Mekteb-i Harbiye Nazırlarından Matematikçi Mehmed Emin Paşa’nın Biyografisine Giriş

Year 2019, Volume: 20 Issue: 2, 59 - 74, 03.07.2019

Atilla Polat

Abstract

Mehmed Emin [Paşa], 1251 (1835) senesinde tahsil için İngiltere’ye gönderilen subaylardandır. Cambridge’de matematik eğitimi almış ve Cambridge Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra, varyasyon hesabı (hisab-ı tebeddülat) üzerine İngilizce olarak kısa bir çalışma hazırlamıştır. Füzeler üzerine olan bir çalışmasını ise Fransa’da bastırmıştır. Yurda döndüğünde Mekteb-i Harbiye Nazırı olarak 1841-1846 yıllarında görev yapan Mehmed Emin Paşa 1851’de kurulan Encümen-i Dâniş’in de üyelerindendir. Bu çalışmada Mehmed Emin Paşa hakkında yeni bulunan bilgiler verilecek ve bunun yanında Mehmed Esad ve Salih Zeki’nin onun hakkında yazdıkları biyografilerin Latin harflerine çevirileri okuyucuya sunulacaktır.

Keywords

Mehmed Emin Paşa, Mekteb-i Harbiye, Hisab-ı Tebeddülat, Varyasyonlar Hesabı, Cambridge Üniversitesi

An Introduction to the Biography of Mehmed Emin Pasha, a Mathematician and Director of the Military Academy, Istanbul

Abstract

Mehmed Emin [Pasha] was among those young Turkish officers who were sent to England to receive military education in 1835. Besides being trained in the military arts, he studied mathematics at Cambridge University. Following his graduation from the university, he compiled a treatise titled An Introduction to the Calculus of Variations. He also published in France a study on the mathematical principles of missiles under the title Mémoire sur un nouveau système de confection des fusées de guerre. On his return to Turkey he was appointed director of the Turkish Military Academy (1841-1846). He was also a member of the Ottoman Academy of Sciences (Encümen-i Dâniş), established in 1851. The present article aims to provide newly disclosed biographical information about Mehmed Emin Pasha and to give the transliterations of his two previous biographies in Ottoman Turkish, written by Mehmed Esad and Salih Zeki. 

Keywords

Mehmed Emin Pasha, Mekteb-i Harbiye, Calculus of Variations, Cambridge University

References

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Hatt-ı Hümayun (HAT) 309/18272, 29 Mart 1253 (26 Mart 1838); Cevdet Maarif (C. MF) 43/2150, 7 Cemaziyelahir 1232 (24 Nisan 1817); İrade Dahiliye (İ. DH) 237/14320, 22 Ramazan 1267 (21 Temmuz 1851); İrade Dahiliye (İ. DH) 245/14911, 24 Safer 1268 (19 Aralık 1851); İrade Hariciye (İ. HR) 7/352, 7 Ramazan 1256 (2 Kasım 1840); İrade Hariciye (İ. HR) 5/249, 29 Rebiülahir 1256 (30 Haziran 1840).
• Salih Zeki. “Kamus-ı Riyaziyat.” İstanbul, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi T910.
• Albree, Joe, ve Scott H. Brown. “A Valuable Monument of Mathematical Genius: The Ladies’ Diary (17041840).” Historia Mathematica 36, 1 (2009): 10-47.
• Ameen Bey, M. Z. An Introduction to the Calculus of Variations with a Theoretical View of Maxima and Minima. Cambridge: Metcalfe and Palmer, 1839.
• Aydüz, Salim. “Emin Paşa.” Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, 1:401. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları, 2008.
• Bidwell, W. H. (ed.) The Eclectic Magazine of Foreign Literature, Science, and Art. Vol. 22. New York: Leavitt, Trow, & Co., 1851.
• “British Association for the Advancement of Science”. The North British Review, November 1850, 235-287 Ceride-i Havadis. 3 Zilhicce 1267.
• De Morgan, Augustus. A Budget of Paradoxes. London: Longmans, Green, 1872.
• De Morgan, Sophia Elizabeth. Memoir of Augustus de Morgan. London: Longmans, Green, 1882.
• Emin Pacha. Mémoire sur un nouveau système de confection des fusées de guerre. Paris: Bachelier, 1840.
• Farmer, Henry George. “A Turkish Officer’s Tomb at Woolwich.” Oriens 8, 1 (1955): 94-95.
• Günergun, Feza. “Eski Fransız ve Osmanlı Ölçü ve Tartılarının Sistemlerindeki Eşdeğerleri: İlk Karşılaştırmalar ve Çevirme Cetvelleri.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 2 (1998): 23-68.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, Ramazan Şeşen, ve Cevat İzgi. Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi. C. 1. Editör Ekmeleddin İhsanoğlu. İstanbul: İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi IRCICA, 1999.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, Ramazan Şeşen, M. Serdar Bekar, ve Gülcan Gündüz. Osmanlı Askerlik Literatürü Tarihi. C. 1. Editör Ekmeleddin İhsanoğlu. İstanbul: İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi IRCICA, 2004.
• Mac Farlane, Charles. Turkey and its Destiny: The Results of Journeys Made in 1847 and 1848 to Examine into the State of that Country. C. 2. London: John Murray, 1850.
• Mehmed Esad. Mirat-ı Mekteb-i Harbiye. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1310.
• ———. Mirat-ı Mühendishane-i Berr-i Hümayun. İstanbul: Karabet Matbaası, 1312.
• ———. Mirat-ı Mühendishane-i Berri-i Hümayun (İstanbul Teknik Üniversitesi Tarihçesi). Editör Sadık Erdem. İstanbul: İTÜ Bilim ve Teknoloji Tarihi Araştırma Merkezi, 1986.
• Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmani. C. 2. Editör Nuri Akbayar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Polat, Atilla. "Son Dönem Osmanlı Matematikçi-Bürokratı Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa'nın Hayatı." Osmanlı Bilimi Araştırmaları 20,1 (2019): 16-41.
• Romilly, Joseph. Romilly’s Cambridge Diary, 1832-1842. Cambridge: Cambridge University Press, 1967.
• Takvim-i Vakayi. 27 Zilhicce 1267.
• The Cambridge Chronicle and Journal, and Huntingdoneshire Gazette. 12 Aralık 1840.
• The Ladies’ Diary. London: The Company of Stationers, 1839.
• The Ladies’ Diary. London: The Company of Stationers, 1840.
• The Lady’s and Gentleman’s Diary. London: The Company of Stationers, 1841.
• Venn, John, ve John Archibald Venn (editors). Alumni Cantabrigienses: A Biographical List of All Known Students Graduates and Holders of Office at the University of Cambridge, From the Earliest Times to 1900. Volume 2: From 1752 to 1900, Part 1: Abbey-Challis. C. 2. Cambridge University Press, 2011.
• Dönmez, Ahmet. “Osmanlı-İngiliz İlişkileri: Diplomasi ve Reform (1833-1841).” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2013.
• “The Jargon.” Erişim 05 Mart 2019. http://www.queens.cam.ac.uk/life-at-queens/about-the-college/ university/the-jargon
• “Cambridge Üniversitesi Mezun Arama Sayfası”. Erişim 05 Mart 2019. http://venn.lib.cam.ac.uk/cgibin/search-2018.pl?sur=&suro=w&fir=&firo=c&cit=&cito=c&c=all&z=all&tex=ameen&sye=& eye=1839&col=all&maxcount=50
• “Emin Paşa’nın matematik kitabının St. John’s Koleji Kütüphanesi’ndeki kopyası”. Erişim 05 Mart 2019. http://idiscover.lib.cam.ac.uk/primo-explore/fulldisplay?docid=44CAM_ALMA21417766960003606 &context=L&vid=44CAM_PROD&search_scope=default_scope&tab=default_tab&lang= en_US
• “Emin Paşa’nın matematik kitabının Trinity Koleji Kütüphanesi’ndeki kopyası”. Erişim 05 Mart 2019. http:// idiscover.lib.cam.ac.uk/primo-explore/fulldisplay?docid=44CAM_CON5351115212& context=L&vid= 44CAM_PROD&search_scope=default_scope&tab=default_tab&lang=en_US