İstanbul Latin İmparatorluğu’nun Kuruluş Sürecinde II. Bulgar Krallığı ile Mücadelesi (1204-1207)

Yıl 2022, Sayı: 38, 17 - 37, 06.04.2023

Süleyman Onur Geyik

https://doi.org/10.26650/gaad.1101403

Öz

Dördüncü Haçlı Seferi (1202-1204) muhtelif sebeplerden dolayı amacından saparak 13 Nisan 1204’te İstanbul’un zaptıyla neticelenmiştir. Ortaçağ’ın en ilginç hâdiselerinden birini teşkil eden bahsi geçen vakanın ardından kadim Bizans İmparatorluğu’nun başkenti Latinler tarafından istilâ edilmiş ve 57 yıl sürecek olan İstanbul Latin İmparatorluğu tesis edilmiştir. Müteâkiben imparatorluğun doğusunda ve batısında harekete geçen Latinlerin, batıdaki en büyük düşmanı ise Kaloyan liderliğinde II. Bulgar Krallığı olmuştur. Yeni kurulan İstanbul Latin İmparatorluğu ile II. Bulgar Krallığı arasında 1204- 1207 yıllarında vuku bulan siyasî ve askerî münasebetler doğrudan ve dolaylı olmak sûretiyle bölgede mühim siyasî gelişmelere yol açmıştır. Bu çalışmada İstanbul’da Latin hâkimiyetinin başlamasına sebep olan Dördüncü Haçlı Seferi muhtasar bir şekilde ele alındıktan sonra Bizans başkentinde Latin İmparatorluğu’nun tesisi ve imparatorluk topraklarının Batılılar tarafından paylaşılmasına değinilmiştir. Ardından İstanbul Latin İmparatorluğu’nun, II. Bulgar Krallığı’yla olan siyasî ve askerî ilişkileri, bu münasebetlerin bölgedeki rakip güçler açısından meydana getirdiği tesirler, etkileşimler ve değişen ideolojiler kaynakların verdiği bilgiler ışığında ele alınmıştır. İncelenen kaynaklar doğrultusunda Latinlerin, Bulgarlarla olan mücadelelerinde farklı askerî ve siyasî politikalar göze çarpmaktadır. Bilhassa İmparator I. Henri’nin geliştirdiği yeni yaklaşımlar sonucunda Latinler tedricî bir şekilde gücünü artırmış ve nihayetinde Bulgarlar karşısında üstün gelmeye başlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Dördüncü Haçlı Seferi, İstanbul Latin İmparatorluğu, II. Bulgar Krallığı, Kaloyan, I. Baudouin, Henri

The Conflict with the Second Bulgarian Empire During the Establishment of the Latin Empire of Constantinople (1204-1207)

Öz

Organized by Pope Innocent III, the Fourth Crusade (1202-1204) deviated from its purpose as a result of various motives and ended with the capture of Constantinople (Istanbul) on April 13, 1204. This situation constituted one of the most interesting events of the Medieval period, and afterward the Latins sacked the capital of the ancient Byzantine Empire and established the Latin Empire of Constantinople, which would last for 57 years. Subsequently, the Second Bulgarian Empire under the leadership of Tsar Kaloyan became a cruel enemy of the Latins, who had taken action in both the East and West sides of the empire. The political and military relations between the Latin Empire of Constantinople and the Second Bulgarian Empire between 1204-1207 directly and indirectly resulted in significant developments in the political structure of the region. This study provides a concise discussion of the Fourth Crusade while referencing the establishment of the Latin Empire of Constantinople. The study additionally mentions how Westerners partitioned the former Byzantine lands and then examines the Latin Empire of Constantinople’s political and military relations with the Second Bulgarian Empire as well as outcomes of these relations in the light of contemporary sources in terms of rival enemies in the region, interactions, and changing ideologies. In parallel with the examined sources, the diverse military and political policies are seen to have stood out in the Latins’ struggle with the Bulgarians. As a result of the new approaches developed by Emperor Henry of Flanders, the Latins gradually increased their power and eventually began to prevail over the Bulgarians.

Anahtar Kelimeler

Fourth Crusade, Latin Empire of Constantinople, Second Bulgarian Empire, Kaloyan, Baldwin I, Henry of Flanders

Kaynakça

• Abhandlungen der Historischen Classe der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 5, München: 1840.
• Altan, Ebru, “Dördüncü Haçlı Seferi’nden Sonra Anadolu”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı 42, (2005), s. 65-74.
• Altan, Ebru, “Haçlı Devletlerinde (Outremer) Kullanılan Unvanlara Dair” Tarih Dergisi, 71, (2020), s. 67-81.
• Andrea, Alfred J., “Alberic of Trois Fontaines, Chronicle”, Contemporary Sources for the Fourth Crusade, revised edition, çev. ve haz. Alfred J. Andrea, Leiden-Boston: 2008, s. 291-309.
• Andrea, Alfred J., “Count Hugh of Saint Pol’s Report to the West”, Contemporary Sources for the Fourth Crusade, revised edition, çev. ve haz. Alfred J. Andrea, Leiden-Boston: 2008, s. 177-201.
• Andrea, Alfred J., “The Anonymous of Soissons”, Contemporary Sources for the Fourth Crusade, revised edition, çev. ve haz. Alfred J. Andrea, Leiden-Boston: 2008, s. 223-238.
• Andrea, Alfred J., “The Devastatio Constantinopolitana”, Contemporary Sources for the Fourth Crusade, revised edition, çev. ve haz. Alfred J. Andrea, Leiden-Boston: 2008, s. 205-221.
• Andrea, Alfred J., “The Registers of Innocent III”, Contemporary Sources for the Fourth Crusade, revised edition, çev. ve haz. Alfred J. Andrea, Leiden-Boston: 2008, s. 7-176.
• Andrea, Alfred J. ve Motsiff, Ilona, “Pope Innocent III and the Diversion of the Fourth Crusade Army to Zara”, Byzantinoslavica, 33, (1972), s. 6-25.
• Andreas Dandulo, Chronica per Extensum Descripta, Rerum Italicarum Scriptores, ed. Ester Pastorello, 12, (1. Kısım), Bologna: 1938-1958.
• Angold, Michael J., The Fourth Crusade, London & New York: Routledge Press, 2014.
• Anonymous, Gesta Innocentii (The Deeds of Pope Innocent III), İng. çev. James M. Powell, Washington D.C: The Catholic University of America Press, 2004.
• Bozilov, Ivan, "Zadar i Četvrti križarski rat" Radovi Zavoda za Povijesne Znanosti Hazu u Zadru, 51, (2009), s. 55-67.
• Brand, Charles M, “Boniface of Montferrat”, The Oxford Dictionary of Byzantium, I, New York & Oxford: Oxford University Press, 1991, s. 304-305.
• Cahour, Arsene, Baudouin de Constantinople: chronique de Belgique et de France en 1225, Tournai: 1850.
• Carile, Antonio, Per Una Storia Dell’Impero Latino Di Constantinopoli (1204-1261), Bologna: 1972.
• Carile, Antonio, “Partitio Terrarum Imperii Romanie”, Studi Veneziani, 7, (1965), s. 125-305.
• Çalışır, Abdurrahman Onur, Latin Kaynaklarına Göre Dördüncü Haçlı Seferi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı, 2020.
• Dall’Aglio, Francesco, “Rex or Imperator? Kalojan’s Royal Title in the Correspondence with Innocent III”, Studia Ceranea, 9, (2019), s. 171-185.
• Dujcev, Ivan, “Innocentii PP. III Epistolae Ad Bulgariae Historiam Spectantes”, Софийски университет (Sofya Üniversitesi), 38, sayı 3, (1942), s. 1-116.
• Ernoul, Ernoul Kroniği (Haçlı Seferleri Tarihi), çev. Ahmet Deniz Altunbaş, İstanbul: 2019.
• Fine, Jon V. A., The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, Michigan: 1994.
• Foss, Clive, “Pegai”, The Oxford Dictionary of Byzantium, 3, New York & Oxford: Oxford University Press, 1991, s. 1615-1616.
• Geoffroi de Villehardouin, La Conquête de Constantinople (IV. Haçlı Seferi Kronikleri), çev. Ali Berktay, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2016.
• Georgios Akropolites, Vekayinâme, çev. Bilge Umar, İstanbul: 2008.
• Geyik, Süleyman Onur, İstanbul Latin İmparatorluğu Tarihi Kuruluş Devri (1204-1216), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı, 2021.
• Gregory, Timothy E. ve Sevcenko, Nancy Patterson, “Berroia in Macedonia”, The Oxford Dictionary of Byzantium, I, New York & Oxford: Oxford University Press, 1991, s. 283-284.
• Gunther of Pairis, Hystoria Constantinopolitana (The Capture of Constantinople), İng. çev. ve haz. Alfred J. Andrea, Philadelphia: 1997.
• Gutsch, Milton R., The Papal Preparations For The Fourth Crusade, University of Wisconsin-Madison: 1915, (Sagwan Press, 2018).
• Hendricks, Benjamin, “Regestes des Empereurs Latins de Constantinople (1204-1261/1272)”, Byzantina, 14, (1988), s. 7-221.
• Ignatov, Veselin, Цар Калоян Ромеоубиеца (1197-1207), Sofya: 2019.
• Innocentii III Romani Pontificis Opera Omnia, Patrologiae Cursus Completus: Series Latina, ed. Jacques-Paul Migne, 214, Parisiis: 1890.
• Innocentii III Romani Pontificis Opera Omnia, Patrologiae Cursus Completus: Series Latina, ed. Jacques-Paul Migne, 215, Parisiis: 1891.
• Kazhdan, Alexander, “Archon”, The Oxford Dictionary of Byzantium, 1, New York & Oxford: Oxford University Press, 1991, s. 160.
• Kazhdan, Alexander, “Branas”, The Oxford Dictionary of Byzantium, 1, New York & Oxford: Oxford University Press, 1991, s. 319-320.
• Kazhdan, Alexander, “Moglena”, The Oxford Dictionary of Byzantium, 2, New York & Oxford: Oxford University Press, 1991, s. 1389.
• Kazhdan, Alexander, “Zara”, The Oxford Dictionary of Byzantium, 3, New York & Oxford: Oxford University Press, 1991, s. 2220-2221.
• Keçiş, Murat, Trabzon Rum İmparatorluğu ve Türkler, Ankara: 2013.
• Koçuk, İsmail, İznik Bizans Devleti Tarihi Kuruluş Devri (1204-1214), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı, 2017.
• Koçuk, İsmail, “Selânik Haçlı Krallığı’nın Kuruluşu (1204)”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 37, (2021), s. 79-98.
• Külzer, Andreas, Tabula Imperii Byzantini: Ostthrakien (Europe), 12, Wien: 2008.
• Longnon, Jean, L’Empire Latin de Constantinople et La Principaute de Moree, Paris: 1949.
• Longnon, Jean, “The Frankish States in Greece, 1204-1311”, A History of the Crusades, 2, (1969), s. 235-277.
• Madden, Thomas F., “The Latin Empire of Constantinople’s Fractured Foundation: The Rift between Boniface of Montferrat and Baldwin of Flanders”, The Fourth Crusade: Event, Aftermath and Perceptions, ed. Thomas F. Madden, New York: (2016), s. 45-53.
• Madden, Thomas F., “The Venetian Version of the Fourth Crusade: Memory and the Conquest of Constantinople in Medieval Venice”, Speculum, 87, (2012), sy. 2, s. 311-344.
• Madgearu, Alexandru, The Asanids: The Political and Military History of the Second Bulgarian Empire (1185-1280), Leiden-Boston: 2014.
• Marin, Şerban, “Boniface of Montferrat in the Venetian Chronicles”, Bonifacio, marchese di Monferrato, re di Tessalonica. Atti del Convegno Internazionale, ed. Roberto Maestri, (2007), s. 34-55.
• Miller, William, The Latins in the Levant, New York: 1908.
• Moore, John C., The Pope Innocent III (1160/61-1216), Leiden-Boston: 2003.
• Nicol, Donald M., The Despotate of Epiros, Oxford: 1957.
• Nicolle, David, Dördüncü Haçlı Seferi, çev. Gürkan Ergin, İstanbul: Osprey, 2000.
• Niketas Khoniates, Historia (1195-1206), çev. Işın Demirkent, İstanbul: Dünya Yayıncılık, 2013.
• Ovçarov, Nikolay, Цар Калоян Пълководецът, Sofya: 2017.
• Pears, Edwin, The Fall of Constantinople, London: 1885.
• Phillips, Jonathan, The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople, Penguin Books, 2004.
• Queller, Donald E., ve Thomas F. Madden, The Fourth Crusade: The Conquest of Constantinople, 2. bs., Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1997.
• Radic, Radivoje, “Local Rulers in Byzantium at the End of the Twelfth Century and in the First Decades of the Thirteenth”, Zbornik Radova, sayı 24-25, (1986), s. 283-289.
• Robert de Clari, La Conquête de Constantinople (The Conquest of Constantinople), İng. çev. Edgar Holmes McNeal, New York: Columbia University Press, 2005.
• Rodoplu, Fatma, Bulgar Tarih Yazımında II. Bulgar Devletinin Kuruluşu ve Kuman/Kıpçaklar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalı, 2019.
• Savvides, Alexis G. C., Byzantium in the Near East: Its Relations with the Seljuk Sultanate of Rum in Asia Minor the Armenians of Cilicia and the Mongols A.D. c. 1192-1237, Thessaloniki: 1981.
• Soustal, Peter, Tabula Imperii Byzantini: Thrakien, 6, Wien: 1991.
• Tafel-Thomas, Urkunden Zur Alteren Handels – Und Staatgeschicte Der Republik Venedig: Mit Besonderer Beziehung Auf Byzanz Und Die Levante, I, Wien: 1856.
• The Chronicle of Morea, İng. çev. Harold E. Lurier, New York: 1964.
• Thiriet, Freddy, La Romanie Venitienne Au Moyen Age: Le developpement et l’exploitation du domaine colonial venitien (XII-XV siecles), Paris: 1959.
• Thomae Archidiaconi Spalatensis, Historia Salonitanorum Atque Spalatinorum Pontificum (History of the Bishops of Salona and Split), ed. Damir Karbic-Mirjana Matijevic Sokol-James Ross Sweeney, Budapest&New York: 2006.
• Tricht, Filip Van, “La Gloire de l’Empire: L’idee Imperiale de Henri de Flandre-Hainaut, Deuxieme Empereur Latin de Constantinople (1206-1216)”, Byzantion, 70, sayı 1, (2000), s. 211-241.
• Tricht, Filip Van, The Latin Renovatio of Byzantium: The Empire of Constantinople (1204-1228), İng. çev. Peter Longbottom, Leiden-Boston: 2011.
• Vasiliev, A. A., “The Foundation of the Empire of Trebizond (1204-1222)”, Speculum, 11, sayı 1, (1936), s. 3-37.
• Wolff, Robert Lee ve McNeal, Edgar Holmes, “The Fourth Crusade”, History of the Crusades, 2, (1969), s. 153-187.
• Wolff, Robert Lee, “Baudouin of Flanders and Hainaut, First Latin Emperor of Constantinople: His Life, Death and Resurrection, 1172-1225”, Speculum, 27, (1952), sayı 3, s. 281-322.
• Wolff, Robert Lee, “The Second Bulgarian Empire: Its Origin and History to 1204”, Speculum, 24, sayı 2, (1949), s. 167-206.