Sosyolojik Perspektiften Erkeklik ve Bağımlılık Arasındaki İlişkinin Analizi

Year 2025, Issue: 30, 15 - 26, 30.04.2025

Şeyma Yıldırım Yılmaz , Tuğba Aydın Öztürk

https://doi.org/10.26650/iukad.2024.1575704

Abstract

Bu çalışmada, toplumsal cinsiyet bağlamında erkeklik ve madde bağımlılığı arasındaki ilişki sosyolojik açıdan ele alınmıştır. Çalışmanın amacı bu fenomenler arasındaki ilişkinin farklı sosyo-demografik özellikler dikkate alınarak incelenmesidir. Araştırmanın önemi ise var olan erkeklik kalıp yargılarını vurgulamadan erkekliğe farklı bir bakış açısıyla bakabilme fırsatı sunması ve bu konunun literatürümüzde daha önce çalışılmamış olmasıdır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verilerini toplamak için daha önce madde bağımlılığı yaşamış veya hala yaşamakta olan erkeklerle derinlemesine mülakat tekniği kullanılarak görüşülmüştür. Transkriptler, Yorumlayıcı Fenomenolojik Analiz yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Farklı yaş grupları, eğitim seviyeleri, yaşam şekillerine sahip ve madde bağımlılığı tedavisi görmekte olan 10 kişiyle yapılan görüşmelerin sonucunda toplumsal cinsiyet bağlamında erkeklik ve madde bağımlılığı arasında bir ilişki olduğu anlaşılmıştır. Yaşadıkları işsizlik, sorumluluklarını yerine getirememeleri, erkekliklerini zedeleyen bir olay yaşamaları veya yeterince erkek olduklarını hissetmemeleri görüşülen kişilerin madde kullanmaya başlamalarında etkili olmuştur. Bunun yanında, kullanılan maddenin fiziksel ve duygusal olarak güçlü hissettirmesi, problemlerden kaçma imkânı sunması ya da cinsel olarak aktif olmayı sağlaması nedeniyle görüşmecilerin madde kullanmaya devam ettiği görülmüştür.

Keywords

Erkeklik, Erkeklik Krizi, Bağımlılık, Madde Bağımlılığı

Analysing the Relationship Between Masculinity and Addiction in terms of Sociological Perspective

Abstract

This study indicates a relationship between masculinity and substance addiction in relation to gender and that a reason men become addicted to substances is their masculinity crisis. This study aims to highlight this overlooked relationship. The research is significant in terms of providing the opportunity to consider masculinity from a different perspective without emphasising existing masculinity stereotypes, and this subject has not been studied in the literature. To collect the research data, men who had previously or were still diagnosed with substance addiction were interviewed using the in-depth interview technique. After interviews conducted with 10 participants from different age groups, education levels, lifestyles and who underwent substance abuse treatment, a relationship was found between masculinity and substance addiction in relation to gender. The unemployment they experienced, their inability to fulfil their responsibilities, their experience of an event that damaged their masculinity, or the fact that they did not feel sufficiently male were effective in the initiation of substance use by the interviewees. In addition, the interviewees appeared to continue to use substances because the substance made them feel physically and emotionally strong, offered the opportunity to escape from problems, or made them sexually active.

Keywords

Masculinity, Masculinity Crisis, Addiction, Substance Abuse

References

• Bayar, Ö., Haskan Avcı, Ö. & Koç, M. (2018). Erkek Toplumsal Cinsiyet Rolü Stresi Ölçeği’nin (ETCRSÖ) Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fakültesi Dergisi, 18 (1), 57-76. google scholar
• Bozok, M. (2009). Feminizmin Erkekler Cephesindeki Yankısı: Erkekler ve Erkeklikler Üzerine Eleştirel İncelemeler, Cogito (58), 269-284. google scholar
• Connell, R.W. (1995). Masculinities. Second Edition, UniversitY of California Press. google scholar
• Çelik, G. (2016). “Erkekler (de) ağlar!”: Toplumsal CinsiYet Rolleri Bağlamında Erkeklik İnşası ve Şiddet Döngüsü. Fe Dergi, 8 (2), 1-12. google scholar
• Çevik, M. & Kızmaz, Z. (2021). UYuşturucu Bağımlılarının Demografik Özellikleri ve Madde Kullanım Alışkanlıkları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (37), 470-506. google scholar
• Demirbaş, H., Özgür İlhan, İ., & Doğan, Y.B. (2009). Alkol Bağımlılığı Olan Erkek Hastalar ile Eşlerinin Aile İşlevleri ve Kişilik Örüntüleri Açısından Karşılaştırılması. Bağımlılık Dergisi, 11, 74-80. google scholar
• Demren, Ç. (2001). Erkeklik, Ataerkillik ve İktidar İlişkileri. Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 33-44. google scholar
• Durat, G. & Tarsuslu, B. (2018). Erkeklerde Depresyon, İntihar, Yardım Arama ve İyi Oluş. Journal of Human Rhythm, 4(2), 80-87. google scholar
• European Union Drugs AgencY (2023). https://www.euda.europa.eu/about/news2022/conversation-emcdda-director-alexis-goosdeel-januarY-2022_en google scholar
• Gedik, E., Çakır, H. & Coşkun, A. (2020). Bir İnşaa Süreci Olarak Erkeklik: Yozgat Örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 84-95. google scholar
• Gökler, R. & Koçak, R. (2008). UYuşturucu ve Madde Bağımlılığı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 89-104. google scholar
• Güneş, F. (2017). Feminist Kuramda Ataerki Tartışmaları Üzerine Eleştirel Bir İnceleme. The Journal of International Social Sciences, 27 (2), 245-256. google scholar
• Hansen, H. (2012). The “New Masculinity”: Addiction Treatment as a Reconstruction of Gender in Puerto Rican Evangelist Street Ministries. Soc Sci Med, 74 (11), 1721-1728. google scholar
• İHH İnsani Yardım Vakfı (2020). Madde bağımlılığı ve bağımlılıklarla mücadelede sivil toplumun rolü saha raporu. https://ihh.org.tr/ public/publish/0/145/madde-bagimliligi-ve-bagimliliklarla-mucadele-.pdf google scholar
• Koyuncu, B. & Onur, H. (2004). Hegemonik Erkekliğin Görünmeyen Yüzü: Sosyalizasyon Sürecinde Erkeklik Oluşumları ve Krizleri Üzerine Düşünceler. Toplum ve Bilim Dergisi, 101, 31-49. google scholar
• Ok, S. (2011). Erkeklik Krizi ve İşsizlik. Ankara Üniversitesi, SosYal Bilimler Enstitüsü, Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. google scholar
• Oktan, A. (2013). Türk Sinemasında Hegemonik Erkeklikten Erkeklik Krizine: Yazı-Tura ve Erkeklik Bunalımının Sınırları. Selçuk İletişim Dergisi, 5 (2), 152-166. google scholar
• Özdemir, S. (2001). Uçucu Madde Kullanımı ve Şiddet. İ.Ü. Adli Tıp Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. google scholar
• Öztürk, M. (2012). Ataerki: Bir Kavramın Yeniden İnşası: Eski Ataerkiden Ataerkil Kapitalizme. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 38(10), 72-115. google scholar
• Polat, O. (2016). Şiddet (Violence). Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22 (1), 15-34. google scholar
• Sancar, S. (2009). Erkeklik: İmkansız İktidar: Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler. İstanbul: Metis YaYınları. google scholar
• Savcı, G. (2015). Türkiye'de Yaşayan Lgbt Bireylerinde Sosyal Uyum ve Bağımlılık ilişkisinin incelenmesi. BeYkent Üniversitesi, SosYal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. google scholar
• Selek, P. (2008). Sürüne Sürüne Erkek Olmak. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Sertpolat, M. (2020). Madde Bağımlısı Çocukların ve Gençlerin Aile içi ilişkileri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma “Adıyaman ili Örneği”. Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. google scholar
• Sezer Şanlı, A. (2019). Kültür Çalışmaları ve Feminizm Bağlamında Erkeklik Çalışmalarına Dair Bir Literatür Analizi. imgelem, 3(5), 287-304. google scholar
• Singer M. (1992). Why does Juan Garcia have a drinking problem? Medical Anthropology, 14(1), 77-108. google scholar
• Türk, H. B. (2008). Eril Tahakkümü Yeniden Düşünmek: Erkeklik Çalışmaları İçin Bir İmkan Olarak Pierre Bourdieu. Toplum ve Bilim (112), 119-146. google scholar
• TürkiYe UYuşturucu ve UYuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (TUBİM). TürkiYe UYuşturucu Raporu (2019). http://www.narkotik.pol.tr/ kurumlar/narkotik.pol.tr/TUBİM/Ulusal%20YaYınlar/2019-TURKIYE-UYUSTURUCU-RAPORU.pdf google scholar
• Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (TUBİM). TürkiYe UYuşturucu Raporu (2024). https://www.narkotik.pol.tr/ kurumlar/icisleri.gov.tr/duYurular(1)/2024_uYus_raporu.pdf google scholar
• United Nations Office on Drugs and Crime. World Drug Report (2021). https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analYsis/wdr2021. html google scholar
• Vatandaş, D. (2011). Toplumsal CinsiYet ve CinsiYet Rollerinin Algılanışı. Istanbul Journal of Sociological Studies (35), 29-56. google scholar