Epistemik Kaygı Bağlamında Bilimciliğin Epistemolojik Dışsalcı Zemini Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme

Year 2024, , 24 - 37, 31.12.2024

Alper Gürkan

https://doi.org/10.26650/arcp.1562881

Abstract

Bilimcilik, bilgi edinmenin tek yolunun bilimsel yöntem olduğu görüşünü içeren felsefî bir yaklaşımdır. Bilimsel yöntemin uygulanmasında yalnızca maddî gerçekliğin varsayılması nedeniyle bilimcilik metafiziği ve a priori bilgiyi reddeden materyalist ve natüralist bir felsefedir aynı zamanda. İnanışın gerekçelendirilmesinde geleneksel epistemolojide başvurulan normların deneysel olmamaları nedeniyle reddedildiği epistemolojik natüralizmde, gerekçelendirme yerine inanç oluşum sürecinin psikolojik bir betimlemesi yeterli görülür. İnanç oluşumunun dayanaklarının yeterince uygun olup olmadığı endişesini ifade eden “epistemik kaygı”, bilimcileri bilgi için somut bir zemin arayışına itmiştir. Gerçeklikle bilgi arasındaki ilişkide söz konusu zemine bağlı olarak güvenilirlik ve nesnellik nitelikleri öne çıkar. Bilimcilik savunucuları, sorunun çözümü için geliştirilen içselci yaklaşımlarda gerekçelendirme için üst standartlar belirlenmesinin epistemik kaygıyı gidermeyip epistemik geri gitme sorununa yol açtığını düşünürler. İçselci yaklaşımlarda olduğu gibi bilgi için öznenin bilişsel unsurlara erişimini gerekli görmeyen bilimciler, deneysel yöntemin yeterli sayıldığı dışsalcı tutumu benimserler. Bilgi için somut bir zemin arayışını ifade eden epistemik kaygının giderilmek istendiği dışsalcılıkta özellikle normlar, metafizik yargılar ve a priori önermelerden oluşan sorunlar öne çıkmaktadır. Bilginin standartlarının deneyle sınırlandırıldığı bilimciliğin normatiflikten kaçınamaması, bilimsel faaliyetin metafizik varsayımlarla başlaması ve çelişmezlik ilkesinden hareketle a priori bir doğru ortaya konulabilmesi, dışsalcı epistemolojinin somut zemin arayışına engel teşkil eder. Bu durum, epistemik kaygının dışsalcı tutumla aşılamadığı ve yanı sıra epistemoloji özelinde felsefenin bilimselleştirilmesi çabasının da başarılı olmadığı sonuçlarını verir.

Keywords

Felsefe, bilimcilik, epistemoloji, dışsalcılık, epistemik kaygı

A Critical Evaluation on the Epistemological Externalist Ground of Scientism in the Context of Epistemic Concern

Abstract

Scientism is a philosophical approach that asserts that the scientific method is the only way to acquire knowledge. Since the scientific method only assumes material reality, scientism is inherently a materialistic and naturalistic philosophy that rejects metaphysics and a priori knowledge. In epistemological naturalism, norms are rejected because they are not empirical and a psychological description of belief formation is deemed sufficient. The term ‘epistemic concern’, which reflects doubts about whether the foundations of belief formation are sufficiently appropriate, has driven proponents of scientism to search for a concrete ground for knowledge. In the relationship between reality and knowledge, reliability and objectivity emerge as critical components linked to this foundational ground. Advocates of scientism argue that introducing meta-standards for justification in internalist approaches is not appropriate for knowledge. Consequently, advocates of scientism like externalists who do not find the subject’s access to cognitive elements necessary for knowledge adopt an epistemological attitude in which the empirical method is considered sufficient. However, within externalism, issues such as norms, metaphysical judgements and a priori propositions become prominent. The limitations of scientism, which confines standards of knowledge to empirical method, are evident in its failure to avoid normativity, its reliance on metaphysical assumptions and its use of a priori propositions based on the principles of non-contradiction. These restrictions show that there are obstacles to studying the concrete grounds of externalist epistemology. Therefore, the epistemic concern cannot be resolved through scientistic attitude, indicating that attempts to scientize philosophy, particularly epistemology, are ultimately unsuccessful.

Keywords

Philosophy, scientism, epistemology, externalism, epistemic concern

References

• Audi, Robert. Epistemoloji-Bilgi Teorisine Çağdaş Bir Giriş. Çeviren Melis Tuncel. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2018. google scholar
• Başdemir, Hasan Yücel. “Başlangıç”. Epistemoloji-Temel Metinler. Der. Hasan Yücel Başdemir. 7-14. Ankara: Adres Yayınları, 2018. google scholar
• Batak, Kemal. Naturalizm Çıkmazı-Dennett’ten Dawkins’e Yeni Ateizm’in Felsefî Temelleri ve Teistik Eleştirisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017. google scholar
• Bird, Alexander ve Tobin, Emma. “Natural Kinds”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, erişim 03 Şubat 2021, https://plato.stanford.edu/ archives/spr2022/entries/natural- kinds/ google scholar
• Blaauw, Martijn ve Pritchard, Duncan. Epistemology A-Z. New York: Palgrave Macmillan, 2005. google scholar
• BonJour, Laurence. The Structure of Empirical Knowledge. Cambridge: Harvard University Press, 1985. google scholar
• Clark, Michael. “Bilgi ve Dayanaklar: Gettier’in Makalesi Üzerine Bir Yorum”. Epistemoloji-Temel Metinler. Derleyen ve çeviren Hasan Yücel Başdemir, 53-57. Ankara: Adres Yayınları, 2018. google scholar
• Dancy, Jonathan; Sosa, Ernest ve Steup, Matthias. A Companion to Epistemology. West Sussex: Blackwell Publishing, 2010. google scholar
• Denkel, Arda. Anlam ve Nedensellik. İstanbul: Kabalcı Yayınları. 1996. google scholar
• De Ridder, Jeroen; Peels, Rik; van Woudenberg, Rene. “Introduction: Putting Scientism on the Philosophical Agenda”. Scientism-Prospects and Problems. Der. Jeroen de Ridder, Rik Peels, Rene van Woudenberg. New York: Oxford University Press. 2018. google scholar
• Ellerton, Peter. “How do you know that what you know is true? That’s epistemology”, erişim 1 Ağustos 2024, https:// theconversation.com/how-do-you-know-that-what-you-know-is-true-thats-epistemology-63884; “Bildiklerinizin Doğru Olduğunu Nereden Biliyorsunuz? Epistemoloji Sayesinde”, çeviren Taner Beyter, erişim 13 Ağustos 2024, https://onculanalitikfelsefe.com/ bildiklerinizin-dogru-oldugunu-nereden-biliyorsunuz-epistemoloji-sayesinde-peter-ellerton/ google scholar
• Gauch, Hugh G.. Bilimsel Yöntem. Çeviren İbrahim Yıldız. Ankara: Dipnot Yayınları, 2016. google scholar
• Gettier, Edmund. “Is Justified True Belief Knowledge?”. Analysis 23 (1963): 121-123. google scholar
• Godfrey-Smith, Peter. Theory and Reality. Londra: The University of Chicago Press. 2003. google scholar
• Goldman, Alvin. “Bilgide Sebebe Dayanma Koşulu”. Epistemoloji-Temel Metinler. Derleyen ve çeviren Hasan Yücel Başdemir. 59-81. Ankara: Adres Yayınları, 2018. google scholar
• Hacker, Peter Michael Stephan. “Philosophy and Scientism: What Cognitive Neuroscience Can, and What It Cannot, Explain”. Scientism: The New Orthodoxy. Haz. Richard N. Williams ve Daniel Robinson. N. New York: Bloomsbury Academic, 2015. google scholar
• Hawking, Stephen W. ve Mlodinow, Leonard. Büyük Tasarım. Çeviren Selma Öğünç. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık, 2010. google scholar
• Hughes, Austin L.. “The Folly of Scientism”. The New Atlantis-A Journal of Technology & Society 37 (2000): 32-50. google scholar
• Hume, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. Çeviren Oruç Aruoba. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1976. google scholar
• Kim, Jaegwon. “What is ‘Naturalized Epistemology’?”. Epistemology: An Anthology içinde. Haz. Ernest Sosa, Jaegwon Kim, Jeremy Fantl, Matthew McGrath. Malden: Blackwell Publishers, 2000. google scholar
• Ladyman, James. “Scientism With a Humane Face”. Scientism-Prospects and Problems. Der. Jeroen de Ridder, Rik Peels, Rene van Woudenberg. New York: Oxford University Press. 2018. google scholar
• Lange, Friendrich Albert. Materyalizmin Tarihi ve Günümüzdeki Anlamının Eleştirisi. Çeviren Ahmet Arslan. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2016. google scholar
• Lemos, Noah. An Introduction to the Theory of Knowledge. Cambridge: Cambridge University Press, 2007. google scholar
• Mizrahi, Moti. “What’s so bad about scientism?”. Social Epistemology 31 (2017): 351-367. google scholar
• Moser, Paul K.. “Genel Ayrımlar ve Tartışmalar”. Epistemoloji. Haz. Paul K. Moser. Çeviren Hasan Yücel Başdemir. Ankara: Adres Yayınları, 2018. google scholar
• Neta, Ram. “Quine ve Goldman: Epistemolojiyi Doğallaştırmanın İki Yolu”. Epistemoloji, Der. Stephen Hetherington. Ankara: Fol Yayınları, 2020. google scholar
• Nola, Robert. Rescuing Reason: A Critique of Anti-Rationalist Views of Science and Knowledge. Boston: Kluwer Academic Publishers, 2003. google scholar
• Nordgren, Anders. Evolutionary Thinking: An Analysis of Rationality, Morality and Religion from an Evolutionary Perspective. Uppsala: Uppsala University Press, 1994. google scholar
• Peels, Rik. “A Conceptual Map of Scientism”. Scientism-Prospects and Problems. Der. Jeroen de Ridder, Rik Peels, Rene van Woudenberg. New York: Oxford University Press, 2018. google scholar
• Plantinga, Alvin. “Scientism: Who Needs It?”. Scientism-Prospects and Problems. Der. Jeroen de Ridder, Rik Peels, Rene van Woudenberg. New York: Oxford University Press, 2018. google scholar
• Platon. Menon. Çeviren Ahmet Cevizci. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1994. google scholar
• Platon. “Theaitetos”. Diyaloglar II. Haz. Mustafa Bayka. Çeviren Kolektif. İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
• Poston Ted. “Internalism and Externalism in Epistemology”. Internet Encyclopedia of Philosophy. Erişim 29 Kasım 2024, https://iep.utm.edu/ int-ext/#H3 google scholar
• Psillos, Stathis. Philosophy of Science A-Z. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007. google scholar
• Putnam, Hilary. “There is at Least One a Priori Truth”. Erkenntnis 13 (1978):153-170. google scholar
• Quine, Willard Van Orman. Ontological Relativity and Other Essays. New York: Columbia University Press, 1969. google scholar
• Robinson, Daniel N. “Science, Scientism, and Explanation”. Scientism: The New Orthodoxy. Haz. Richard N. Williams ve Daniel Robinson. N.. New York: Bloomsbury Academic, 2015. google scholar
• Rosenberg, Alex. “Philosophical Challenges For Scientism (And How To Meet Them?)”. Scientism-Prospects and Problems. Der. Jeroen de Ridder, Rik Peels, Rene van Woudenberg. New York: Oxford University Press, 2018. google scholar
• Sorell, Tom. Scientism. Londra: Routledge, 1991. google scholar
• Stanford, P. Kyle. “Naturalism without Scientism”. The Blackwell Companion to Naturalism. Haz. Kelly James Clark. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. Published, 2016. google scholar
• Stenmark, Mikael. Scientism-Science, Ethics and Religion. Aldershot: Ashgate, 2001. google scholar
• Ülken, Hilmi Ziya. Felsefeye Giriş-I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008. google scholar
• Walsh, William Henry ve Wilshire, Bruce Withington. Metafiziğe Giriş. Çeviren Ahmet Cevizci. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2001. google scholar
• van Fraasen, Bastiaan C. “Naturalism in Epistemology”. Scientism: The New Orthodoxy Haz. Richard N. Williams ve Daniel Robinson. N. New York: Bloomsbury Academic, 2015. google scholar
• Yalçın, Şahabettin. “Doğal Epistemoloji Mümkün müdür?”. Epistemoloji-Temel Metinler içinde. Der. Hasan Yücel Başdemir. Ankara: Adres Yayınları, 2018. google scholar