OSMANLI DEVLETİ VE BULGARİSTAN EMARETİ’NİN TİCARİ İLİŞKİLERİ ÇERÇEVESİNDE 1907 TARİHLİ TİCÂRET İTİLAFNÂMESİ

Yıl 2015, Sayı: 27, 65 - 111, 30.06.2015

H. Baha Öztunç

Öz

Yüzyıllar boyu Osmanlı Devleti egemenliğinde kalan Bulgaristan, 1878 yılındaki Berlin Antlaşması neticesinde merkezi Sofya olan özerk bir Bulgaristan Prensliği kurmaya muvaffak olmuştur. Her ne kadar Osmanlı Devleti tarafından tasdik edilen bir prens tarafından yönetilip statüsünde “özerk” ifadesi olsa da fiilî olarak bağımsız bir devlet gibi hareket eden Bulgarsitan Prensliği, Osmanlı Devleti ile ekonomik ilişkilerini yaptığı antlaşmalarla düzenledi. Bu antlaşmalardan birisi de 1907 yılında yapılan itilafnâmedir. Çalışmamızda Bulgaristan Emareti’nin kuruşulu ve gelişimi hakkında kısa bilgiler verdikten sonra Osmanlı Devleti ile olan ekonomik ilişkisi ortaya konulmaya çalışılacaktır. 1907 senesindeki itilafnamenin içeriği, her iki tarafa getirdiği muafiyet ve yükümlülükler ayrıntılı biçimde incelenecektir. Çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki çeşitli tasniflerdeki belgelerden ve diğer araştırma eserlerinden faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan Emareti, Osmanlı Devleti, İtilafnâme, Ticaret., Ticaret

THE ROLE OF THE TREATY OF COMMERCE OF 1907 ON THE TRADE RELATIONS BETWEEN OTTOMAN STATE AND THE BULGARIAN PRICIPALITY

Öz

After centuries of Ottoman rule, Bulgaria succeeded in establishing an autonomous Bulgarian Prince, headquartered in Sofia as a result of the Berlin Treaty in 1878. Although governed by a prince approved by the Ottoman State and acting as an “autonomous” state in its status, the Bulgarsian Principality which acted as an actively independent state, planned its economic relations through the treaties with the Ottoman State. One of these treaties was the contract made in 1907. After giving brief information about the co-operation and development of the Bulgarian Amirate in our study, the economic relationship with the Ottoman State will be tried to be revealed. The content of the impeachment in 1907 will be examined in detail in the form of exemptions and obligations to both sides. The works will benefit from the documents in various categories in the Prime Ministry Ottoman Archives and other research studies.

Anahtar Kelimeler

Bulgarian Amirate, Ottoman State, Contract, Trade

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) ve Resmî Yayınlar
• Babıâli Evrak Odası Divan Kalemi Mukavelenameler (A.DVN.MKL).
• Babıâli Evrak Odası Mümtâze Kalemi Bulgaristan Evrakı (A.MTZ (04).
• Dâhiliye Mektûbî Kalemi (DH.MKT)
• Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y. A. HUS.)
• Düstur, I. Tertip, C. 7.
• Kitap ve Makaleler
• Aydın, Mahir; Şarkî Rumeli Vilâyeti, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992.
• ___________, “Bulgaristan Komiserliği”, Belgeler, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, C. 17, S. 21, Ankara 1997, s. 71-125.
• Ekici, Nuray; “Bulgar Devleti’nin Gelişimi (1878-1908)”, Balkanlar El Kitabı, c. 1, Der: Osman Karatay- Bilgehan A. Gökdağ, KaraM ve Vadi Yayınları, Ankara 2006, s. 528-541.
• Erol, Zahide Yasemin; “Şehbender Raporlarına Göre Osmanlı- Bulgaristan Ticari İlişkileri (1910-1914)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 34/ S. 57, 2015, s.221-248.
• Gencer, Ali İhsan; “Ayastefanos Antlaşması”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1991, s. 225.
• ________________; “Berlin Antlaşması”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 5, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, s. 516-517.
• Güllü, Erhan Ramazan; “Establishment And Status Of Bulgarian Eksar”, Balkan Studies II Hıstory & Literature, Cyril and Methodius University Published, Skopje 2011, s. 120-133.
• Ersoy Hacısalihoğlu, Neriman; “Bulgaristan Prensliği’nde Anayasa’nın İlanı: Tırnova Anayasası”, Eskiçağ’dan Günümüze Yönetim Anlayışı ve Kurumlar, Ed: Feridun M. Emecen, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2009, s. 107-118.
• ___________________________; “19. Yüzyıl İstanbul’unda Bulgar Tüccarlar ve Bulgar Cemaati”, 19. Yüzyıl İstanbul’unda Bulgar Tüccarlar ve Bulgar Cemaati, İstanbul İmparatorluk Başkentinden Megakente Ed. Yavuz Köse, Kitap Yayınları, İstanbul 2011, s. 176-200.
• ___________________________; “XIX. Yüzyılda Liman Şehri Varna’da Nüfus Yapısı ve Ticaret”, Prof. Dr. Şevki Nezihi Aykut Armağanı, Yay. Haz. Gülden Sarıyıldız, Niyazi Çiçek vd., Etkin Yayınları, İstanbul 2011, s. 97-114.
• ___________________________; “Textile Trade in Bulgaria in the Mid-19. Century and the Gümüşgerdan Family”, Living in the Ottoman Ecumenical Community Essays in Honour of Suraiya Faroqhi, Ed. Vera Costantini-Markus Koller, Brill-Leiden, Netherland 2008, s. 181-200.
• İnalcık, Halil; Tanzimat ve Bulgar Meselesi (Doktora Tezinin 50. Yılı 1941-1992), Yay. Muhittin Salih Eren, Eren Yayınları, İstanbul 1992.
• Kayapınar, Ayşe; “Bulgaristan’da Osmanlı Hâkimiyetinin Kurulması”, Yeni Türkiye Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı I, S. 66, Yeni Türkiye Yayınları, MartHaziran 2015 s. 619-635.
• Kubbealtı Lügatı Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Yay. Haz. Kerim Can Bayar, Milliyet Yayınları, İstanbul 2011.
• Pakalın, Mehmet Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.2, Milli Eğitim Bakanlığı. Yayınları, İstanbul 1983, s.724-725.
• Seyfeli, Canan; “Osmanlı Devlet Salnamelerinde Bulgar Eksarhlığı ve Bulgar Katolikler (1847-1918)”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 52/2, Ankara 2011 s. 157-190.
• Tokay, Gül; “Osmanlı-Bulgaristan İlişkileri 1878-1908”, Osmanlı, C. 2, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s.319-328.
• Turna, Nalan; “Osmanlı İstanbulu’nda İç Pasaport: Mürûr Tezkeresi”, II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu 27 Mayıs – 29 Mayıs 2014, İstanbul 2014, s. 390-403.