An Illustrated Seventeenth Century Ottoman Mecmua

Year 2021, Issue: 30, 169 - 185, 30.06.2021

Melis Taner

Abstract

This paper discusses a compilation organized and compiled by Ahmed bin Musa between 1640 and 1642, focusing on a painting of the conquest of Baghdad (1638). The elegant and carefully prepared compilation uses both the text frame and the margin spaces. Prose texts are in the main text block, and verse texts, chronograms, and lists fill the margins, written in diagonals. Through its careful organization, decorative aspects, section headings, diagrams included in the final section, and the full-page painting, this compilation differentiates from its contemporaries in its fineness and elegance, which the compiler himself notes. After a brief introduction to the compilation and its content, this paper focuses on the letter from a court page who participated in Baghdad’s conquest and the accompanying painting. The letter accompanies a carefully executed painting of the conquest of Baghdad, which distinguishes this compilation from most of its contemporaries.

Keywords

Compilation, Early Modern, Ottoman, Layout, Painting, Baghdad

Resimli Bir Onyedinci Yüzyıl Osmanlı Mecmuası

Abstract

Bu makale 1640–1642 yılları arasında Ahmed bin Musa isimli bir şahıs tarafından hazırlanan bir mecmuada (Berlin Devlet Kütüphanesi MS. Quart, 1988) bulunan IV. Murad’ın Bağdat kuşatmasına ait bir minyatürü inceler. Bu onyedinci yüzyıla ait olan mecmua çok özenli bir şekilde hazırlanmıştır. Mensur eserler metnin ana kısmında, manzum eserler, tarihler ve listeler ise haşiye kısmındadır. Mecmuanın bu organizasyonu eserin başındaki fihristte de belirtilir ve mizanpaj açışından, metnin tek bir elden çıkmasından, başlıkların ve bölüm başlarının yer yer dekoratif unsurlarla bezenmesinden ve özellikle de tek sayfa bir resmin dahil edilmesinden eserin çok özenli bir şekilde hazırlanmış olduğu anlaşılır. Mecmuada bulunan eserler pek çok farklı konuya aittir: mecmua dini konulu eserler ile başlar, daha sonra çeşitli tarihi eserler, hikayeler, şair tezkireleri, edebi eserler, tıp üzerine eserler, takvimler ve son olarak cifr hakkında eserler yer alır. Eserlerin pek çoğu onaltıncı ve onyedinci yüzyıllarda neşredilmiştir ve hepsi Türkçe’dir. Orijinali Arapça ya da Farsça olan birkaç eserin Türkçe çeviri ve adaptasyonları tercih edilmiştir. Eserin içeriğinden kısaca bahsettikten sonra, bu makale özellikle Bağdat kuşatması hakkındaki metin ve resim üzerinde durur. Metin kuşatma sırasında mevcut olan bir iç oğlanın payitahta gönderdiği bir mektuptur ve bu mektubun sonunda, mecmuayı hazırlayan Ahmed bin Musa sayfanın öteki yanında olan resme bakılmasına salık verir. Mecmua bir bütün olarak incelendiğinde çağdaşlarıyla bir takım benzerlikler gösterse de bu özenli resim ile birlikte diğerlerinden ayrılır.

Keywords

Mecmua, Erken Modern, Osmanlı, Mizanpaj, Resim, Bağdat

References

• Ambros, Edith, “An Ottoman Laṭîfe of the 16th Century,” Osmanlı Araştırmaları, S. 11 (1991), ss. 25–34.
• ____________, “The Image in the 16th Century of Representatives of Science and Technology: Cameos by the Ottoman Poet Fakîrî,” Proceedings of the XIIth Congress of the Comité International d’Études Pré-Ottomanes et Ottomanes, Archív Orientální, Prag 1996.
• ____________, “The Letâif of Fakiri: Ottoman Poet of the 16th Century,” Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, S. 80 (1990), ss. 59–78.
• ____________, “Six Lampoons out of Fakîrî’s Risâle-i Taʿrifât,” Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, S. 82 (1992), ss. 27–36.
• Akdağ, Nustafa, Celali Isyanları (1550–1603), Ankara Üniversitesi Basım Evi, Ankara 1963.
• Anonim, Baġdād seferinde saʿadetlü pādişāhımızıñ ıç oġlanlarından bir iç oġlanı merḥum ḳızlar aġasına irsal eyledügi mektub ṣuretidir, Britanya Kütüphanesi Add. 9704.
• Çiçekler, Ahmet Naim ve Esma Baralı Çiçekler, “Berlin Devlet Kütüphanesinde Bulunan XVII. Yüzyıla Ait Bir Mecmuadaki Türk Atasözleri Derlemesi,” Dil ve Edebiyat Araştırmaları, S. 18 (2018), ss. 341–56.
• Demirel, Şener, “16. Yüzyıl Divan Şairlerinden Tatavlalı Mahremî ve Şütürnâmesi,” Milli Folklor, c. 9/S. 5 (2005), ss. 49–66.
• Ḥaydar b. Abu’l Qāsım Aivaghli, Majmaʿ al-Inshaʾ, Britanya Kütüphanesi Or. 3482.
• İbrahim Peçevi, Peçevī Tārihi, Matbaa-i Amire, İstanbul 1864.
• Imber, Colin, “The Persecution of the Ottoman Shiʿites According to the Mühimme Defterleri, 1565–1585.” Der Islam, c. 2/S. 56 (1979), ss. 245–273.
• İpşirli, Mehmet, Tarih-i Naima. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
• Köprülü, Mehmet Fuat, XVIIinci Asır Sazşairlerinden Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikayesi, Evkaf Matbaası, İstanbul 1930.
• Küpeli, Özer, Osmanlı-Safevi Münasebetleri (1612–1639), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2014.
• Kütükoğlu, Bekir, Osmanlı-Iran Siyasi Münasebetleri (1578-1612), İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 1993.
• Murphy, Rhoads, Ottoman Warfare, 1500–1700, UCL Press, Londra 1999.
• Muṣṭafa b. Mulla Rıḍvan el-Baġdādī, Tevārīh-i Fetiḥnāme-i Baġdād be-dest-i Pādişāh-ı Dīn-penāh Sulṭān Murād Hān Ġāzī, Oxford, Bodleian Kütüphanesi Or. 276.
• Naẓmīzāde Murtaża, Gülşen-i Hulefā: Bağdat Tarihi 762-1717, ed. Mehmed Karataş, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• Şevket Pamuk, “The Price Revolution in the Ottoman Empire Reconsidered,” International Journal of Middle East Studies, S. 33 (2001), ss. 69–89.
• Römer, Claudia, “Die Osmanische Belagerung Bagdads 1034–35/1624–25, Ein Augenzeugenbericht,” Der Islam, S. 66 (1989), ss. 119–136.
• Roxburgh, David, “The Aesthetics of Aggregation: Persian Anthologies of the Fifteenth Century,” Islamic Art and Literature, ed. Oleg Grabar and Cynthia Robinson, Markus Wiener, Princeton 2001, ss. 119–142.
• Sahillioğlu, Halil, “Dördüncü Murad’ın Bağdad Seferi Menzilnamesi,” Belgeler, c. II/ S. 3-4 (1965), ss. 1–39.
• Sefatgol, Mansur, “Majmūʿah’hā: Important and unknown sources of historiography of Iran during the last Safavids––the case of the Majmūʿah-i Mīrzā Muʿīnā,” Persian Documents: Social History of Iran in the Fifteenth to Nineteenth Centuries, ed., Nobuaki Kondo, Routledge, Londra 2003, ss. 73–85.
• Taner, Melis, Caught in a Whirlwind: Painting in Ottoman Baghdad in the Late Sixteenth-Early Seventeenth Centuries, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Harvard Üniversitesi, 2016.
• __________, Caught in a Whirlwind: A Cultural History of Ottoman Baghdad as Reflected in its Illustrated Manuscripts, Brill, Leiden 2020.
• Yıldırım, Nermin, “Karaçelebizade Abdülaziz Efendi’nin Zafername Adlı Eseri (Tarihçe-i Feth-i Revan ve Bağdad), Tahlil ve Metin,” Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, 2005.
• Zarain Aga, A Relation of the Late Seidge and Taking of the City of Babylon by the Turke, Londra, 1639.