Şırnak'ta Toplumsal Yapı: Tarihsel Gelişim ve Güncel Dinamikler

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 21 - 32, 30.06.2025

İrfan Yıldırım

https://doi.org/10.47138/jeaa.1626160

Abstract

Çok yakın zamanlarda, büyük oranda yeniden inşa edilen Şırnak merkezinin toplumsal yapısı ve durumunun sosyolojik yönden ele alınması önem arz etmektedir. Bu amaçla, bu çalışmada, Şırnak'ta toplumsal yapı ile ilgili alanlarda öne çıkan temel sorunlar ve bunda rol oynayan temel dinamikler ele alınmış ve günümüz koşullarında irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışma, teorik çerçevede ve literatürde ulaşılan bulgulardan hareketle gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgularla, özellikle etnik ve dini yapı ile ekonomik yapının yanı sıra eğitim durumu, sağlık hizmetleri, toplumsal cinsiyet eşitliği, gençlik istihdamı ve göç konuları gibi çok çeşitli alanlarda detaylı bir analiz gerçekleştirilmiştir. Bu derinlemesine analiz, sosyoekonomik dinamikler üzerine anlamlı bir değerlendirme sunmakta ve toplumsal yapı hakkında daha fazla bilgi edinmemize yardımcı olmaktadır. Başka bir deyişle çalışma, sadece statik verileri değil, aynı zamanda verilerin toplumsal koşullarla nasıl etkileşimde bulunduğunu da değerlendirmektedir. Elde edilen veriler, yerel yönetimler ve ilgili kuruluşlar için stratejik planlama sürecinde ışık tutmaktadır; bu durum, toplumsal sorunları aşmak için atılacak adımların belirlenmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Bilindiği gibi belirli bir kenti odağına alan çalışmalar sadece akademik bir katkı sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda toplumdaki farklı grupların ihtiyaçlarının daha iyi kavranmasına da hizmet etmektedir. Dolayısıyla çalışma, Şırnak'ın toplumsal yapısını ve değişimleri daha iyi kavrayabilmemize olanak tanırken, çalışmanın gelecekte izlenecek yollar konusunda da rehberlik etmesi beklenmektedir. Bu bağlamda, toplumsal yapının dönüşüm sürecinde yerel aktörlerin rollerinin belirlenmesi ve bu rolün güçlendirilmesi gerektiği de aşikârdır. Elde edilen bulgular, ayrıca, yerel halkın toplumsal süreçlere ve kararlara dâhil edilmesinin önemine dikkat çekerek, katılımcı bir yaklaşımın gerekliliğini de ortaya koymaktadır.

Keywords

Şırnak, Toplum, Yapı, Toplumsal Yapı, Sosyoloji.

Social Structure in Şırnak: Historical Development and Current Dynamics

Abstract

It is important to examine the social structure and situation of Şırnak city center, which has been largely rebuilt very recently, from a sociological perspective. For this purpose, in this study, the main problems that stand out in areas related to the social structure in Şırnak and the primary dynamics that play a role in this have been addressed and analyzed in today's conditions. The study is based on the theoretical framework and the findings in the literature. The findings obtained were subject to detailed analysis in a wide range of areas, especially ethnic and religious structure and economic structure, as well as education status, health services, gender equality, youth employment and migration issues. This in-depth analysis provides a meaningful assessment of socioeconomic dynamics and helps us gain more information about the social structure. In other words, the study evaluates not only static data, but also how the data interacts with social conditions. The data obtained sheds light on the strategic planning process for local governments and relevant organizations, which plays a critical role in determining the steps to be taken to overcome social problems. As is known, studies focusing on a specific city not only provide an academic contribution, but also serve to better understand the needs of different groups in society. Therefore, while the study allows us to better understand the social structure and changes in Şırnak, it is also expected to provide guidance on future directions. In this context, it is also obvious that the roles of local actors in the transformation process of the social structure, should be determined, and this role should be strengthened. The findings also draw attention to the importance of including local people in social processes and decisions, and reveal the necessity of a participatory approach

Keywords

Şırnak, Society, Structure, Social Structure, Sociology.

References

• Ahmetoğlu, H. (2022), Sivil toplum kuruluşlarının kadın cinayetleri ile mücadelede rolü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Alkan, E. Ö. & Solmaz, M. (2024). Toplumsal yapının bir unsuru ve toplumsal değişmenin bir aracı olarak hukuk, E. Dikici, A. Çiçek & O. Bingöl (Ed.), Hukuk ve Sosyoloji (85-109), Eğitim Yayınevi: Konya/Türkiye.
• Akşam Gazetesi, (05 Aralık 2024). Bölgeden petrol fışkırıyor: Şehrin çehresi yakında değişecek, https://www.aksam.com.tr/ekonomi/bolgeden-petrol-fiskiriyor-sehrin-cehresi-yakinda-degisecek/haber-1527018 (Erişim Tarihi: 10.02.2025).
• Atay, M.N. (2021). Demografik yapı özelliği farklı olan yerlerde tarih öğretimi sorunları: Mardin ili örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ateş, B., S. (2024). "Aşiretsizleş (tir) me çabalarından yeniden aşiretleşmeye: Kürt aşiretlerindeki yapısal dönüşümü tartışmada çatışma ve örgütlenme modelleri", International Journal of Kurdish Studies, Vol:10, Issue:2, p.314, Doi: 10.21600/ijoks.1490549
• Bakır, E., V. (2022). Şırnak halkının ekoturizm farkındalığının ekoturizm algısına etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şırnak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Şırnak.
• Baltac, M. & Aytemir, Ş. (2024), Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin inanç turizminin SWOT analizi ile değerlendirilmesi, Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 1.
• Bayram, K. (2022). Sosyal bütünleşme bağlamında Şırnak’ta dini hayat, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bilen, O. & Rençber, F. (2024). Geçmişten günümüze Uludere’de kültürel ve dinî bağlamda Keldani ve Müslüman ilişkilerinin izdüşümü. Journal of Academic Social Science Studies, 17(99). Doi: 10.29228/JASSS.75692.
• Bozdağ Tulum, A. (2023). Sosyal problemlerin tahlilinde göz önünde bulundurulması gereken hususlar, Journal of World of Turks, 15(2).
• Denli, İ. (2023). Cumhuriyet’in 100. yılında Şırnak ili, İktisadi ve İdari Yaklaşımlar Dergisi, 5(2), 78-90. Doi: 10.47138/jeaa.1381121
• Eker, C. (2023). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde göç alanında faaliyet gösteren STK çalışanlarının vakalardan etkilenme düzeylerinin saptanması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Erdem, F. H. (2011). Kürt meselesinin çözümünde anadilin eğitimde kullanılmasını konuşmak, Liberal Düşünce, Yıl: 16, Sayı: 63, s. 141-152.
• Ertaş, K. (2019). Tarihsel ve kültürel boyutlarıyla Şırnak bölgesindeki Keldaniler ve Müslümanlarla münasebetleri, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 89, Mart 2019, s. 150-184. Gülenç, A. (2022). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Şırnak tarihi (İdari, Sosyal ve Ekonomik Yapı, 1853-1929), Palet Yayınları, Konya.
• Gümüş, M. (2023). Yoksullukla mücadele bağlamında yürütülen sosyal politika uygulamaları, 2021 Yılı Şırnak-Cizre Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Karademir, D. (2019). Cizre şehrinin kuruluş ve gelişimi, Rating Academy- Journal of Awareness, 4(4), s. 433-454.
• Katar, C. & Özcan Elçi, D. (2023). Gençlik merkezlerine yönelik memnuniyet algısı: Şırnak gençlik merkezi örneği. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 8 (1): 74- 92.
• Korkmaz, E. (2024). Aşiret ve siyaset ilişkisinin gömülü kuram bağlamında analizi: Van örneği, Şarkiyat, 16(01), s.31-54.
• Korkusuz M. H. (2021). Globalleşen dünya ve politik psikolojik kodlar bağlamında geleceğin dinamik türkiye’si için perspektif arayışı, Ulisa: Journal of International Studies, 5(1), s. 20-34.
• MEB. (2024). Eğitim yıllarına göre okullaşma oranı, https://istatistik.meb.gov.tr/OkullasmaOrani/Arsiv (Erişim Tarihi: 11.02.2025).
• Miroğlu, İ. (2017). Cumhuriyet döneminde kadın-erkek eşitliği, Şırnak özeli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öcal, F. M. & Darıcı, B. & Okyar, M. C. (2011). Şırnak sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmaların sahiplerinin sosyo-kültürel açıdan incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1( 2), s. 57-74.
• Ölgen, Ş. (2022). Şırnak’ta doğal olarak yetişen ve pazarlama önemine sahip bazı bitki türlerinin kullanım amaçlarının ortaya konulması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şırnak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Şırnak.
• Özcan Elçi, D. (2022). Kısırlığa çare arayışları olarak dinsel-büyüsel inanışlar ve geleneksel tedaviler: şırnak örneği, Şarkiyat, Cilt: 14, Sayı: 2, 694-711. Doi: 10.26791/sarkiat.1116244.
• Sarıgül, A. (2024). Sosyal değişim ve toplumsal adaletin yeniden inşasında sosyal arabuluculuk eğitimleri. International Journal of Progressive Studies in Education, 2(1), 1-13. Doi: 10.5281/zenodo.11077374
• Tekin, B. (2024). Kadınların sağlık hizmetlerine erişimi: Etkileyici faktörler ve bölgesel farklılıklar. Şura Akademi, (7). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4155144.
• Ürek, Y. (2022). Arap baharı sonrası oluşan Suriye mülteci krizinin Türkiye’ye sosyal ve ekonomik etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep.
• Yaman, H. (2022). Tek parti döneminde Şırnak’ta nüfus ve demografik yapı [1927-1950], İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), s. 743-760.
• Yaman, H. (2024/a). “Tek parti dönemi sayımlarında Cizre’nin nüfus özellikleri üzerine bir inceleme”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 10/4 (Aralık 2024), s. 327-347.
• Yaman, H. (2024/b). Sosyal bir kurum olarak goyan aşireti, Uluslararası Uludere (Qilaban) Sempozyum Bildirileri, Şırnak Üniversitesi Yayınları, Şırnak.
• Yeşilmen, İ. (2021). Sınır ticaretinin şırnak ekonomisine etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şırnak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Şırnak.
• Yılmaz, S. (2023). Doğu Anadolu Bölgesinde göçler ve demografik sonuçlarının değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.