Ondokuzuncu Yüzyıl Ortalarında Anadolu'da Bir Bitki Toplayıcısı: Theodor Kotschy (1813-1866)

Year 2006, Volume: 7 Issue: 2 - Adnan Adıvar Özel Sayısı Cilt:7 Sayı:2, 139 - 148, 01.06.2006

Asuman Baytop

Abstract

Theodor Kotschy (1813-1866), ondokuzuncu yüzyıl ortalarında
Yakındoğu'dan ve Anadolu'dan çok miktarda bitki örneği toplamış Avusturyalı
bir araştırıcıdır. Genç yaşlarında rahiplik eğitimi görmüş olmakla beraber, gezilere ve bitkilere tutkunluğu onu toplayıcı bir botanist yapmıştır.
Yakındoğu'ya ilk defa 22 yaşında iken 1835'te gelmiş ve burada 8 yıl
dolaşmıştır. Bu esnada 1836'da Antakya, Adana, İçel yörelerinden ve Toros
dağı'ndan (Bolkar dağı, Bulghar Dagh) örnek toplamış, 1841'de Gaziantep,
Urfa, Siverek, Diyarbakır, Mardin yolunu yapmış, buradan Irak ve İran'a
geçmiş, 1843'te Erzurum-Trabzon yolu üzerinden yurduna dönmüştür. Haziran
1853'te Mersin'e gelmiş, Toros da
ğında dolaşmış ve Ekim'de Mersin'den
ayrılmıştır.Bu gezisinin ayrıntılarını 1858 tarihli Reise in den cilicischen Taurus
über Tarsus adlı kitabında yayımlamıştır. Kotschy'nin 1856'da Hatay'da
bulunduğunu bu tarihi taşıyan örneklerinden anlıyoruz. 1859'da Kotschy
Güneydoğu ve Doğu Anadolu'da gezmiş, İçel, Adana, Hatay, Niğde, Kayseri,
Erzincan,Urfa, Mardin, Diyarbakır, Siirt, Bitlis, Muş, Bingöl, Erzurum, Van,
Gümüşhane, Trabzon'dan örnek toplamıştır. En nihayet 1862'de Kotschy
Hatay'da Amanus dağlarındadır. Bu onun son gezisidir. Bu sırada İskenderun'da
hastalanmış, yurduna döndükten 4 yıl sonra da 1866'da Viyana’da vefat
etmiştir. 

Görülüyor ki Kotschy, 1836, 1841, 1843, 1853, 1856, 1859 ve 1862
yıllarında olmak üzere 7 kez Anadolu'dadır. Gezdiği bölgeler Güney
Anadolu'da Adana ve Hatay yöreleri, İç Anadolu'nun doğusu, Güneydoğu
Anadolu ve Doğu Anadolu'dur. Kotschy'nin İzmir'den ve İstanbul'dan toplanmış
örnekleri de vardır. Kotschy Erciyes dağına çıkmış, Develi, Dündarlı, Çamardı,
Pozantı, Karaisalı yolunu yapmış, Anazarba'yı ziyaret etmiştir. Gezdiği dağlar
arasında Keşiş dağı (Erzincan), Bingöl da
ğı (Muş/Erzurum), Palandöken dağı
(Erzurum), Karacadağ’da (Diyarbakır) vardır. 

Kotschy'nin örnekleri 22 ülke üzerindeki 71 herbaryuma dağılmış
durumdadır. Saptayabildiğimiz kadarıyla, 9 Avrupa ülkesindeki 15
herbaryumda onun Anadolu örneklerini bulabiliriz. Flora of Turkey'de onun
800’e yakın Anadolu örneği yer almıştır. Bunlardan 335’i tipörnektir. Flora
Orientalis'teki Anadolu örneklerinin sayısı 1400'e yakındır. Anadolu'dan
topladığı zengin bitki koleksiyonu ile Kotschy Türkiye florasını saptamaya
çalışan bilim adamlarına büyük yardımda bulunmuştur. 

Keywords

Theodor Kotschy, Anadolu'da botanik geziler, Türkiye florası, botanik tarihi

A plant collector in Anatolia in the middle of the nineteenth century: Theodor Kotschy (1813-1866)

Abstract

Karl Theodor Kotschy (1813-1866) is an Austrian botanist who has much
collected from the Near-East. He was educated in his youth to be a clergyman.
But his passion for travelling and for plant collecting made him a keen
collector-botanist. 

He made his first expedition to the Near-East between 1835 and 1843. In
1836 he collected from Hatay, Adana, İçel and Toros dağı (Bolkar dağı,
Bulghar Dagh). In 184l he travelled from Gaziantep to Mardin, continued to
Iraq and Iran, and returned home from Iran in 1843 via Erzurum-TrabzonIstanbul. In June 1853 Kotschy returns to Toros dağı and herborizes there till
the beginning of October. In 1856 he is in Hatay. In 1859 he largely collects
from İçel, Adana, Hatay, Niğde, Kayseri, Erzincan, Urfa, Mardin, Diyarbakır,
Siirt, Bitlis, Muş, Bingöl, Erzurum, Van, Gümüşhane, Trabzon. In 1862 he
explores the Amanus mountains, where he catches malaria. He dies in Vienna in
1866. We see that between 1836 and 1862 Kotschy has been 7 times in Anatolia
where he herborized in the South (İçel, Adana, Hatay), in Eastern Inner
Anatolia, in the Southeast and the East. He has also collected from İstanbul and
İzmir.

His rich collection is widely distributed over 71 herbaria located in 22
countries of the world. Turkish specimens seem to be found in 15 European
herbaria. The number of Kotschy's Anatolian specimens cited in Flora of
Turkey is close to 800 from which 335 are type specimens. Boissier records
nearly 1400 Turkish specimens of Kotschy in his Flora Orientalis. With the
numerous material he collected, Kotschy has been much helpful to the
taxonomists interested in the Turkish flora. 

Keywords

Theodor Kotschy, botanical expeditions in Anatolia, flora of Turkey, history of botany

References

• Baillon, M.H. 1891. Dictionnaire de Botanique, vol.3, Paris, s.179. Baytop, T. 2001. Anadolu Da ğlarında 50 Yıl, 2.baskı, İstanbul, s.119.
• Baytop, T., Mathew, B. 1984. The Bulbous Plants of Turkey, Lon
• Boissier, E. 1867-1884. Flora Orientalis, vol.1-5, Genevae et Basileae.
• Boissier, E. 1888. Flora Orientalis, Supplement, ed. R.Buser, Genevae et Basileae.
• Chaudri, M.N., Vegter, I.H., De Wal, C.M. 1972. Index Herbariorum, Part II(3): Collectors, Regnum Vegetabile vol.86, Utrecht, s.382.
• Davis, P.H. (ed.). 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol.1-9, Edinburgh.
• Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K. (eds.). 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol.10, First Supplement, Edinburgh.
• Fenzl, E. 1867. "Theodor Kotschy", Almanach der Kais. Akad. d. Wiss., Wien, 17:251-264. Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. (eds.). 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol.11, Second Supplement, Edinburgh.
• Kotschy, Th. 1858. Reise in den cilicischen Taurus über Tarsus, Gotha . Rechinger K.H. 1960. "Theodor Kotschy, ein Pionier der botanischen Orientforschung", Taxon 9(2):33-35.
• Speta, F. 1994. "Österreichs Beitrag zur Erforschung der Flora der Türkei", in Blumen der Türkei, Stapfia 34:8-13.