Mübeccel Belik Kıray’ın Sosyolojik Görüşleri Üzerine

Year 2017, Issue: 55, 385 - 412, 27.07.2017

H. Bayram Kaçmazoğlu

Abstract

Bu makalede Türkiye’nin önde gelen sosyologlarından Mübeccel B. Kıray’ın sosyolojik görüşleri eleştirel olarak ele alınmaktadır. Makalede, Kıray’ın sosyoloji yaklaşımına, toplumsal değişme anlayışına, Türkiye’nin toplumsal yapısını oluşturan farklı kesimler üzerindeki patronaj ilişkilerine dönük tespitlerine, Osmanlı toplum yapısına, toplumsal tabakalaşma, modernleşme ve tüketim göstergeleri etkileşimini içeren görüşlerine yer verilmektedir. Ampirist, pozitivist, evrimci ve evrenselci sosyolog olarak tanımlanan Kıray’ın Batılı siyasetçilerin ve bilim insanlarının Türkiye’ye bakışları konusundaki eleştirilerinin de yer aldığı bu yazıda, onun gecekondulaşmaya, kentleşmeye, metropolitenleşmeye ilişkin sosyolojik değerlendirmeleri, yapısal-işlevselci sosyoloji yaklaşımdan esinlenerek Türkiye koşullarında geliştirdiği teoriler de bu yazının kapsamındadır.

Keywords

Mübeccel Belik Kıray, Türk sosyologları, toplumsal değişme, yöntem, tampon mekanizmaları kuramı

On the Sociological Opinions of Mübeccel Belik Kıray

Abstract

This article critically examines the sociological views of Mübeccel B. Kıray, one of Turkey’s

leading sociologists. Specifically, this article focuses on Kıray’s opinions on sociological

approach as well as her concepts of social change. It analyzes the determinations of patronage

relations on the different segments comprising the social structure of Turkey and the social

structure of Ottomans, social stratification, and modernization and consumption indicators.

Kıray, widely considered as an empiricist, positivist, evolutionist, and a universalist

sociologist, is known for her critiques of Western politicians’ and scientists’ views on

Turkey. The theories she has developed in Turkey through the sociological assessment

of shanties, urbanization, and metropolitanism, as well as those she developed based on

structural-functionalist sociology, are also discussed in this article.

Keywords

Mübeccel Belik Kıray, Turkish Sociologists, social change, method, buffer mechanisms theory

References

• Akşit, B. (2010). “Mübeccel Kıray’ın Sosyolojik Araştırma Programının Oluşması: 1963-1973 ODTÜ Döneminden Anılar ve Eleştirel Bir Değerlendirme”, Türk Sosyolojisinde Üç Bilim İnsanı: Cahit Tanyol, Mübeccel B. Kıray, Şerif Mardin, İstanbul, Bağlam Yayınları.
• Azman, A. (2001). “Tarihselciliğe Karşı Ampirizm ve Mübeccel B. Kıray”, Doğu Batı, Sayı: 16.
• Azman, A. (2006). “Mübeccel Kıray’da Toplumsal Değişme Anlayışı ve Kentin Mekânsal Yerleşim Düzeni”, Sosyoloji ve Coğrafya, Sosyoloji Yıllığı – Kitap 15, İstanbul, Kızılelma Yayıncılık.
• Bayhan, V. (2016). “Türkiye’de Gençlik: Sorunlar, Değerler ve Değişimler”, Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Editör: Mehmet Zencirkıran, Bursa, Dora Yayınları.
• Kayalı, K. (2000). Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Kıray, M. B. (1998a). Örgütleşemeyen Kent: İzmir, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kıray, M. B. (1998b). Kentleşme Yazıları, İstanbul, Bağlam Yayınları.
• Kıray, M. B. (1998c). Değişen Toplum Yapısı, İstanbul, Bağlam Yayınları.
• Kıray, M. B. (1999a). Toplumsal Yapı Toplumsal Değişme, İstanbul, Bağlam Yayınları.
• Kıray, M. B. (1999b). Seçme Yazılar, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kıray, M. B. (2000). Ereğli: Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası, İstanbul, Bağlam Yayınları.
• Kıray, M. B. (2002). Hayatımda Hiç Arkama Bakmadım, İstanbul, Bağlam Yayınları.
• Kıray, M. B. (2005). Tüketim Normları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma, İstanbul, Bağlam Yayınları.
• Kızılçelik, S. (2014). Sosyolojinin Neliği: Nilgün Çelebi ile Sosyoloji Sözcüğünün Soykütüğüne Uzanmak, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kongar, E. (1981). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Kongar, E. (1982). “Mübeccel Belik Kıray”, Türk Toplumbilimcileri 1, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Kurtuluş, H. (2008). “Mübeccel B. Kıray”, Türkiye’de Sosyoloji II, Ankara, Phoenix Yayınevi.
• Tekeli, İ. (2000). “Değişmenin Sosyoloğu: Mübeccel Belik Kıray”, Mübeccel Kıray İçin Yazılar, İstanbul, Bağlam Yayınları.