Şehremini Merkez Eczanesi’nin Reçete Kayıt Defteri

Year 2010, Asuman Baytop Armağanı Cilt: 11 Sayı: 1-2, 35 - 48, 01.06.2010

Ekrem Sezik

Abstract

Şehremini Merkez Eczanesi’nin bütün dolap ve malzemeleri kullanılarak oluşturulan “Eski Türk Eczanesi Müzesi”, Hacettepe Üniversitesi Eczacılık
Fakültesi’nde Farmakognozi Anabilim Dalı’nın girişinde bulunmaktadır. Eczane, takriben 115 yaşındadır. Şehremini Merkez Eczanesi’nin ilk sahibi, Eczacı Konstantin Sava Mandika’dır. Şehremini Merkez Eczanesi, 20 Ekim1922 tarihinde Ecz. Ahmet Hamdi [Emgen] tarafından satın alınmıştır. Ecz. Hamdi bey, 1973 yılında vefat edince kızı Ecz. İhsan Gezgin, eczanenin idaresini 1973-80 yılları arasında üstlenmiştir. İ. Gezgin, sağlık sebepleri dolayısıyla eczaneyi 1980 yılı sonunda kapatmıştır. Eczane kapandığında takriben 85 yaşındadır. Bu ömrünün yaklaşık 27 yılını Ecz. Konsantin Sava Mandika’nın, 51 yılını Ecz. A. Hamdi Emgen’in, 7 yılını da kızı Ecz. İhsan Gezgin’in idaresinde geçirmiştir. Eczane bütün dolapları, ilâçları, malzemesi ile beraber Prof. Dr. Ekrem Sezik’e hibe edilmiştir. Bu malzeme Ankara’ya taşınmış, H. Ü. Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı’nın girişinde, 23 Aralık1983 tarihinde, müze olarak açılmıştır. Şehremini Merkez Eczanesi, bir asrı geçmiş ömrünün 27 yılını da müze olarak geçirmiştir. Şehremini Merkez Eczanesi’nde çok sayıda reçete kayıt defteri bulunmaktadır. Reçete Kayıt defterlerinin en eskisi, 1922-24 yıllarına aittir. Bu defterde Ecz. K. Sava Mandika döneminin son, Eczacı Ahmet Hamdi’nin ilk kayıtları görülmektedir. Bu defter halen Prof. Sezik’in özel koleksiyonunda muhafaza edilmektedir. Makalemizde, 88 yıllık bu reçete kayıt defteri incelenmiştir. 1922-24 Reçete Kayıt Defteri, tasdik sayfası ile başlamaktadır. İlk kayıt 26 Haziran 1922 tarihinde yapılmıştır. Toplam 790 sayfa olan defter 18 Ağustos 1924 tarihinde bitmektedir. Tarihler Fransızca olarak verilirken Eylül 1923’densonra, yani Ecz. Hamdi Bey’in idaresine geçince, aylar eski yazı ile damga basılarak kaydedilmiştir. Reçete Kayıt Defteri’nde çoğu majistral olan 8827 reçete kayıtlı bulunmaktadır. Reçeteler, o devirlerde reçete dili olan, Fransızca ile kaydedilmiştir. Paket, kaşe gibi katı; posyon, mikstür gibi sıvı preparatların reçetelere daha çok yazıldığı görülmektedir. Kayıtlar arasında reçetelerde kayıtlı ampuller eczanede imal edilmiş, tabletler ise müstahzardır. Bu defterdeki kayıtların daha çok 1922 ve 23 yıllarına ait olduğu göz önüne alınırsa, Defter, Osmanlı dönemi eczacılığı için önemli bir kaynak olarak değerlendirilmelidir. Daha önce yayınlanmış olan reçete kayıt defterleri, 1924 yılı ile başlamaktadır. Bu durumda, Şehremini Merkez Eczanesi Reçete Kayıt Defteri, hakkında yayın bulunan ve Osmanlı dönemine ait bilinen ilk ve tek reçete kayıt defteri olmaktadır.

Keywords

Eczane müzesi, Osmanlı eczanesi, reçete kayıt defteri, Şehremini Merkez Eczanesi, Türk eczanesi

Şehremini Central Pharmacy’s Book of Prescriptions

Abstract

The “Ottoman Pharmacy Museum” which has been reconstructed by
using all the respective shelves and material of
Şehremini Merkez Eczanesi
(Şehremini Central Pharmacy,
ŞCP) has been installed at the entrance of
Pharmacognosy Department of Hacettepe University Faculty of Pharmacy,
Ankara. The pharmacy is 115 years old by now. 

The first owner of
ŞCP was Pharm. Konstantin Sava Mandika.
ŞCP has
been acquired by Pharm. Ahmet Hamdi [Emgen] in 20 Octobre1922. When
Pharm. Hamdi passed away in the year 1973, his daughter Pharm. İhsan Gezgin
took over the administration of the pharmacy. She run the
ŞCP until 1980 when
she had to close it due to health reasons. At that date the pharmacy was about 85
years old. The 27 years of life span of the pharmacy was under Pharm.
Konsantin Sava Mandika, its 51 years under Pharm. A. Hamdi Emgen, and a
further 7 years under his daughter Pharm. İhsan Gezgin. Together with all it’s shelves, equipment and material, the pharmacy was donated to Prof. Dr. Ekrem
Sezik, and moved from Istanbul to Ankara to be reconstructed at the entrance of
Pharmacognosy Department of Hacettepe University, Faculty of Pharmacy. It
has been inaugurated as a museum on 23 December 1983.
ŞCP has already
completed 27 years of it’s historical existence as a museum. 

There are several prescription books in the
ŞCP. The oldest of them
covers the years 1922-24. This book includes the latest records kept by Pharm.
K. Sava Mandika and the preliminary records by Pharm. Ahmet Hamdi. This
book is being kept in the private collection of Prof. E. Sezik. In the present
essay, this 88 years old prescription book has been restudied. The book of
prescriptions starts with a certification page. The first registration was made on
26 June 1922. The book consists of 790 pages and ends on 18 August 1924. At
the beginning the dates were given in French. From 1923 on, a stamp with
Arabic numerals and characters was used to mark the dates in Turkish on the
pages. 

In the book of prescriptions there are 8827 prescriptions which are mostly
generic. The prescriptions were written in French, as it was the custom in those
days. The mostly prescribed forms were: solid forms like packs, cachets and
liquid forms like potions, mixtures. The ampoules that have been registered
were the ones manufactured in the pharmacy but the tablets were not fabricated.
This prescription book should be evaluated as an important source for the
history of Ottoman pharmacy, considering that it covers particularly the years
1922-23. The books of prescriptions that have been previously published start
with the year 1924. In this respect
ŞCP’s book of prescriptions appears to be the
only extant book dated to the Ottoman period. 

Keywords

Ottoman pharmacy, pharmacy museum, prescription book, Şehremini Central Pharmacy, Turkish pharmacy

References

• -