Öğretmenlerin Kültürel ve Psikolojik Sermaye Düzeylerini Etkileyen Kişisel Faktörler: Meta-Analitik Bir Analiz

Year 2024, Volume: 8, 1 - 14

Suat Sevgili , Nazim Çoğaltay

Abstract

Bu çalışmanın amacı; öğretmenlerin bazı demografik özelliklerinin kültürel sermayeleri ile psikolojik sermayeleri üzerindeki etkilerini meta-analiz yöntemiyle test etmektir. Meta-analize dâhil edilecek çalışmaları belirlemek amacıyla öncelikle YÖK, ULAKBİM, Google Akademik, EBSCO ve SOBİAD veri tabanları üzerinden literatür taraması yapıldı. Geliştirilen tarama stratejisiyle kültürel sermaye konulu çalışmalardan cinsiyet değişkenini içeren 6, eğitim düzeyi değişkenini içeren 4 ve okul öncesi alma değişkenini içeren 4 çalışma meta-analize dâhil edildi. Psikolojik sermaye konulu çalışmalardan ise cinsiyet değişkenini içeren 31, eğitim düzeyi değişkenini içeren 14 ve medeni durum değişkenini içeren 15 çalışma meta-analize dâhil edildi. Dâhil edilen çalışmalara ait veriler Excel dosyasında toplandı ve daha sonra Comprehensive Meta-Analysis programına aktarılıp analizler yapıldı. Tüm meta-analizlerde rassal etki modeli temel alındı. Analiz sonucunda elde edilen bulgulara göre cinsiyetin, eğitim düzeyinin ve okul öncesi eğitim alma durumunun öğretmenlerin kültürel sermayeleri üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı görüldü. Psikolojik sermaye açısından yapılan analizlerde ise cinsiyetin güven alt boyutunda [d= .065] önemsiz düzeyde ve eğitim düzeyinin umut [d= -.161] ve güven [-.173] alt boyutlarında düşük düzeyde etkisinin olduğu görüldü. Bu sonuçlara göre kadın öğretmenler güven alt boyutunda; lisansüstü eğitim gören öğretmenler umut ve güven alt boyutlarında daha yüksek psikolojik sermaye algısına sahip oldukları anlaşılmıştır. Medeni durumun ise öğretmenlerin psikolojik sermayeleri üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı belirlendi.

Keywords

öğretmen, kültürel sermaye, psikolojik sermaye, meta-analiz

Ethical Statement

Yazarlar çıkar çatışması olmadığını beyan eder.

Personal Factors Affecting Teachers' Cultural and Psychological Capital Levels: A Meta-Analytical Analysis

Abstract

The aim of this studyis to test the effects of some demographic characteristics of teachers on their cultural capital and psychological capital with the method of meta-analysis. In order to determine the studies to be included in the meta-analysis, first of all, a literature review was made on the databases of YÖK, ULAKBİM, Google Scholar, EBSCO and SOBİAD. With the developed scaning strategy, among the studies cultural capital, 6 studies involving the gender variable, 4 studies involving the Education level variable and 4 studies involving the preschool taking variable were included in the meta-analysis. Among the studies on psychological capital, 31 studies involving the gender variable, 14 studies in volving the Education level variable and 15 studies in volving the marital status variable were included in the meta-analysis. The data of the included studies were collected in an Excel file and then transferred to the Comprehensive Meta-Analysis program andanalyzed. All meta-analyses were based on the random effects model. According to the findings obtained as a result of the analysis, it was seen that gender, education level and pre-school education status did not have a significant effect on the cultural capital of the teachers. In the analyzes made in terms of psychological capital, it was seen that gender had an insignificant effect on the sub-dimension of trust [d= .065] and the level of education had a low effect on the sub-dimensions of hope [d= .161] and trust [-.173]. According to these results, female teachers are in the sub-dimension of trust; It has been understood that teachers who have graduate education have a higher perception of psychological capital in the sub-dimensions of hope and trust. It was determined that marital status did not have a significant effect on teachers' psychological capital.

Keywords

teacher, cultural capital, psychological capital, meta-analys

References

• Akgün, E. (2015). Lise öğretmenlerinin psikolojik sermaye düzeyleri ile yaşam doyumu düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Anık, S. (2018). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Algıları ile Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Aslan, İ. (2017). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Algıları ile Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Avcı, Y. E. (2015). Öğretmenlerin kültürel sermaye yeterliklerinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Avcı, Y. E., Yaşar, M. (2014). Kültürel sermaye ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Social Science Research, 3 (1), 65-77.
• Avey, J. , Wernsing, T., Luthans, F. (2008). Can positive employees help positive organizational change? Impact of psychological capital and emotions on relevant attitudes and behaviors. Journal of Applied Behavioral Science, 44 (1), 48-70.
• Aydın, Ş. (2020). Öğretmenlerin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimleri ile Kültürel Sermayelerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Bahadır, E. (2018). Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye Düzeyleri ile Okul Müdürlerinin Toksik Liderlik Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Bahadır, M. (2020). Kültürel Sermayenin Yeniden Üretimi Bağlamında Pierre Bourdieu ve Sosyolojisi; Atatürk Üniversitesi İntern Doktorları Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Bakırtaş, T. (2020). Modern psikoloji tarihi. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1), 88-92.
• Beycioğlu, K., ve Aslan M. (2010). Okul gelişiminde temel dinamik olarak değişim ve yenileşme: okul yöneticileri ve öğretmenlerin rolleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (1), 153-173.
• Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P., Rothstein, H. R. (2013). Meta-Analize Giriş (Dinçer, S.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital. In: Handbook of Theory and Research for the Sociology Education, Richardson, J. G. (Ed.), (pp. 241-258), New York: Greenwood Press.
• Bucak, A. (2019). Öğretmenlerin Kültürel Sermaye ve Yetkinlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Bulut, S., Subaşı, M. (2020). Pozitif Psikolojiye Giriş. Pozitif Psikoloji. Bulut, S. (Ed.), Ankara: Nobel Yayıncılık, ss. 1-16.
• Büyükgöze, H. (2014). Lise Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Algılanan Örgütsel Destek ve Psikolojik Sermaye İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü (3. Baskı). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çetin, F., Şeşen, H., Basım, H. N. (2013). Örgütsel psikolojik sermayenin tükenmişlik sürecine etkileri: Kamu sektöründe bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (3), 95-108.
• Çeçen, A. (1996). Kültür ve Politika (2. Baskı). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Çetinkaya, U. (2021). Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye, Örgütsel Sessizlik ve Örgütsel Yabancılaşma Düzeylerinin Belirlenmesi (Sandıklı İlçesi Örneklemi). Yüksel Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Çelik, Ö., Yorulmaz, A., Çokçalışkan, H. (2019). Öğretmen genel yeterlikleri açısından sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının kendilerini değerlendirmeleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 203-215.
• Çiftçi, K. (2019). Ortaokul Öğretmenlerinin Pozitif Psikolojik Sermaye Düzeyleri ile Okul Etkililiği Düzeyleri Arasındaki İlişki (Erzurum ili). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Çimen, İ. (2015). Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye Algısına İlişkin Faktörlerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Çoğaltay, N. (2014). Okul Liderliğinin Örgütsel Çıktılara Etkisi: Bir Meta-Analiz Çalışması. Doktora Tezi, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Demir, E. (2019). Öğretmenlerin İş Yaşam Kalitesi ile Pozitif Psikolojik Sermaye Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Demir, R., Türk, F. (2020). Pozitif psikoloji: Tarihçe, temel kavramlar, terapötik süreç, eleştiriler ve katkılar. Humanistic Perspective, 2 (2), 108-125.
• Dilci, T. (2011). Eğitim ve Bilim. Eğitim Bilimine Giriş. Töremen, F. (Ed.). İstanbul: İdeal Kültür ve Yayıncılık, ss. 31-50.
• Dilsiz, F. (2018). Öğretmenlerin Örgütsel Destek Algı Düzeyleri ile Pozitif Psikolojik Sermaye Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Dinçer, S. (2014). Eğitim bilimlerinde uygulamalı meta-analiz. Ankara: Pegem Akademi.
• Dinçer, S., Güçlü, M. (2013). Effectiveness of using simulation in computer aided learning and new trends in science education: A meta-analysis study article. The Special Issue on Computer and Instructional Technologies, 10, 35-48.
• Ekinci, A. (2011). Öğretmenlik Mesleği. Eğitim Bilimine Giriş. Töremen, F. (Ed.), İstanbul: İdeal Kültür ve Yayıncılık, ss. 51-80.
• Ertürk, E. M. (2017). Bilimsel psikolojinin tarihsel süreci üzerine. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7 (14), 161-180.
• Etimoloji Türkçe. (2021). https://www.etimolojiturkce.com, Erişim tarihi: 21.08.2021
• Etiz, S. S. (2019). Öğretmenlerin Kültürel Sermaye Yeterlikleri ile Sosyal Sorumluluk Temelli Liderlik Becerilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Gerrig, R. J., Zimbardo, P. G. (2012). Psikoloji ve Yaşam- Psikolojiye Giriş (Çevri Ed.: Sart, G.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Giziroğlu, B. (2019). Okul Yöneticilerinin Psikolojik Sermayeleri ve İş Performansları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Gökalp, S. (2018). Okul Yöneticilerinin Kültürel Sermaye Yeterliklerinin ve Kültürel Liderlik Rollerini Yerine Getirme Düzeylerinin İncelenmesi. Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Güleç, F. (2019). Sınıf Öğretmenlerinin Kültürel Sermaye Yeterlikleri ile Çokkültürlü Eğitime Yönelik Tutumlarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Güngör, A. (2017). Eğitimde pozitif psikolojiyi anlamak. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15 (2), 154-166.
• İpek, C. (2019). Eğitimin Toplumsal ve Kültürel Temelleri. Eğitime Giriş. Memduhoğlu, H. B., Sönmez K. (Editörler), Ankara: Pegem Akademi, ss. 45-78.
• Kabasin, O. (2019). Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Kani, Ş. (2019). Okul Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Özellikleri ve Yenilik Yönetimi Yeterliliği İlişkisinde Pozitif Psikolojik Sermayenin Aracı Rolü. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kaplan, V. (2021). Öğretmenlerin psikolojik sermaye ve örgütsel stres kaynaklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Erciyes Akademi, 35 (1), 9-136.
• Karakelle, S. (2014). Psikolojiye Giriş I. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim. İstanbul. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kok/psikolojiyegiris1.pdf
• Keser, S. (2013). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Otantik Liderlik ve Psikolojik Sermaye Özelliklerinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Korkmaz, O. (2014). Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye Algıları ile Örgütsel Bağlılık Düzeyleri Arasındaki İlişki (Kahramanmaraş Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Zirve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Kurt, N. (2018). Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye Algıları ile Psikolojik İyi Oluşları ve İş Doyumları Arasındaki İlişki. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Linley, P. A., Joseph, S., Harrington, S., Wood, A. M. (2006). Positive psychology: Past, present, and (possible) future. The Journal of Positive Psychology, 1 (1), 3-16.
• Lipsey, M. W., Wilson, D. B. (2001). Practical Meta-Analysis. Beverly Hills, CA: Sage Publications.
• Luthans, F. (2002). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal of Organizational Behavior, 23 (6), 695-706.
• Luthans, F., Youssef, C. M. (2004) Human, social, and now positive psychological capital management: ınvesting in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33, 143-160.
• Luthans, F., Luthans, B. C., Luthans, K. W. (2004). Positive psychological capital: Beyond human and social capital. Business Horizons, 47 (1), 45-50.
• Luthans, F., Youssef, C. M., Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. UK: Oxford University Press.
• METK. (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. Resmi Gazete, Yayım Tarihi, 1973.
• MEB. (2021). Milli Eğitim Bakanlığı. Erişim adresi: http://www.meb.gov.tr/mill-egitim-bakanligi-2021-yili-butcesi-tbmm-genel-kurulunda-kabul-edildi/haber/22162/tr
• Oğuz, E. S. (2011). Toplum bilimlerinde kültür kavramı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28 (2), 123-139.
• Oruç, E., Kutanis, R. Ö. (2014). Pozitif örgütsel davranış ve pozitif psikolojik sermaye üzerine kavramsal bir inceleme. The Journal of Happiness and Well-Being, 2 (2), 145-159.
• Özdilek, K. (2019). Öğretmen Algılarına Göre Vizyoner Liderlik ile Yetenek Yönetimi Arasındaki İlişkide Pozitif Psikolojik Sermayenin Aracılık Rolü. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Peterson, S. J., Luthans, F., Avolio, B. J., Walubwa, F. O., Zhang, Z. (2011). Psychological Capital and Employee Performance: A Latent Growth Modelling Approach. Personnel Psychology, 64, 427-450.
• Schultz, D. P., Schultz, S. E. (2007). Modern Psikoloji Tarihi (Çev: Aslay, Y.), A History of Modern Psychology, (1. Baskı). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Seligman, M. E. (2002). Positive Psychology, Positive Prevention, and Positive Therapy. Handbook of Positive Psychology. Snyder, C. R. and Lopez, S. J. (Eds.), Oxford University Press, pp. 3-13.
• Seligman, M. E. P., Csikszentmihalyi, M. (2000), Positive Psychology: An Introduction. American Psychologist, 55, 5‐14.
• Snyder, C. R. (2000). Handbook of Hope. San Diego: Academic Press.
• Sürmeli, F. (2009). Genel Muhasebe. Genel Muhasebe Kitabı Ünite 13. Anadolu Üniversitesi Yayını. No: 1341.
• Şener, M. (2021). Pozitif Psikolojik Sermaye ile Duygusal Zekâ Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Yüksel Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Taymaz, H. (2009). Okul Yönetimi (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• TDK. (2021). Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğü, http://www.sozluk.gov.tr, Erişim tarihi: 12.10.2021
• Throsby, D. (1999). Cultural capital. Journal of Cultural Economics, 23 (1), 3-12.
• Toprakçı, M. (2021). Öğretmenlerin Kültürel Sermaye Yeterlikleri ile Örgütsel Sosyalleşme Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Töremen, F. (2002). Okullarda sosyal sermaye: Kavramsal bir çözümleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 556-573.
• Töremen, F. (2011). Eğitimle İlgili Temel Kavramlar. Töremen, F. (Ed.). Eğitim Bilimine Giriş İstanbul: İdeal Kültür ve Yayıncılık, ss. 9-30.
• Tösten, R. (2015). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermayelerine İlişkin Algılarının İncelenmesi. Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi Teftiş Planlama ve Ekonomisi Bilim Dalı. Gaziantep.
• Tösten, R., Özgan, H. (2014). Pozitif psikolojik sermaye ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ekev Akademi Dergisi, 18 (59), 429-440.
• Tösten, R., Avcı, Y. E., Şahin, Ç. Ç. (2017). Öğretmenlerin kültürel sermaye yeterliklerinin incelenmesi: meslek liseleri örneği. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 130-143.
• Tunçman, C. Y. (2019). Okul Yöneticilerinin Psikolojik Sermaye Düzeyleri ile İşe Bağlılık Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ünal. A. Z. (2013). Yerinden olmuşların yoksulluğunu yeniden üreten habitus. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15 (25), 105-112.
• Yazıcı, K. (2001). İşletme Bilimine Giriş. Trabzon: Eser Ofset.
• Yazkan, Ö. (2020). Pozitif Psikolojik Sermaye ile Örgütsel Özdeşleşme Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Yüce, E. (2007). Simgesel Seçkinler ve Habitus. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Zenginoğlu, E. (2021). Öğretmen Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Toksik Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Zhao, Z., Hou, J. (2009). The study on psychological capital development of intrapreneurial team. International Journal of Psychological Studies, 1 (2), 35.