INTERIOR FURNISHING AND DECORATION IN OTTOMAN COFFEEHOUSES ACTIVE IN ISTANBUL

Year 2024, Volume: 2 Issue: 2, 50 - 76, 25.07.2025

Amil Faruk Gezen , Muhammed Said Erdemonar

Abstract

As a place of socialization, coffeehouses have played an important role in the social and cultural life of Turkey since the Ottoman Empire. Istanbul, the capital of the Empire for 470 years, is home to many places that reflect the rich history and traditions of these coffeehouses. However, the Ottoman coffeehouses, which continued their activities from the 1500s until the early 1900s, gradually began to close down due to the effects of the changing social life and were replaced by places such as casinos, patisseries, tea gardens, and today they are replaced by modern cafes. Due to this change, the interior designs of coffeehouses, which are an important component of urban culture and architectural heritage, are a phenomenon that is about to be erased from urban memory. In this study, it is aimed to determine the changes in the interior furnishing and decoration designs of the coffeehouses that continue to operate in Istanbul from the Ottoman period to the present day. Field researches and on-site observations were carried out in parallel with the literature review. The information on the past obtained from the literature was supported by the information obtained from the interviews with the venue operators and compared with today's data obtained from on-site observations, and a change analysis and situation determination was made. As a result of the research, it was observed that Kadırga Havuzlu Kahve, Pierre Loti Kahvehanesi and Kanlıca İsmailağa Kahvehanesi are the places that best preserve the period characteristics with the furniture that constitutes the main elements of decoration and the space formatting that continues the classical order in the twelve coffeehouses examined.

Keywords

İstanbul, Coffee, Ottoman coffeehouses, Decoration, Interior.

İSTANBUL’DA FAAL OLAN OSMANLI KAHVEHANELERİNDE İÇ MEKÂN TEFRİŞ VE DEKORASYONU

Abstract

Bir sosyalleşme mekânı olarak kahvehaneler, Osmanlı İmparatorluğu döneminden beri Türkiye'nin sosyal ve kültürel hayatında önemli bir yere sahiptir. İmparatorluğa 470 yıl boyunca payitaht olmuş İstanbul ise, bu kahvehanelerin zengin tarihini ve geleneklerini yansıtan birçok mekâna ev sahipliği yapmış bir şehirdir. Ancak, 1500’lü yıllardan 1900’lü yılların başlarına kadar faaliyetlerine devam eden Osmanlı kahvehaneleri bu tarihlerden itibaren değişen sosyal hayatın etkileriyle giderek kapanmaya başlamış ve yerini daha çok gazino, pastane, çay bahçesi gibi mekânlara bırakmış, günümüzde ise yerini modern cafe mekânları almıştır. Bu değişim dolayısıyla şehir kültürünün ve mimari mirasın önemli bir bileşeni olan kahvehanelerin iç mekân tasarımları kentsel hafızadan silinmeye yüz tutmuş bir olgudur. Bu çalışmada, İstanbul'da Osmanlı döneminden günümüze faaliyetine devam eden kahvehanelerin tarihsel süreç ile birlikte iç mekân tefriş ve dekorasyon tasarımlarındaki değişimlerin tespiti amaçlanmıştır. Yapılan incelemelerde; literatür taraması ile paralel olarak alan araştırmaları ve yerinde gözlemler gerçekleştirilmiştir. Literatürden elde edilen geçmişe yönelik bilgiler, mekân işletmecileriyle yapılan görüşmelerden alınan bilgilerle desteklenmiş ve yerinde gözlemlerden elde edilen günümüz verileriyle karşılaştırılarak bir değişim incelemesi ve durum tespiti yapılmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen on iki adet kahvehanede dekorasyonun ana unsurlarını oluşturan mobilyalar ve klasik düzeni devam ettiren mekân biçimlenişiyle dönem özelliklerini en iyi koruyan mekânların Kadırga Havuzlu Kahve, Pierre Loti Kahvehanesi ve Kanlıca İsmailağa Kahvesi olduğu görülmüştür.

Keywords

İstanbul, Kahve, Osmanlı kahvehaneleri, Dekorasyon, İç mekân.

References

• Adler, C., & Ramsay, A. (2012). Kahvehane hikâyeleri. (Çev. S. Kaliç). Maya Kitap. (Orijinal basım tarihi: 1898).
• Ay, S. (2012). İstanbul'un kahvehanelerinden: From the coffee-houses in Istanbul. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.
• Aysu, Ç. (1994) “Emirgan”. İstanbul Ansiklopedisi (cilt 3), Tarih Vakfı Yayınları.
• Baytar, İ. (2015). 19. Yüzyıl Osmanlı saraylarına ait dekorasyon katalogları. Sanat Tarihi Yıllığı, (24), 1-24.
• Bezci, N. (2019). Arşiv Belgeleri Işığında Beylerbeyi ve Emirgan Camileri. (Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi).
• Birsel, S. (1975). Kahvehaneler kitabı. Koza Yayınları.
• Çelik, S. & Pilehvarian, N. K. (2021) A Lost Ottoman Square in a Lost Harbour of Istanbul: Kontaskalion/Kadirga Harbour/Kadirga Square. Art-Sanat Dergisi, (16), 55-85. doi: 10.26650/artsanat.2021.16.0003
• Emeksiz, A. (2009). İstanbul kahvehaneleri. İçinde F. Özdem (Ed.). Karaların ve denizlerin sultanı İstanbul (ss. 123-139). Yapı Kredi Yayınları.
• Evren, B. (1996). Eski İstanbul’da kahvehaneler. Doğan Kitap.
• Gregoire, H. D. & Georgeon, F. (1999). Doğu’da kahve ve kahvehaneler. (Çev. E. Özdoğan ve M. Atik). Yapı Kredi Yayınları.
• Hattox, R. S. (1998). Kahve ve kahvehaneler. (Çev. N. Elhüseyni). Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (Orijinal basım tarihi 1988).
• Koçu, R. E. (2017). Haşmetli yosmalar: Osmanlı tarihinde yasaklar. Doğan Kitap. (Orijinal basım tarihi 1963).
• Koman, M. M. (1986). Eyüp Sultan Loti kahvesi ve çevresi. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları.
• Mikhail, A. (2014). Gönül arzu eder ki: Toplumsal cinsiyet, kentsel mekân ve Osmanlı kahvehaneleri. İçinde D. Sajdi (Ed.). Osmanlı laleleri, Osmanlı kahvehaneleri: on sekizinci yüzyılda hayat tarzı ve boş vakit eğlenceleri (ss. 175-225). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1983). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. Hil Yayınları.
• Özer, M. (2024). Osmanlı şehir ve kasabalarının imarında vakıfların rolü. Sanat Tarihi Yıllığı, (33), 195-217. doi: 10.26650/sty.2024.1397699
• Sökmen, C. (2012). Eski İstanbul kahvehaneleri. Ötüken Neşriyat A.Ş.
• URL- 1: Pustoo Dunya. (n.d.). Pierre Loti Kahvesi ve 50 kuruşun hikayesi. https://www.pustoodunya.com/pierre-loti-kahvesi-ve-50-kurusun-hikayesi/
• URL- 2: Foursquare. (n.d.). [Photograph of Pierre Loti Café]. https://fastly.4sqi.net/img/general/width960/43894783_ArUV711hWfXOV3EkW9yt1-bkAu0OG0IJ-EIbfX8F_D0.jpg
• URL- 3: Foursquare. (n.d.). [Photograph of Pierre Loti Café interior]. https://fastly.4sqi.net/img/general/width960/43894783_tU6amFzCMm4r_5PXWXqjFxQNiA5iKvLTD_Oiyd9gKd4.jpg
• URL- 4: Pinterest. (n.d.). Pierre Loti kahvesi [Photograph]. https://tr.pinterest.com/pin/663788432556889004/
• URL- 5: Instagram. (2018, April). Pierre Loti, İstanbul [Photograph] [Instagram photo]. https://www.instagram.com/p/BhHtgPHnkKJ/?utm_source=ig_web_copy_link&igsh=MzRlODBiNWFlZA
• URL-6: Wowturkey. (n.d.). Büyükada İskele Caddesi [Photograph]. http://wowturkey.com/t.php?p=/tr400/sguner_Buyukada_iskele_caddesi.jpg
• Ünver, A. S. (1963) Türkiye’de kahve ve kahvehaneler. Türk Etnografya Dergisi, (5), 39-84.
• Ünver, A. S. (1967). Ressam Ali Rıza Bey’e göre yarım asır önce kahvehanelerimiz ve eşyası. Ankara Sanat Yayınları.