BÜYÜKELÇİ P. A. TOLSTOY’UN AVRUPA’DA VE OSMANLI’DAKİ GÖREVLERİNE DAİR BİR İNCELEME

Yıl 2014, Sayı: 26, 51 - 63, 31.12.2014

Emine İnanır

Öz

I. Petro’nun hükümdarlık döneminde değişimin en yoğun yaşandığı yıllarda, çarın seçmiş olduğu elçi P. A. Tolstoy Avrupa’yı ziyaret eder. Gezi boyunca tuttuğu günlüğünde oldukça yalın bir dille yazılan sayfalar İtalya’yı anlatan bölümlerdir. Tolstoy 1697-1699 yılları arasında başta İtalya olmak üzere ziyaret ettiği ülkelerin toplumsal ve kültürel yaşamlarına ilişkin hiçbir ayrıntıyı kaçırmamaya özen gösterir. Çalışmamızda diplomat Tolstoy’un İtalya ziyareti sırasında görevine ilişkin gözlemlerini aktardığı Saray Görevlisi P.A. Tolstoy’un Avrupa Gezisi 1697-1699 adlı çalışması incelenmiştir. Yine adı geçen dönemde, Rusya ile Türkiye arasında gerek siyasi gerek ticari ilişkilerinin yoğunluk kazanmasıyla Çar I. Petro, Osmanlı idarecileriyle uyum sağlayacak deneyimli bir diplomat olan A. P. Tolstoy’u İstanbul’a gönderir. Elçi, 17021714 yılları arasında Türkiye’deki görevini başarıyla yürütür. Oldukça yoğun ilişkiler ve zorluklarla geçen bu 12 yıllık dönem hem Rus tarihçilerinin hem de yazarların ilgi odağı olmuştur. Çalışmamızda, Petr Andreyeviç Tolstoy’un Osmanlı topraklarında ve İstanbul’da geçirdiği bu süreç elçinin Devlet arşivlerinde (CGADA-RGADA) yer alan 1702-1709 yılları arasında tuttuğu kayıtlardan (her yılın kayıtları 500-700 varaktan ibaret ayrı bir kitap oluşturmaktadır) “Gizli Maddeler’’ ve P. A. Tolstoy’un Cevapları başlıklı belgeye, tarihçi Nikolay P. Pavlov-Silvanski, Oçerki po istorii russkoy literaturıy. XVIII-XIX vv., araştırmacı N. Pavlenko’nun Vokrug Trona. Ptentsi gnezda Petrova. Strasti u trona (Tahtın Çevresi. Petro Yuvası Kuşları. Tahtın Çevresinde Dönen Tutkular) tarihsel-kurgusal eserine, Yu. Fedorov’un Poruçayet Rossiya (Rusya Göreve Çağırıyor) adlı tarihsel romanına dayanarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Büyükelçi P.A. Tolstoy, Rusya, Türkiye, İtalya, I. Petro elçiler, elçi raporları, tarihsel-kurgusal eser

An Analysis on the Missions of the Ambassador P. A. Tolstoi in Europe and the Ottoman Empire

Öz

In the reign of Peter the Great, when intense changes were taking place, ambassador P. A. Tolstoi, chosen by the tsar himself, visits Europe. The pages of the chronicles during his expedition, written in a fairly plain language, are the chapters telling about Italy. Tolstoi pays attention not to miss any details about the social and cultural life of the countries – Italy in the first place - he visited between 1697-1699. In this study, the work European Journey of the Palace Attendant P. A. Tolstoi 1697-1699, where diplomat Tolstoi conveyed his observations during his expedition in Italy was examined. In the same period, with the insensifying political and commercial relations between Russian and Turkey, tsar Peter the Great sends the experienced diplomat A. P. Tolstoy, who would be in good terms with the Ottoman administrators to Istanbul.

The ambassador chosen by the Tsar, Peter Andreyevich Tolstoi carried out his mission in Turkey successfully between 1702 and 1714. These 12 years which was full of dense relations and difficulties became a centre of interest for both Russian historians and writers. In this study, the time Peter Andreyevich Tolstoi spent in the Ottoman soil and Istanbul was discussed based on the reports of the ambassador in Russian State Archives, researcher Nikolai Pavlenko’s historical-fiction Vokrug Trona. Ptentsi gnezda Petrova. Strasti u Trona (Around Throne. Birds of Petro Nest. Passions Around the Throne) and Y. Federov’s novel Poruçaet Rossiya (Russia is Calling for Duty).

Anahtar Kelimeler

ambassador P. A. Tolstoi, Russia, Turkey, Italy, ambassadors of Peter the Great, reports of the ambassadors, historical-fiction

Kaynakça

• ARUNOVA, M. R. - OREŞKOVA, F. S., Tolstoy’un Gizli Raporlarında Osmanlı İmparatorluğu, çev. İ. Allahverdi, Yeditepe, İstanbul, 2009.
• FEDOROV, Y., Poruçaet Rossiya, Moskva: Trast Yayınları, 1992.
• JELTYAKOV, A. D., “İzuçeniye Kulturıy Turtsii v Rossii i SSSR”, Türkologiçeskiy Sbornik, Moskva. 1978.
• KAPTEREV N., Harakter Otnoşeniy Rosiyi k Pravoslavnomu Vostok v XVI-XVII stoletiyi. Sergiyev Posad, 1914.
• KNYAZKOV, S., İz Proşlogo Russkoy Zemli, Moskva: Planeta, 1991.
• KUSKOV V. V., Literatura i Kultura Drevney Rusi Slovar‘-Spavoçnik, Moskva: Visşaya Şkola, 1994.
• KURAT, A. N., Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1987.
• MOLÇANOV, N. N., Diplomatiya Perta Pervogo, Moskva: Mejdunarodniye Otnoşeniya, 1984.
• OJEGOV, S. İ., Slovar Russkogo Yaziyka, Moskva: Russkiy Yazıyk, 1982.
• OTTEN, F., “Petr Andreeviç Tolstoy”, Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, Osteuropa-Institut München, Neve Folge Band 37/1989, s. 425-432.
• PANÇENKO, A. M., Russkaya Stihotvornaya Kultura XVII veka, Leningrad: Nauka, 1973.
• PAVLENKO, N. İ., Vokrug Trona. Ptentsi Gnezda Petrova. Strasti u Trona, Mıysl, Moskova, 1999.
• PAVLOV-SILVANSKI, N. P., Oçerki po İstoriyi Russkoy İiteraturıy. XVIII-XIX vv., Soç, S. Petersburg, 1910.
• TOLSTOY, P. A., Puteşestviye Stol‘nika P.A.Tolstogo po Yevrope (1697-1699), Haz. Lidiya A. Olşevskaya, Sergey N. Travnikov, Moskva: Nauka, 1992.
• Tsentralniy Gosudarstvenniy Arhiv Drevnih Aktov, Fond 89, D. 3 (1703), Opis. 40-42, 238, 423.