Damsa Barajı'nın (Nevşehir, Türkiye) Ekolojik Durumunun Trofik Sınıflandırma İndeksleri, Mekansal ve İstatistiksel Teknikler Kullanılarak Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 4, 768 - 775

Erkan Kalıpcı , Hüseyin Cüce , Mehmet Ali Dereli

https://doi.org/10.35229/jaes.1571642

Öz

Yapılan bu çalışmada; Damsa baraj gölü su kalitesi ve trofik durumu mekansal ve çok değişkenli istatistiksel analiz kullanılarak değerlendirilmiştir. Her bir parametre için oluşturulan tematik mekânsal dağılım haritaları incelendiğinde, Damsa Barajının sıcaklık, pH ve çözünmüş oksijen yönünden su kalitesinin I. sınıf su (çok iyi), toplam N konsantrasyonu bakımından III. sınıf su (orta) olduğu belirlenmiştir. Araştırmada, ötrofik durum üzerindeki değişiklikler, küresel indeks kategorilendirmeleriyle incelenmiş olup Carlson trofik durum indeksi’nin CTSI=66.6, Burns trofik seviye indeksi’nin BTLI=6.2 ve Shu trofik durum indeksi’nin STSI=64.7 olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar; Damsa Baraj gölünün CTSI sınıflandırma ölçeğine göre “ötrofik”, STSI sınıflandırma ölçeğine göre “ötrofik”, TLI sınıflandırma ölçeğine göre “hipereutrofik” sınırlarına ulaşabileceğini göstermiştir. Bu nedenle, damsa baraj gölünde belirli dönemlerde tekrarlanmak suretiyle su kaliteleri sürekli olarak izlenmeli ve kirlenme durumunda gerekli müdahalelerin yapılması sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Baraj kalitesi değerlendirmesi, trofik indeks, coğrafi analiz, Damsa barajı

Assessment of ecological status of Damsa Dam (Nevşehir, Türkiye) using trophic classification indexes, geospatial and statistical techniques

Öz

In this study, the water quality and trophic status of Damsa reservoir were evaluated using spatial and multivariate statistical analysis. When the thematic spatial distribution maps created for each parameter were analysed, it was determined that the water quality of Damsa Dam was class I water (very good) in terms of temperature, pH and dissolved oxygen and class III water (moderate) in terms of total N concentration. In the study, the changes on eutrophic status were analysed by global index categorisations and it was determined that Carlson trophic status index was CTSI=66.6, Burns trophic level index was BTLI=6.2 and Shu trophic status index was STSI=64.7. The results showed that Damsa Reservoir can reach the limits of ‘eutrophic’ according to CTSI classification scale, ‘eutrophic’ according to STSI classification scale and ‘hypereutrophic’ according to TLI classification scale. For this reason, the water quality of Damsa reservoir should be monitored continuously in certain periods and necessary interventions should be made in case of pollution.

Anahtar Kelimeler

Dam quality assessment, trophic index, geospatial analysis, Damsa dam

Kaynakça

• Aslantürk, A. & Çetinkaya, O. (2022). Sücüllü Baraj Gölü’nün (Isparta) trofik durumunun belirlenmesi. Acta Aquatica Turcica, 18(1), 1-12.
• Akyüz, D.E. (2016). Trofik durum indeksi ile anahtar sınırlayıcı parametrelerin değerlendirilmesi: Taihu Gölü örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(Ek (Suppl. 1), 194-201.
• APHA, AWWA, WEF. (2012). Rice, E. W., Bridgewater, L., & American Public Health Association (Eds.). Standard methods for the examination of water and wastewater (Vol. 10). Washington, DC: American public health association.
• Aslantürk, A. & Çetinkaya, O. (2022). Sücüllü Baraj Gölü’nün (Isparta) Trofik Durumunun Belirlenmesi. Acta Aquatica Turcica, 18(1), 1-12.
• Ayvaz, M., Tenekecioğlu, E. & Koru, E. (2011). Afşar baraj gölü'nün (Manisa-Türkiye) trofik statüsünün belirlenmesi. Ekoloji, 20(81), 37-47.
• Bağdatlı, M.C., Kalipci, E. & İpek, G.G. (2017). Bilecik- Osmaneli ilçesi içme ve kullanma sularının kalite parametreleri açısından coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ile değerlendirilmesi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6, 149-162.
• Bağdatlı, MC., Savci, S., Ucak, AB. & Gökdoğan, O. (2015). Evaluation of agricultural drought with GIS in some irrigation areas: The sample of Nevsehir province in Turkey. International Conference on Civil and Environmental Engineering (ICOCEE), 20-23 May 2015, 1978- 1986, Cappadocia-Turkey.
• Burns, N.M., Rutherford, J.C. & Clayton, J.S. (1999). A monitoring and classification system for New Zealand lakes and reservoirs. Lake and Reservoir Management, 15(4), 255-271.
• Burns, N., McIntosh, J. & Scholes, P. (2005). Strategies for managing the lakes of the Rotorua District, New Zealand. Lake and Reservoir Management, 21(1), 61-72.
• Carlson, R.E. (1977). A trophic state index for lakes 1. Limnology and Oceanography, 22(2), 361-369. Carlson, R.E. & Havens, K.E. (2005). Simple graphical methods for the interpretation of relationships between trophic state variables. Lake and Reservoir Management, 21(1), 107-118.
• Cüce, H., Kalıpcı, E., Taş, B. & Yılmaz, M. (2020). Rakım farklılığı nedeniyle oluşan meteorolojik değişimlerin su kalitesine olan etkilerinin CBS ile değerlendirilmesi: Morfolojik olarak farklı iki göl için bir karşılaştırma. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 10(1), 1-26.
• Cüce, H., Kalipci, E., Ustaoğlu, F., Dereli, M.A. & Türkmen, M. (2022a). Multivariate statistical and spatial assessment of water quality from a dam threatened by drought at the mid-Anatolia, Cappadocia/Turkey. Arabian Journal of Geosciences, 15(5), 1-16.
• Cüce, H., Kalipci, E., Ustaoğlu, F., Kaynar, İ., Baser, V. & Türkmen, M. (2022b) Multivariate statistical methods and GIS based evaluation of the health risk potential and water quality due to arsenic pollution in the Kızılırmak River. International Journal of Sediment Research, 37(6), 754-765.
• Fındık, Ö. & Aras, S. (2023). Application of the metal pollution indices on surface waters for assessment of environmental risk: a case study for Damsa reservoir (Cappadocia, Türkiye). International Journal of Environmental Science and Technology, 20(2), 1689-1698.
• Jeppesen, E., Peder Jensen, J., Søndergaard, M., Lauridsen, T. & Landkildehus, F. (2000). Trophic structure, species richness and biodiversity in Danish lakes: changes along a phosphorus gradient. Freshwater Biology, 45(2), 201-218.
• Karadavut, İ.S., Saydam, AC., Kalıpcı, E., Karadavut, S. & Özdemir, C. (2011). A research for water pollution of Melendiz stream in terms of sustainability of ecological balance. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 6(1), 65-80.
• Karadavut, S., Delibas, L., Kalıpcı, E., Özdemir, C. & Karadavut, İ.S. (2012). Evaluation of irrigation water quality of Aksaray region by using geographic information system, Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 7(2), 171-182.
• Küçükönder, M., Kalkan, E. & Cırık, K. (2022). Kılavuzlu baraj gölü (Kahramanmaraş) su kalitesi ve Kanada su kalite indeks sınıfı. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 118-142.
• Kalıpcı, E., Varol, S. & Cüce, H. (2020). Evaluation of water quality and trophic condition of Yuvacık (Kocaeli-Turkey) drinking water dam reservoir. Mugla Journal of Science and Technology, 6(2), 128-139.
• Kalıpcı, E., Cüce, H. & Toprak, S. (2017). Damsa barajı Nevşehir yüzey suyu kalitesinin coğrafi bilgi sistemi ile mekansal analizi. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 7(1), 312-319.
• Mutlu, E. & Güzel, A.E. (2024). Tekirler baraj gölü (Nallıhan–Ankara)‘nün su kalitesi parametreleri üzerine araştırma. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 10(2), 105-114.
• Mdee, O.J., Mndolwa, B. & Sadiki, N. (2024). Water quality assessment and spatial distribution of water quality parameters of Dodoma Urban, Tanzania. African Journal of Aquatic Science, 49(2), 95-105.
• Shu, J.H. (1993). Evaluation of eutrophication degree of main lakes in China. Journal of Oceanology and Limnology, 6, 616-620.
• SWQR. (2012). Surface Water Quality Regulation. Official Gazette Number: 28483 (Environmental quality standards for some parameters in surface water masses and their usage purposes).
• Tercan, E. & Dereli, M.A. (2020). Development of a land suitability model for citrus cultivation using GIS and multi-criteria assessment techniques in Antalya province of Turkey. Ecological Indicators, 117, 106549.
• Ustaoğlu, F., Tepe, Y. & Taş, B. (2020). Assessment of stream quality and health risk in a subtropical Turkey river system: A combined approach using statistical analysis and water quality index. Ecological Indicators, 113, 105815.
• Yılmaz, F. (2004). Mumcular Barajı (Muğla-Bodrum)’nın fizikokimyasal özellikleri. Ekoloji, 13(50), 10-17.
• Yıldız, S. & Karakuş, C.B. (2018). Sivas 4 Eylül Barajı su kalitesi-seviye ilişkisinin coğrafi bilgi sistemi (CBS) ile haritalanması. Academic Platform- Journal of Engineering and Science, 6(1), 64-75.