Comparison of Financial Performance of BIST Energy Enterprises with Multi-Criteria Decision-Making Techniques: Analysis with TOPSIS and EDAS Methods

Year 2022, Volume: 6 Issue: 1, 34 - 56, 23.03.2022

Ozan Özdemir Salih Parmaksız

Abstract

Purpose: In the study, which is about the energy sector, it is aimed to evaluate the results of multi-criteria decision-making techniques and ratio analysis over the financial ratios of the enterprises in the BIST energy sector.
Methodology: In the study, companies were ranked in terms of their financial results for 2019 and 2020 by using TOPSIS and EDAS methods, which are multi-criteria decision-making techniques, and 10 ratios used for financial analysis.
Findings: In the results of the study, in which the financial ratios of 16 companies were analyzed, the financial performance rankings of the companies were revealed between the two periods compared and between two different MCDM techniques. There were slight differences between the two methods in the general rankings determined in the same period on a yearly basis. The differences between the financial performances of the enterprises in the rankings between the periods are noteworthy.
Conclusion and Contributions: In the study, the ratio analysis method, which is frequently used in financial analysis, is used in an integrated manner with multi-criteria decision making techniques. Due to its importance in the economy, the financial performances of the enterprises in the energy sector are discussed in a way that covers two periods.
Limitations: Ten ratios, which are frequently used in ratio analysis, and EDAS and TOPSIS methods, which are multi-criteria decision making techniques, were used in the study. Equal importance weight was applied for the ratios included in the analysis in the study. Ratios, techniques and weights of ratios can be differentiated in analyzes that can be made for different purposes focused on credit, investment and management.

Keywords

Energy Sector, Financial Analysis, Ratio Analysis, TOPSIS, EDAS

BIST Enerji İşletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Karşılaştırılması: TOPSIS ve EDAS Yöntemleri ile Analiz

Abstract

Amaç: Ekonomideki diğer sektörler için de hayati bir role sahip olan enerji sektörünün konu edildiği çalışmada BIST enerji sektöründe yer alan işletmelerin finansal oranları üzerinden çok kriterli karar verme teknikleri ile oran analizi sonuçlarının birlikte değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Yöntem: Çalışmada çok kriterli karar verme tekniklerinden literatürde sıklıkla kullanılan TOPSIS ve EDAS yöntemleri ile finansal analiz için kullanılan oranlardan ilgili sektörün finansal sonuçlarını ölçmede kullanılan 10 adet oran ile şirketler 2019 ve 2020 yıllarına ait finansal sonuçları açısından sıralamaya tabi tutulmuştur.

Bulgular: 16 şirketin finansal oranlarının analizinin yapıldığı çalışma sonuçlarında karşılaştırma yapılan iki dönem arasında ve iki farklı ÇKKV tekniği arasında işletmelerin finansal performans sıralamaları ortaya konulmuştur. Yıl bazında aynı dönemde tespit edilen genel sıralamalarda iki yöntem arasında küçük farklılıklar ortaya çıkmıştır. Dönemler arasında işletmelerin finansal performanslarının sıralamalardaki farklılıkları dikkat çekmektedir.

Sonuç ve Katkılar: Çalışmada finansal analizde sıklıkla kullanılan oran analizi yönteminin çok kriterli karar verme teknikleri ile entegre şekilde kullanılması sağlanmıştır. Ekonomideki önemine binaen enerji sektöründeki işletmelerin finansal performansları iki dönemi kapsayacak şekilde ele alınmıştır.

Sınırlılıklar: Çalışmada oran analizinde sıklıkla kullanılan on adet oran ile çok kriterli karar verme tekniklerinden TOPSIS ve EDAS yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmada analize dahil edilen oranlar için eşit önem ağırlığı uygulanmıştır. Kredi, yatırım ve yönetim odaklı farklı amaçlarla da yapılabilecek analizlerde oranlar, teknikler ve oranların ağırlıkları farklılaştırılabilir.

Keywords

Enerji Sektörü, Finansal Analiz, Oran Analizi, TOPSIS, EDAS.

References

• Acar, E., ve Sarıyer, G. (2021). Türk Ana Metal Sanayi Finansal Performans Değerlendirmesi: AHP ve TOPSIS Uygulaması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (31), 113-128.
• Akbulut, O. Y. (2019). CRITIC ve EDAS yöntemleri ile İş Bankası'nın 2009-2018 yılları arasındaki performansının analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 249-263.
• Akçakanat, Ö., Aksoy, E., ve Teker, T. (2018). CRITIC ve MDL Temelli EDAS Yöntemi ile TR-61 Bölgesi Bankalarının Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(32), 1-24.
• Akyüz, Y., Bozdoğan, T. ve Hantekin, E. (2011). TOPSIS Yöntemiyle Finansal Performansın Değerlendirilmesi ve Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (1), 73-92.
• Albayrak, Ö., ve Erkayman, B. (2018). Bulanık DEMATEL ve EDAS Yöntemleri Kullanılarak Sporcular İçin Akıllı Bileklik Seçimi. Ergonomi, 1(2), 92-102.
• Altınkurt, T., ve Merdivenci, F. (2020). AHP Tabanlı EDAS Yöntemleriyle Havayolu İşletmelerinde Hizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(4), 49-58.
• Angilella, S., ve Pappalardo, M. R. (2019). Hierarchy Stochastic Multi-Attribute Acceptability Analysis: Performance Evaluations of Energy Companies (No. 1433). Easychair Preprints.
• Arsu, T. (2021). Finansal Performansın ENTROPI Tabanlı ARAS Yöntemi İle Değerlendirilmesi: BIST Elektrik, Gaz ve Buhar Sektöründeki İşletmeler Üzerine Bir Uygulama. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(1), 15-32.
• Avcı, M. C. (2019). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Enerji Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmalarda Performans Analizi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Azhar, M., ve Ullah, K. (2020, January). MCDM Analysis of Renewable and Conventional Energy Power Plants in Pakistan. In Proceedings of the 3rd International Conference on Computing, Mathematics and Engineering Technologies (iCoMET), Sukkur, Pakistan, 29–30 January 2020, 1–6.
• Bağcı, H., ve Yiğiter, Ş. Y. (2019). BIST’te Yer Alan Enerji Şirketlerinin Finansal Performansının SD ve WASPAS Yöntemleriyle Ölçülmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 877-898.
• Bakırcı, F., Shiraz, S. E., ve Sattary, A. (2014). BIST’da Demir, Çelik Metal Ana Sanayi Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması. Ege Academic Review, 14(1), 9-19.
• Bayrakdaroğlu, F. K., ve Kundakcı, N. (2019). Bulanık EDAS Yöntemi ile Ar-Ge Projesi Seçimi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (24), 151-170.
• Büyüközkan, G., ve Güleryüz, S. (2017). Evaluation of Renewable Energy Resources in Turkey using an integrated MCDM approach with linguistic interval fuzzy preference relations. Energy, 123, 149-163.
• Çiftçi, H. N., ve Yıldırım, B. F. (2020). BIST Enerji Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının İncelenmesi: Gri Sayılara Dayalı Zaman Kesiti Örneği. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22(3), 384-404.
• Erdoğan, M., ve Yamaltdinova, A. (2018). Borsa İstanbul’a Kayıtlı Turizm Şirketlerinin 2011-2015 Dönemi Finansal Performanslarının TOPSIS ile Analizi. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 19-36.
• Erkılıç, C. E. (2021). Hastane Hizmetleri Sektörünün Kritik Temelli TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performansının Değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (46), 63-84.
• Eyüboğlu, K., ve Çelik, P. (2016). Financial Performance Evaluation of Turkish Energy Companies with Fuzzy AHP and Fuzzy TOPSIS Methods. Business and Economics Research Journal, 7(3), 21-37.
• Garcia-Bernabeu, A., Mayor-Vitoria, F., ve Mas-Verdu, F. (2015). A MCDM Approach for Project Finance Selection: An Application in the Renewable Energy Sector. Rect, 16(1), 13-26.
• García-Cascales, M. S., ve Lamata, M. T. (2012). On Rank Reversal and TOPSIS Method. Mathematical and Computer Modelling, 56(5-6), 123-132.
• Ghorabaee, K., Zavadskas, M., Olfat, L., ve Turskis, Z. (2015). Multi-criteria Inventory Classification Using a New Method of Evaluation Based on Distance from Average Solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451.
• Gök Kısa, A. C., ve Ayçin, E. (2019). OECD Ülkelerinin Lojistik Performanslarının SWARA Tabanlı EDAS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 301-325.
• Güler, G. (2019). Çok Kriterli Karar Verme ile Finansal Performans Analizi Üzerine Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hwang, C. L., ve Yoon, K. (1981). Methods for Multiple Attribute Decision Making. In Multiple Attribute Decision Making (pp. 58-191). Springer, Berlin, Heidelberg.
• IEA, (2020). Global Energy Review 2020. International Energy Agency , 2020.
• Iovino, F., ve Migliaccio, G. (2019). Energy Companies and Sizes: An Opportunity? Some Empirical Evidences. Energy Policy, 128, 431-439.
• Kabadayı, N., ve Çakır Esen, T. E. (2021). Gri İlişkisel Temelli TOPSIS Yöntemi ile Depo Yeri Seçimi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 169-184.
• Karcıoğlu, R., Yalçın, S., ve Gültekin, Ö. F. (2020). Sezgisel Bulanık Mantık ve ENTROPI Tabanlı Çok Kriterli Karar Verme Yöntemiyle Finansal Performans Analizi: BIST’de İşlem Gören Enerji Şirketleri Üzerine Bir Uygulama. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 360-372.
• Kayahan Karakul, A., ve Özaydın, G. (2019). TOPSIS ve VIKOR Yöntemleri ile Finansal Performans Değerlendirmesi: XELKT Üzerinde Bir Uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (60), 68-86.
• Kiracı, K., ve Bakır, M. (2019). Critic Temelli EDAS Yöntemi ile Havayolu İşletmelerinde Performans Ölçümü Uygulaması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 157-174.
• Kumar, A., Sah, B., Singh, A. R., Deng, Y., He, X., Kumar, P., ve Bansal, R. C. (2017). A Review Of Multi Criteria Decision Making (MCDM) Towards Sustainable Renewable Energy Development. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 69, 596-609.
• Lee, H. C., ve Chang, C. T. (2018). Comparative Analysis of MCDM Methods for Ranking Renewable Energy Sources in Taiwan. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 92, 883-896.
• Mercan, Y. ve Çetin, O. (2020). COPRAS ve VIKOR Yöntemleri ile BIST Elektrik Endeksindeki Firmalarının Finansal Performans Analizi. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(9), 123-139.
• Nigim, K., Munier, N., ve Green, J. (2004). Pre-feasibility MCDM Tools to Aid Communities in Prioritizing Local Viable Renewable Energy Sources. Renewable Energy, 29(11), 1775-1791.
• Orçun, Ç. (2019). Enerji Sektöründe WASPAS Yöntemiyle Performans Analizi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 439-453.
• Orçun, Ç., ve Eren, B. S. (2017). TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: XUTEK Üzerinde Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (75), 139-154.
• Orhan, M. (2019). Türkiye ile Avrupa Birliği Ülkelerinin Lojistik Performanslarının ENTROPI ağırlıklı EDAS yöntemiyle karşılaştırılması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (17), 1222-1238.
• Ova, A. (2021). Analyzing Financial Performance of Turkish Deposit Banks Using TOPSIS Method. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 1-13.
• Ögel, S., ve Nuryyev, K. (2021). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Savunma Sanayi Şirketlerinin Bulanık TOPSİS Yöntemi ile Finansal Performans Analizi. Business and Management Studies: An International Journal, 9(1), 307-326.
• Özbek, A. (2019). Türkiye’deki İllerin EDAS ve WASPAS Yöntemleri ile Yaşanabilirlik Kriterlerine Göre Sıralanması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 177-200.
• Özçelik, H., ve Küçükçakal, Z. (2019). BIST’de İşlem Gören Finansal Kiralama ve Faktoring Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (81), 249-270.
• Parmaksız, S., ve Özdemir, O. (2021). Çok Kriterli Karar Verme Tekniklerinin Bankacılık Oran Analizinde Kullanılması Üzerine Bir Araştırma. Journal of Banking and Financial Research, 8(2), 65-93.
• PWC. (2020), Türkiye Elektrik Piyasasına Genel Bakış. İstanbul: PwC, 2020.
• Sakarya, Ş., ve Akkuş, H. T. (2015). Finansal Performansın Ölçülmesinde Geleneksel Oranlar ile Nakit Akim Oranlarının Karşılaştırmalı Analizi: BIST Çimento Şirketleri Üzerine TOPSIS Yöntemi ile Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 109-123.
• Sakarya, Ş., Yıldırım, H. H., ve Akkuş, H. T. (2015). BIST’de İşlem Gören Enerji Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Belirlenmesi. Hitit Üniversitesi 19. Finans Sempozyumu, Çorum / 21 - 24 EKİM 2015.
• Ulutaş, A. (2017). EDAS Yöntemi Kullanılarak Bir Tekstil Atölyesi İçin Dikiş Makinesi Seçimi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 169-183.
• Ünlükal, C., ve Yücel, M. (2021). Risk Analysis Application in Aviation Sector with Intuitionistic Fuzzy TOPSIS Method. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (70), 97-111.