A Study on Ethnobotanical Possibility of Uses: The Example of Rize Urban Open Green Spaces

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 487 - 497, 31.12.2021

Erdi Ekren , Ömer Lütfü Çorbacı

https://doi.org/10.35229/jaes.945633

Cited By: 6

Öz

Plant-human relations, which date back to the history of humanity, have been transferred from generation to generation for centuries and have reached the present day. Ethnobotany science, which deals with all aspects of the relationships between humans and plants, plays a very important role in this regard. The concept of ethnobotany can be briefly expressed as "the use of plants by the local people". Ethnobotanical studies; It helps to protect the cultures of local peoples and transfer them to future generations, protect biodiversity, support rural development, identify rare, endemic and endangered species and provide necessary data for the protection of these species. Within the scope of the study, a total of 160 different plant taxa with ethnobotanical usage opportunities were determined in the urban open green areas of Rize. These plants have been evaluated in terms of their use for medicinal, food and other purposes (furniture, firewood, dyestuff, fragrance, etc.). As a result of this evaluation, from 160 plants; It was determined that 155 of them were for medical use, 116 were for food use, 111 were for both medical and food use, and 96 were for other purposes. In this context, it has been revealed that the province of Rize has a very important potential in terms of ethnobotanical use possibilities. The accurate introduction of this wealth to the local people will play an important role in the development of the province as well as ensuring the sustainability of plant diversity.

Anahtar Kelimeler

Ethnobotany, urban open green areas, Rize

Etnobotanik Kullanım Olanakları Üzerine Bir Araştırma: Rize Kentsel Açık Yeşil Alanlar Örneği

Öz

İnsanlık tarihi kadar eskiye dayanan bitki-insan ilişkileri yüzyıllar boyunca nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. İnsanlar ile bitkiler arasındaki ilişkileri bütün yönleriyle ele alan etnobotanik bilimi de bu konuda çok önemli bir role sahiptir. Etnobotanik kavramı kısaca “bitkilerin yerel halk tarafından kullanımı” olarak ifade edilebilir. Etnobotanik çalışmalar; yerel halkların kültürlerinin korunmasına ve gelecek nesillere aktarılmasına, biyolojik çeşitliliğin korunmasına, kırsal kalkınmaya destek olunmasına, nadir, endemik ve nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin tespit edilerek bu türlerin korunması için gerekli verilerin sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Çalışma kapsamında Rize kentsel açık yeşil alanlarında etnobotanik kullanım olanaklarına sahip toplam 160 farklı bitki taksonu tespit edilmiştir. Bu bitkiler tıbbi, gıda ve diğer amaçlarla (mobilyacılık, yakacak odun, boyar madde, güzel koku amaçlı vb.) kullanımları bakımından değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda, 160 bitkiden; 155 tanesi tıbbi amaçlı kullanım, 116 tanesi gıda amaçlı kullanım, 111 tanesi ise hem tıbbi hem de gıda amaçlı kullanım, 96 tanesinin ise diğer amaçlarla kullanım olanaklarına sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda Rize ilinin etnobotanik kullanım olanakları açısından çok önemli bir potansiyele sahip olduğu ortaya konmuştur. Sahip olunan bu zenginliğin yöre insanına doğru bir şekilde tanıtılması bitki çeşitliliğinin sürdürülebilirliğinin sağlanmasının yanı sıra ilin kalkınmasında da önemli bir rol üstlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Etnobotanik, kentsel açık yeşil alanlar, Rize

Kaynakça

• Albayrak, N.B. 2019. Orhaneli ve Büyükorhan (Bursa) İlçelerinde Etnobotanik Bir Araştırma. Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 204, Bursa.
• Altay, V. ve Karahan, F. 2012. Tayfur Sökmen Kampüsü (Antakya-Hatay) ve Çevresinde Bulunan Bitkiler Üzerine Etnobotanik Bir Araştırma. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 2(7): 13-28.
• Anşin, R. 1980. Doğu Karadeniz Bölgesi Florası ve Asal Vejetasyon Tiplerinin Floristik İçerikleri, KTÜ Orman Fakültesi, Doçentlik Tezi, Trabzon.
• Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte ve Bugün). Nobel Tıp Kitabevleri, 480, İstanbul.
• Bulut, G. 2008. Bayramiç (Çanakkale) Yöresinde Etnobotanik Araştırmalar. Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 440, İstanbul.
• Caballero, B., Trugo, L.C. and Finglas, P.M. 2003. Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition, Academic Press, 6406, Massachusetts.
• Çorbacı, Ö.L., Abay, G., Oğuztürk, T. ve Üçok, M. 2020. Kentsel Rekreasyonel Alanlardaki Bitki Varlığı; Rize Örneği. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 16(2): 16-44.
• Deniz, L., Serteser, A. ve Kargıoğlu, M. 2011. Uşak Üniversitesi ve Yakın Çevresindeki Bazı Bitkilerin Mahalli Adları ve Etnobotanik Özellikleri. AKÜ Fen Bilimleri Dergisi, 1: 57-72.
• Duke, J. A., Bogenschutz-Godwin, M.J., Ducelliar, J., Duke, P.A.K. 2002. Handbook of Medicinal Herbs, 2nd Edn., CRC Press, 893, New York.
• Gül, V. 2014. Rize Yöresine Ait Tıbbi ve Aromatik Bitkilere Genel Bir Bakış. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Üniversitesi Dergisi, 4(4): 97-107.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M.T. 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Karamanoğlu, K. (1977). Farmasötik Botanik. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, Ders Kitabı Sayı:44, Ankara. (s. 3-5).
• Kendir, G. ve Güvenç, A. 2010. Etnobotanik ve Türkiye’de Yapılmış Etnobotanik Çalışmalara Genel Bir Bakış. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 30 (1): 49-80.
• Kızılarslan, Ç. 2008. İzmit Körfezi’nin Güney Kesiminde Etnobotanik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı, 290, İstanbul.
• Kocabaş, Y.Z. ve Gedik, O. 2016. Kahramanmaraş İl Merkezi Semt Pazarlarında Satıla Bitkiler Hakkında Etnobotanik Araştırmalar. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Üniversitesi Dergisi, 6(4): 41-50.
• Korkmaz, M. ve Alpaslan, Z. 2015. Ergan Dağı (Erzincan-Türkiye)’nın Etnobotanik Özellikleri. Bağbahçe Bilim Dergisi, 1(3): 1-31.
• Korkmaz, M. ve Karakurt, E. 2014. Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkiler. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 18(3):60-80.
• Koyuncu, O., Yaylacı, Ö.K. ve Tokur, S. 2009. Geyve (Sakarya) ve Çevresinin Etnobotanik Açıdan İncelenmesi. OT Sistematik Botanik Dergisi, 16(1): 123-142.
• Lall, N. 2018. Medicinal Plants for Holistic Health and Well-Being, Academic Press, 330, Massachusetts.
• Mete, O. 2009. Kabalcı Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi, Kabalcı Yayınları, 856, İstanbul.
• Mustafa, B., Hajdari, A., Pieroni, A., Pulaj, B., Koro, X. and Quave, C. 2015. A Cross-Cultural Comparison of Folk Plant Uses Among Albanians, Bosniaks, Gorani and Turks Living in South Kosovo. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 11(39).
• Sadıkoğlu, N. 1998. Cumhuriyet Dönemi Türk Etnobotanik Araştırmalar Arşivi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı, 80, İstanbul.
• Saraç, D.U., Özkan, Z.C. ve Akbulut, S. 2013. Rize İlinin Etnobotanik Özellikleri. Biological Diversity and Conservation, 6(3): 57-66.
• Surat, H. 2020. Artvin'de Doğal Olarak Yetişen Bazı Tıbbi-Aromatik ve Ekonomik Değere Sahip Odunsu Bitkilerin Peyzaj Mimarlığında Kullanım Alanlarının Değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(74):240-248.
• Türkan, Ş., Malyer, H., Özaydın, S. ve Tümen, G. 2006. Ordu İli ve Çevresinde Yetişen Bazı Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 10(2): 162-166.
• URL-1. Anonim. Google Earth, Erişim tarihi: 19.01.2021, http://earth.google.com/web/.