SERBEST CUMHURİYET FIRKASl'NIN YABANCI KAMUOYUNDA DEGERLENDİRİLİŞİ

Yıl 2012, Sayı: 21, 151 - 176, 12.12.2012

Aydın Çakmak

Öz

Türkiye'nin önemli siyasi ve ekonomik sorunlar yaşadığı bir
dönemde kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası, yabancı kamuoyunda büyük bir önem
ve dikkatle takip edilmiştir. Fırkanın faaliyetini yürüttüğü dönem içerisinde
gerçekleşen olaylar basın organlarına yansırken fırkanın, kuruluş nedenleri ve
programı yayınların en önemli konusunu oluşturur. Yabancı basın organları,
fırkanın kuruluşunda etkili olan temel nedeni 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı
nedeniyle oluşan ekonomik sıkıntılar olarak göstermişlerdir. Bunun yanı sıra
Mustafa Kemal Paşa ile İsmet Paşa arasındaki görüş ayrılıklarıyla birlikte çok
partili siyasi hayata geçiş isteği de diğer nedenler arasında kabul edilir.
Fırkanın serbest piyasa ekonomisinden yana ve batılı ülkelerle yakın ilişki
kurma düşüncesine sahip olması da üzerinde durulan konulardır. Bu süreçte
gerçekleşen iktidar-muhalefet ilişkileri kapsamında İzmir Hadiseleri, Belediye
Seçimleri ve meclis görüşmeleri de yabancı kamuoyu tarafından takip edilen
konular arasında olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Fethi (Okyar), yabancı basın

Kaynakça

• a) Arşiv: Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CA) Türk Tarih Kurumu Arşivi (TTK Arşivi)
• b) Süreli Yayınlar: Akşam Ayın Tarihi Cumhuriyet Hakimiyet-i Milliye Son Posta Vakit Yeni Adana Yılmaz
• c) Basılı Eserler: AĞAOĞLU Ahmet; Serbest Fırka Hatıraları, İletişim Yayınları, İstanbul 1994. AVŞAR Abdülhamit; Bir Partinin Kapanmasında Basının Rolü-Serbest Cumhuriyet Fırkası, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1998. BALKAYA İhsan Sabri; " 1930 Türkiye'sinde Oluşan Muhalefet Hareketinin Dış Basındaki Akisleri (Rusya, İngiltere, Mısır Örneği)", Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, S.15, Erzurum 2007, s.84-88. _________ ;Ali Fethi Okyar, TTK, Ankara 2005. GÖZCÜ Alev; " 1929 Ekonomik Bunalımı Sonrasında Dünyada 'Yeni Türkiye' Algısı ve Türkiye'nin Ekonomik Arayışlarına İlişkin Saptamalar", Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeler ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. VII, S.16-17, Y.2008/ Bahar-Güz, s.273-289. EMRENCE Cem, 99 Günlük Muhalefet-Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul 2006. ERASLAN Cezmi; "Türkiye Cumhuriyeti'nin Siyasi Hayatında Serbest Cumhuriyet Fırkası Deneyimi Üzerine Düşünceler", İlmi Araştırmalar, S.9, İstanbul 2000, s.77-96. GÜÇLÜ Muhammet; "Antalya'da Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın Faaliyetleri", Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, S.IX, İzmir 1994, s.327-337. GÜNEŞ Günver; "Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın Aydın'da Teşkilatlanması ve 1930 Belediye Seçimleri Üzerinde Oluşan Tartışmalar'', Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, S.39, CXXV, Ankara Mart 2006, s. 117-1 47. İLMEN Süreyya; Dört Ay Yaşamış Zavallı Serbest Fırka, Muallim Fuad Gücüyener Yayınevi, [İstanbul] 1991 . KARAKUŞ Erdoğan; İkinci Dünya Savaşı Öncesi İngiliz Gizli Belgelerinde Türk-İngiliz İlişkileri, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006. KOÇAK Cemil; Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul 2006. OKYAR Osman, Mehmet Seyitdanlıoğlu; Fethi Okyar'ın Anıları- Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007. Sabih İzzet; Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Türk Milleti, [Basım yeri yok] 1930. TABAK Serap; "Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın İzmir Vilayeti'ndeki Teşkilatı ve Faaliyetleri", Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, S. VIII, İzmir 1993, s.183-202. WEİKER,Walter F.; "Serbest Fırka-Başarı veya Başarısızlık I", Forum, S.167,C.13, 15 Mart 1961, s.9-10. YETKİN Çetin; S.C.F. Olayı, Otopsi Yayınları, İstanbul 2004. YILMAZ Mustafa; İngiliz Basını ve Atatürk'ün Türkiyesi, Phoenix Yayınları, Ankara 2002.