XIX. Yüzyıl Basınının Modern Arap Edebiyat Dilinin Oluşumundaki Rolü

Year 2008, Issue: 18, 201 - 220, 01.01.2008

Muhammet Günaydın

Abstract

Ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı-Arap dünyasında meydana
gelen sosyo-politik ve kültürel gelişmeler modern Arap edebiyat dilinin oluşumunda
önemli bir rol oynamıştır. Dönemin en etkili yazarlarından biri olan ve bazı
çağdaşları tarafından "zamanının Cahizi" olarak nitelendirilen Mısırlı yazar İbrahim
el-Müveylihi'nin (1846-1906) çalışmaları bu yeni dilin oluşumunda önemli
bir yer tutar. Mısır, İtalya, Fransa ve İngiltere'de, Hilafe, Ittihad, Enba' ve
Misbahü'ş-Şark gibi çeşitli dergiler çıkarmış olan yazar daha çok Osmanlı aleyhtarı
söylemi ile tanınmıştır. Fakat bununla beraber el-Müveylihi, İngiltere'de bulunduğu
sırada kaleme aldığı, İngiltere'nin Ortadoğu politikalarını eleştiren muhal
if yazıları sebebiyle II. Abdülhamit tarafından özel bir davetle İstanbul'a gelmiş,
1886-1895 yılları arasında Maarif Nezaretinde bir devlet görevlisi olarak çalışmış­
tır. Mısır'a döndükten sonra İstanbul izlenimlerini İngiliz yanlısı el-Mukaddem ad¬
lı aylık bir dergide seri makaleler halinde yayımlamış, daha sonra bu makaleleri
toplayarak Ma Hünalik adıyla kitap olarak neşretmiştir (1896). El-Müveylihi kita¬
bının başında, amacının "sultanı, etrafında dönen dolaplar hakkında uyandırmak"
ve "Mısır halkını payitahtta neler olup-bittiği hususunda aydınlatmak" olduğunu
belirterek bunu entelektüel sorumluluğun bir parçası olarak yaptığını ima eder. Giriş
bölümü ve on üç makaleden oluşan kitap, kendisini Osmanlı'ya bağlı hisseden
Mısır milliyetçisi bir yazarın, yaşadığı dönemdeki Osmanlı yönetimini eleştirel bir
betimlemesidir. Yeni bir düzenlemeyle 2007 yılında Mısır'da yeniden basılan eserin
İngilizce tercümesi 2008 yılında Amerika'da, Arap dili ve edebiyatı profesörü
Roger Allen tarafından yapılmış, Türkçe tercümesi ise Muhammet Günaydın tara¬
fından sürdürülmektedir.
Bu makale, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Mısır merkezli olarak
gelişen ve modern Arap kültür ve edebiyatının rönesansı olarak kabul edilen Nahda bağlamında, İbrahim El-Müveylihi'nin Ma Hünalik adlı eserinin, tarihi, edebi
ve lingüistik açılardan disiplinler arası bir analizidir.

Keywords

Müveylihi, Ma Hünalik, Mısır basını, Mukattam, Edebiyat Dili