KARİKATÜRLERDEKİ BAŞÖRTÜLÜ FİGÜRLERİN GÖSTERGEBİLİMSEL ANALİZİ: PENGUEN DERGİSİ ÖRNEĞİ

Year 2013, Issue: 29, 9 - 38, 26.06.2014

Birsen Okutan

Abstract

Popüler kültür ürünü olan karikatürler toplumsal alanda kod biçim üretme mekanizmalarından biri olarak işlev görmektedir. Karikatürler, mizahi öğeler taşımakla birlikte kalıp yargılar oluşturmakta veya oluşan yargıları pekiştirmektedir. Bu çalışmanın amacı Barthes’in göstergebilimsel çözümleme biçiminden yararlanarak popüler karikatürde başörtülü figürasyonların nasıl resmedildiğini ve hangi örtük işlevler taşıdığını göstermektir. Çalışmada popüler karikatür anlayışını temsil eden haftalık mizah dergisi Penguen dört ay süresince incelenmiştir. İncelenen dönem, sosyo-politik olarak başörtüsü-türban tartışmalarının gündem konusu olmadığı zaman dilimine tekabül etmektedir. Gündelik hayat pratiklerini konu alan sıradan göstergelerin sıradan bir zaman diliminde incelenmesi, tipolojileri besleyen gömülü ideolojik tutumların varlığını ortaya çıkarmıştır.

Keywords

Karikatür,  başörtüsü,  örtük  işlev,  göstergebilim.

References

• Arsel  İlhan,  Toplumsal  Geriliklerimizin  Sorumluları  Din  Adamları,  İstanbul,   Kaynak  yayınları,  1995.
• Aydoğan  Özer, Penguen  Dergisi,    22  Kasım  2012, s.9.
• Aydoğan  Özer,  Penguen  Dergisi,  27  Aralık  2012,  s.9.
• Barthes  Roland,  Göstergebilimsel  Serüven, Çev.  Mehmet  Rifat-­‐‑Sema  Rifat, İstanbul,  YKY,  2012.
• Boyacıoğlu   Hayati,   “Mizahın   Gençliği   Keşfi”.   Eğitim,   Popüler   Kültür   ve   Gençlik,  Özel  Sayı,  Yıl:5,  Sayı:57,  Kasım  2004,  s.284.
• Bursalı   Orhan,   Türban   Kadın   Sorunu   mu   Erkek   Sorunu   mu?,   İstanbul,   Cumhuriyet  Kitapları,  2008.
• Can  Semra,  Penguen  Dergisi,  13  Aralık  2012,  s.14.
• Demir  Kula  N, “Kültürel  Değişimlerin Reklâmlarda  Kadın  ve  Erkek  Rol-­‐‑ Modellerine  Yansıması”, Fırat  Üniversitesi  Sosyal  Bilimler  Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, 2006, s.285–304.
• Demirkaya   Yüksel,   Çekmeköy’ün   Sosyo-­‐‑ekonomik   Yapısı   ve   Kentsel   Yaşam   Kalitesi,  İstanbul,  Çekmeköy  Belediye  Başkanlığı,  2010.
• Dokgöz   Deniz,   “Karikatür   ve   Popüler   Karikatür   Soruşturması”,  Eğitim,   Popüler  Kültür  ve  Gençlik,  Özel  Sayı,  Yıl:5,  Sayı:57,  Kasım  2004,  s.264.
• Erkman-­‐‑Akerson   Fatma,   “Karikatür   Yorumu:   Art-­‐‑alan   ve   Şifre   Bilgisi”,   Göstergebilim   Tartışmaları,   Haz.   Esen   Onat,   Sercan   Ö.Yıldırım,   İstanbul,   Multi-­‐‑ lingual,  2001,  s.15-­‐‑25.
• İrvan   Süleyman,   “Cartoon   Crisis   and   Freedom   of   the   Press”,   Akdeniz   İletişim  Dergisi,  Sayı:7  2007.  s.1-­‐‑18.
• Jyllands-­‐‑Posten  Journal,  30  Eylül  2005.
• Kandiyoti   Deniz,   “Ataerkil   Örüntüler:   Türk   Toplumunda   Erkek   Ege-­‐‑ menliğinin  Çözümlenmesine  Yönelik  Notlar”,  1980’ler  Türkiye’sinde  Kadın  Bakış   Açısından  Kadınlar, Haz.  Şirin  Tekeli,  İstanbul,  İletişim,  2010,  s.327-­‐‑340.
• Kasapoğlu,   Abdurrahman,   “Kur’an’da   “Gıybet”   Olgusu:   Bir   Davranım   Bozukluğu   Olarak   Dedikodu   ve   Korunma   Yolları”,   Fırat   Üniversitesi   İlahiyat   Fakültesi  Dergisi,  C.11,  No:2,  2006,  s.  51-­‐‑70.
• Long  H.  Charles,  “Popular  Religion”.  The  Encyclopedia  of  Religion,  Ed.  by.,   Mircea  Eliade,New  York,  Macmillan,  1987,  pp.442-­‐‑452.
• Mardin  Şerif,  Din  ve  İdeoloji,  İstanbul,  İletişim,  2007.
• Merton   Robert,   “The   Unanticipated   Consequences   of   Purposive   Social   Action”,  American  Sociological  Review.  Vol:1,  Issue:6,  December  1936,  pp.894-­‐‑904.
• Merton  Robert,  Social  Theory  and  Social  Structure,  New  York,  Free  Press  of   Glencoe,  1957,  pp.60-­‐‑69.
• Öncü  Ayşe,  “1990’larda  Küresel  Tüketim,  Cinselliğin  Sergilenmesi  ve  İs-­‐‑ tanbul’un  Kültürel  Haritasının  Yeniden  Biçimlenmesi”,  Kültür  Fragmanları,  Haz.   Deniz  Kandiyoti,  Ayşe  Saktanber,  İstanbul,  2005,  s.183-­‐‑200.
• Özdemir Esin  (Haz.),  “Avrupa  Parlementosu’nda  Karikatür  Krizi  Çerçe-­‐‑ vesinde   Kabul   Edilen   Ortak   Karar   Tasarısına   İlişkin   Not”,   TOBB,   Şubat   2006,   (Çevrimiçi)   http://abm.tobb.org.tr/raporlaryayinlar/AP_KARAR_INTERNET.pdf ,   3   Ağus-­‐‑ tos  2013.
• Özer  Atilla,  “Karikatür  ve  Popüler  Kültür  Soruşturması”,  Eğitim,  Popüler   Kültür  ve  Gençlik,  Özel  Sayı, Yıl:5,  Sayı:57,  Kasım  2004,  s.259.
• Özer   Atilla,   “Karikatür,   Popüler   Kültür   ve   Popüler   Karikatür”,   Eğitim,   Popüler  Kültür  ve  Gençlik,  Özel  Sayı,  Yıl:5,  Sayı:57,  Kasım  2004,  s.  246-­‐‑249.
• Rushdie   Salman, The   Satanic   Verses,  United   States   of   America,   Penguin   Group,  1989.
• Saktanber  Ayşe,   “Türkiye’de  Medyada  Kadın:   Serbest  Müsait  Kadın   ve   İyi   Eş   Fedakâr   Anne”, Haz.   Şirin   Tekeli,   1980’ler   Türkiye’sinde   Kadın   Bakış   Açısından  Kadınlar,  İstanbul,  İletişim,  2010,  s.  187-­‐‑207.
• Satar  Barış,  Penguen  Dergisi,  27  Aralık  2012,  s.8.
• Satıcı  Mustafa, Penguen  Dergisi,    29  Kasım  2012,  s.11.   Satıcı  Mustafa,  Penguen  Dergisi,  6  Eylül  2012,  s.11.
• Şenyapılı  Önder,  Karikatür,  Ankara,  Metu  Press,  2003.
• Toprak  Binnaz,  Değişen  Türkiye’de  Din,  Toplum  ve  Siyaset,  TESEV,  Aralık   2006.
• Turan  Mehmet  Oğulcan,   “Gazetelerde  Yayınlanan   Siyasi  Karikatürlerin   Göstergebilimsel  Çözümlemesi:  2011  Genel  Seçimleri  Örneği”,  Selçuk  Üniversite-­‐‑ si  İletişim  Fakültesi  Akademik  Dergisi,  Cilt:7,  Sayı:2,  Ocak  2012,  s.122.
• Uslu   Abdülkadir,   “Karikatür   ve   Popüler   Kültür   Soruşturması”,   Eğitim,   Popüler  Kültür  ve  Gençlik,  Özel  Sayı,  Yıl:5,  Sayı:57,  Kasım  2004,  s.256.
• Yaşaroğlu   Erdil,     “Karikatür   ve   Popüler   Kültür   Soruşturması”,   Eğitim,   Popüler  Kültür  ve  Gençlik,  Özel  Sayı,  Yıl:5,  Sayı:57,  Kasım  2004,  s.265.
• Yaşaroğlu  Erdil,  Penguen  Dergisi,  13  Eylül  2012,  s.18.
• Yılmaz  Serkan, Penguen  Dergisi,    20  Aralık  2012,  s.10.
• Yılmaz  Serkan,  Penguen  Dergisi,  11  Ekim  2012,  s.2.
• Yılmaz  Serkan,  Penguen  Dergisi,  13  Aralık  2012,  s.12.