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma’, 110 (2014) TBBD 129-188. google scholar
• Dönmezer S, Erman S, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım C. II (6. Bası, İstanbul Üniversitesi 1978). google scholar
• Dönmezer S, Erman S, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku C. I (10. Bası, Beta 1987). google scholar
• Endrulat B, Der “Umgekehrte Rechtsirrtum”: Untauglicher Versuch oder Wahndelikt? (Duncker&Humblot 1994). google scholar
• Erbaş R, “Haksızlık Hatasının Kaçınılabilir Olduğunu Gösteren Ölçütlerin Kanunda Öngörülmesi: AvusturYa Ceza Kanunu Örneği”, 14/40 (2019) CHD 379-401. google scholar
• Erem F, Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku C. I Genel Hükümler (10. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1973). google scholar
• Erman B, Yanılmanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi (Doktora Tezi 2006). google scholar
• Erman S, ‘Ceza Hukukunda Hukuki Bilmeme ve Yanılma’ 12 (2-3) (1946) İÜHFM 509-536. google scholar
• Göktürk N, Haksızlık Yanılgısının Ceza Sorumluluğuna Etkisi (Seçkin 2016). google scholar
• Güngör D, ‘Ceza Hukukunda Kural Üzerinde Hata’, 68 (2007) TBBD 135 - 160. google scholar
• Jescheck H-H, Weigend T, Lehrbuch des Strafrechts Allgemeiner Teil (5. Baskı, Duncker&Humblot 1996). google scholar
• Karakurt A, ‘Türk Ceza Kanunu’nda Hata’, 4/10 (2009) Ceza Hukuku Dergisi 109-155. google scholar Kaufmann Arthur, Das Unrechtsbewusstsein in der Schuldlehre des Strafrechts (Scienta Verlag Aalen, 1985). google scholar
• Kaufmann Arthur, Die Parallelwertung in der Laiensphare (BaYerische Akademie der Wissenschaften 1982). google scholar
• Koca M, Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (17. Baskı, Seçkin 2024). google scholar
• Kohlrausch E, Irrtum und Schuldbegriff im Strafrech C. I (J. Guttenta 1903). google scholar
• Kuhlen, Die Unterscheidung von vorsatzausschliessendem und nichtvorsaztausschliessendem Irrtum (Peter Lang 1987). google scholar
• Kunert KH, Die Normativen Merkmale der Strafrechtlichen Tatbestande (Walter de GruYter 1058). google scholar
• Lang-Hinrischen D, ‘Zur Frage des Unrechtsbewusstseins’, 63 (1951) ZStW 332-348. google scholar
• Liu H, Rekonstruktion des Verbotsirrtums: Die einheitliche Irrtumslehre (Nomos 2023). google scholar
• Meraklı S, ‘Mazeret Sebeplerinin Türk Ceza Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi’, 5/12 (2010) CHD 261-302. google scholar
• Meraklı S, Ceza Hukukunda Kusur (3. Baskı, Seçkin 2024). google scholar
• Mezger E, ‘Rechtsirrtum und Rechtsblindheit’, FS Eduard Kohlrausch (Walter de Gruyter 1944) 180-198. google scholar
• Mezger E, Strafrecht: Ein Lehrbuch (3. Baskı, Duncker&Humblot 1949). google scholar
• Naka Y, ‘Appellfunktion des Tatbestandesvorsatzes’, 16/7 (1961) JZ 210-211. google scholar
• Nowakowski F, ‘Rechtsfeindlichkeit, Schuld, Vorsatz’, 65 (1953) ZStW 379-402. google scholar
• Otto H, Grundkurs Strafrecht - Allgemeine Strafrechtslehre (7. Baskı, Walter de Gruyter 2004). google scholar Önder A, Ceza Hukuku Genel Hükümler C. II (Beta 1989). google scholar Özbek V, Doğan K, Meraklı S, Bacaksız P, BaşbüYük İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (15. Baskı, Seçkin 2024). google scholar
• Özek Ç, ‘Ceza Normunun Varlığında Hata’, Bilgi Toplumunda Hukuk Ünal Tekinalp'e Armağan C. III (Beta 2003) 817-830. google scholar
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (20. Bası, Seçkin 2024). google scholar
• Öztürk B, Erdem MR, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku (15. Baskı, Seçkin 2015). google scholar
• Roxin C, Greco L, Strafrecht Allgemeiner Teil C. I (5. Baskı, C.H. Beck 2020). google scholar
• Schmidhauser E, ‘Über Aktualitat und Potentialitat des UnrechtsbewuBtseins’, FS Hellmuth Mayer (Duncker & Humblot 1966) 317-338. google scholar
• Schönke A, ‘Unrechtsbewusstsein, Vorsatz und Irrtum’, (1946) (1/4) Deutsche Rechts- Zeitschrift 101-102. google scholar
• Schroeder F-C, “§§ 15- 18”, LK-StGB C. I (11. Baskı, Walter de Gruyter 2003). google scholar
• Soyer Güleç S, ‘Türk Ceza Kanununda Haksızlık Yanılgısı’, 10/1 (2008) DEÜHFD 59-91. google scholar
• Sözüer A, ‘Hukuki Hata’, 4 (1995) Yargıtay Dergisi 466-490. google scholar
• Spendel G, ‘Das Unrechtsbewusstsein in der VerbrechenssYstematik’, FS Herbert Tröndle (Walter de Gruyter 1989) 89-105. google scholar
• Stratenwerth G, Kuhlen L, Strafrecht Allgemeiner Teil (6. Baskı, Vahlen 2011). google scholar
• Stuckenberg C-F, ‘Vorsatz, Unrechtsbewusstsein und Irrtumslehre’, Lebendiges und Totes in der Verbrechenslehre Hans Welzels, Ed. google scholar
• Wolfgang Frisch, Günther Jakobs, Michael Kubiciel, Michael Pawlik, Carl-Friedrich Stuckenberg (Mohr Siebeck 2015). google scholar
• Sümer AE, ‘Türk Ceza Hukukunda Haksızlık Yanılgısı’, 17/1 (2022) Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 224-262. google scholar
• Szabo I, ‘Kimsenin Kanunu Bilmediği Kabul Olunamaz Kuralının Günümüzdeki Yeri’, Çev. Köksal Bayraktar, 3/4(1969) İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi 269-284. google scholar
• Taner MT, Ceza Hukuku (1953). google scholar
• Tiedemann K, ‘Zum Stand der Irrtumslehre, insbesondere im Wirtschafts- und Nebenstrafrecht. Rechtsvergleichende Überlegungen und Folgerungen’, FS Friedrich Geerds (Schmidt-Römhild 1995) 95-112. google scholar
• Tischler WG, Verbotsirrtum und Irrtum über normative Tatbestandsmermale (Duncker&Humblot 1984). google scholar
• Toroslu N, Ceza Hukuku (Savaş 1988). google scholar
• Toroslu N, Toroslu H, Ceza Hukuku Genel Kısım (24. Baskı, Savaş 2018). google scholar
• v. Liszt F, Lehrbuch des Deutschen Strafrechts C. I (Eberhardt Schmidt, 26. Baskı, Walter de Gruyter 1932). google scholar
• Walter T, Der Kern des Strafrechts (Mohr Siebeck 2006). google scholar
• Welzel H, Das Deutsche Strafrecht (Walter de GruYter 1969). google scholar