Küresel ve Yerel Boyutlarıyla Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Fitopatolojinin Tarihi

Year 2025, Volume: 26 Issue: 1, 1 - 15, 31.01.2025

Okan Ceylan , Nejla Dogan

https://doi.org/10.26650/oba.1559048

Abstract

Bitki hastalıkları, tarımsal üretimde önemli verim kayıplarına yol açarak, toplumsal, ekonomik ve ticari alanlarda derin etkiler yaratmaktadır. Bu çalışma, fitopatolojinin Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet dönemi Türkiye’sini de kapsayan tarihsel gelişimini detaylı bir şekilde incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın temel amacı, fitopatolojinin küresel tarihine ışık tutarken, bu alandaki önemli dönüm noktalarını ve Türkiye özelinde yaşanan gelişmeleri ele almaktır. Özellikle, 17. yüzyılda mikroskobun icadı, 19. yüzyılda İrlanda’da meydana gelen patates mildyösü krizi ve 20. yüzyılın başındaki Birinci Dünya Savaşı’nın fitopatolojinin gelişimindeki etkileri vurgulanmaktadır. Osmanlı modernleşmesi sürecinde Batı’daki bilB imsel ve teknik ilerlemelerin takip edilmesi, Türkiye’deki fitopatolojinin gelişiminde belirleyici bir rol oynamıştır. Tanzimat reformlarıyla birlikte Osmanlı döneminde tarım eğitimi başlamış olsa da, kurumsal eksiklikler ve sürdürülebilir politikaların olmaması nedeniyle bu süreçte kalıcı bir gelişim sağlanamamıştır. Cumhuriyet döneminde ise, fitopatoloji eğitimi modernB leşme sürecine girmiştir ve bu alanda önemli bilimsel çalışmalar gerçekleştirilmiştir. 1950’lerden itibaren üniversitelerde fitopatoloji anabilim dalları kurularak, ilgili dersler verilmiş ve zirai mücadele enstitüleriyle iş birliği içinde kapsamlı araştırmalar yapılmıştır. Bu süreç, fitopatolojinin Türkiye’deki eğitim ve bürokratik yapı içinde nasıl evrildiğini ve toplum üzerindeki etkilerini ortaya koymaktadır.

Keywords

Fitopatoloji, Bitki Hastalıkları, Osmanlı Devleti, Cumhuriyet Dönemi, Tarım, Bilim Tarihi

History of Phytopathology from the Ottoman Empire to the Republic with its Global and Local Dimensions

Abstract

Plant diseases lead to significant yield losses in agricultural production, creating profound impacts in social, economic, and commercial domains. This study aims to examine in detail the historical development of phytopathology from the Ottoman Empire to Republican Turkey. The primary goal of the research is to shed light on the global history of plant pathology while addressing key milestones in the field and developments specific to Turkey. In particular, the invention of the microscope in the 17th century, the potato blight crisis in Ireland in the 19th century, and the impact of World War I in the early 20th century on the development of phytopathology are emphasized. Following the scientific and technological advancements in the West during the Ottoman modernization process played a crucial role in the development of phytopathology in Turkey. Although agricultural education began during the Ottoman period with the Tanzimat reforms, institutional shortcomings and the lack of sustainable policies prevented lasting progress during this process. During the Republic period, phytopathology education underwent a process of modernization, facilitating the advancement of significant scientific research in the discipline. Starting from the 1950s, phytopathology departments were established in universities, where relevant courses were offered, and extensive research was conducted in collaboration with agricultural pest control institutes. This process reveals how phytopathology evolved within Turkey’s educational and bureaucratic structure and its effects on society.

Keywords

Phytopathology, Plant Diseases, Ottoman Empire, Republican Era, Agriculture, History of Science

References

• Presidency of the Republic of Turkey Directorate of State Archives Ottoman Archives (BOA), google scholar
• BüA BEü, 2774/20800 google scholar
• BüA, BEü, 1382/10362 google scholar
• BüA, DH. MKT. 1330/9 google scholar
• BüA, İ. HUS, 4/ google scholar
• BüA, ML. EEM, 729/7 google scholar
• BüA, ŞD, 2619/4 google scholar
• BüA. ZB, 402/6 google scholar
• Presidency of the Republic of Turkey Directorate of State Archives Republic Archive (BCA) google scholar
• BCA 30-18-1-2/ 121 - 88 - 11; google scholar
• BCA 30-18-1-2/ 118-86-8; google scholar
• BCA 30-18-1-2/ 115-83- google scholar
• BCA 30-18-1-2/ 112-92- google scholar
• BCA 30-18-1-2/ 22 - 52 - google scholar
• BCA 30-10-0-0/229 - 539 - 2 google scholar
• Bağçevan, No. 1 google scholar
• Official Newspaper (Resmi Gazete), 2 November 2007 google scholar
• Official Newspaper (Resmi Gazete), 19 JanuarY 2011 google scholar
• Osmanlı Ziraat ve Ticaret Newspaper, Year 1, No. 5 google scholar
• Resimli Ziraat Newspaper, No 5 google scholar
• The Archives of the Grand National Assembly of Turkey (Türkiye Büyük Millet Meclisi) google scholar
• TBMM, TürkiYe CumhuriYeti Hükümeti ile İsrail Devleti Hükümeti Arasında Bitki Koruma ve Karantina Alanında Anlaşmanın ünaYlan-masının UYgun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Dışişleri KomisYonu Raporu (1/739) https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/ TUTANAK/TBMM/d22/c054/tbmm22054108ss0442.pdf (Access on19 EYlül 2024) google scholar
• Grand National AssemblY of TurkeY, Journal of Minutes, Term 23, Vol. 3, 24 üctober 2007 google scholar
• Akpınar, Mahmut. 2013. “Bir Tanzimat Bürokratının Portresi: Krikor Agaton Efendi (1823-1868).” Tarih İncelemeleri Dergisi. 28 (2) 2013: 329-354 google scholar
• Alkan, Bekir. 1968. Türkiye Ziraatında Bitki Korumanın Kısa Tarihçesi Ekonomik Önemi, Organizasyonları ve Sorunları. Ankara: Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğ google scholar
• Çeşme, Volkan. 2014. “üsmanlı’da Ziraatı Modernleştirme Sürecinde Halkalı Ziraat Mektebi (1892-1928): Kuruluşu ve Yapısı.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 15 (2)39-80 google scholar
• Çınar. Ahmet 1981. Genel Fitopatoloji, Adana: Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi üfset ve Teksir AtölYesi google scholar
• Deep. Ira W. 1967. “Plant PathologY.” North American Colleages and Teachers of Agriculture (NACTA). 11 (2/3): 33-34 google scholar
• Döken. M. Timur. 1992. Fitopatoloji. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi üfset Tesisi google scholar
• Düstur I. 1299. Tertip Zeyl I, İstanbul google scholar
• Erdiller, Gürsel. 1985. Fitopatoloji. Ankara: Ziraat Fakültesi YaYınları google scholar
• Günergun, Feza. CumhuriYet Devrimizin Bilim Üretimine Katkıları, https://www.klimik.org.tr/wp-content/uploads/2013/03/ FezaGunergun1.pdf (Access on 17.09.024) google scholar
• Kadıoğlu, Sevtap. 2008. “Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsünde Mülteci Bilim Adamları.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları. Atilla Bir Armağanı 9 (1-2): 183-197 google scholar
• Kara, Abdullah ve Mustafa Çavdaroğlu. 2020. “20 YüzYılda üsmanlı Devleti’nde Tarımsal Hastalık ülarak MildiYö ve Halkalı Ziraat Mektebi Muallimlerinden Ali Rıza BeY’in MildiYö Hastalığına Karşı Kullanılan Yöntemlere Dair Göürşleri”, Bellek Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 2/1, 77-88 google scholar
• Karaca, İbrahim. 1991. Bitki Koruma Tarihi ve Stratejisi. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi google scholar
• Karaca, İbrahim. 1992. Türkiye’de Fitopatoloji Tarihi, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi google scholar
• Keskin. Özkan 2015. “Üzümün Bağı Asmanın Kurdu: Osmanlı İmparatorluğunda Filoksera İle Mücadele.” Tarih İncelemeleri Dergisi. 30 (2): 479-505 google scholar
• Kuntay, Selahattin. 1941. Fitopatoloji. Ankara: Ziraat Vekâleti google scholar
• Ortaylı, İlber. 1987. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil Yayınları google scholar
• Pamuk, Şevket. 2015. Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul: İş Bankası Kültür YaYınları google scholar
• Parvan, Sonali et all., 2023. “Plant Disease- Introduction, HistorY and Importance” Advances in Plant PathologY. Publisher: Sharma Publications & Distributions, 1-20 google scholar
• Pool, Venus W. 1909. “The Present Status of Plant PathologY.” The Plant World. 12 (9): 205-210 google scholar
• Quatert, Donald. 2008. Anadolu'da OsmanlI Reformu ve Tarım 1876-1908, çev. Nilay Özok Gündoğan- Azat Zana Gündoğan, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları google scholar
• Shear, C. L. and Stemen, Neil E. 1918. “Plant PathologY to DaY.”The Scientific Monthly 7 (3): 235-243 google scholar
• Stakman, E. C. 1958. “The Role of Plant PathologY in the Scientific and Social Development of the World.” AIBS Bulletin. 8 (5): 15-18 google scholar
• Steven, Frank Lincoln. 1905. “The Science of Plant PathologY.” Journal of Elisha Mitchell Scientific Society. 21 (2): 61-75 google scholar
• Stevens, Frank Lincoln 1917. “Problems of Plant Pathology.” Botanical Gazette. 63 (4): 297- 306 google scholar
• Stevens, Frank Lincoln. 1921. “The Relation of Plant PathologY to Human Welfare.” American Journal of Botany. 8 (6): 315-322 google scholar
• Stewart, Philip and Sabine Globig (ed.). 2011. Phytopathology in Plants, Canada: Apple Academic Press google scholar
• Yuen, Jonathan., et all. 2020. “HistorY of Plant PathologY”. CABI Digital LibrarY, p.12. https://www.cabidigitallibrarY.org/doi/pdf/10.5555/ 20203465541 (Acessed on 19 September 2024) google scholar
• Zürcher, Erik Jan. 2000. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Çev. Yasemin Gönen, İstanbul: İletişim YaYınları. google scholar