2025 Cumhurbaşkanlığı Hükümet Programı Işığında Engelli Bireylerin Durumu: SWOT Analiziyle Stratejik Bir Dönüşüm Değerlendirmesi

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 1 - 20, 30.06.2025

Hilmi Sözen

https://doi.org/10.47138/jeaa.1628115

Abstract

Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanarak kamu yönetimi ve stratejik hedefleri belirleyen temel bir planlama belgesidir. Ülkenin mevcut durumu, küresel dinamikler ve toplumsal beklentiler doğrultusunda şekillenen program, eğitim, sağlık, ulaşım, enerji, teknoloji ve güvenlik gibi kritik alanlarda uzun vadeli stratejiler ortaya koymaktadır. Bu çerçevede, toplumsal yaşama tam katılımlarını sağlamak amacıyla engelli bireylere yönelik erişilebilirlik, istihdam, eğitim ve sağlık alanlarında çeşitli politika ve düzenlemeler öngörülmektedir. Böylece program, kapsayıcı bir toplumsal yapının inşasına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye Cumhuriyeti 2025 yılı Cumhurbaşkanlığı Hükümet Programı çerçevesinde, engelli bireylerin sosyal, ekonomik ve politik açıdan mevcut durumlarını kapsamlı bir şekilde tespit etmek ve bu durumu SWOT analizi perspektifinden derinlemesine değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda, çalışmada, 2025 Yılı Hükümet Programı (HP) kapsamındaki ilgili maddeler doküman analizi yöntemiyle incelenmiş ve bu veriler SWOT analizi aracılığıyla stratejik öneriler geliştirmek için yapılandırılmıştır. Araştırmanın bulguları, engellilere yönelik politikaların daha kapsayıcı ve sürdürülebilir bir şekilde şekillendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Çalışmanın sunduğu katkı, engelli bireylerin yaşam standartlarını iyileştirmeye yönelik politika önerilerinin geliştirilmesinde, hem kamu yönetimi literatürüne hem de ilgili uygulayıcı kurumlara önemli bir rehberlik işlevi görecektir.

Keywords

Engelli Birey, Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, SWOT Analizi, Kapsayıcı Politikalar, Toplumsal Eşitlik

2025 Situation of People with Disabilities in the Light of the Presidential Government Programme: A Strategic Transformation Assessment with SWOT Analysis

Abstract

The Presidential Annual Programme is a fundamental planning document prepared by the Presidency of the Republic of Türkiye that sets public administration and strategic goals. The programme, shaped by the country's current situation, global dynamics, and social expectations, sets out long-term strategies in critical areas such as education, health, transportation, energy, technology, and security. In this framework, various policies and regulations are envisaged in the fields of accessibility, employment, education and health for persons with disabilities in order to ensure their full participation in social life. Thus, the programme aims to contribute to the construction of an inclusive social structure. The main purpose of this study is to comprehensively identify the current social, economic, and political situation of persons with disabilities within the framework of the Presidential Government Programme of the Republic of Turkey and to evaluate this situation in depth from the perspective of SWOT analysis. In line with this purpose, the relevant articles of the Presidential Government Programme for 2025 were examined through document analysis method and these data were structured to develop strategic recommendations through SWOT analysis. The findings of the study show that policies for persons with disabilities should be shaped in a more inclusive and sustainable manner. The contribution of the study will serve as an important guidance for both the public administration literature and the relevant implementing organisations in devoloping policy recommendations to improve the living standards of persons with disabilities.

Keywords

Individual With Disabilities, Presidential Annual Programme, SWOT Analysis, Inclusive Policies, Social Equality.

References

• Açıkgöz, R. ve Özil, H. (2023). Sakatlık sosyal modelinde sosyolojik perspektifler. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 68-87.
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2021). 2030 engelsiz vizyon. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Erişim tarihi: 3 Ocak 2025, https://www.aile.gov.tr
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2023). Engelli hakları ulusal eylem planı 2023-2025. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Erişim tarihi: 2 Ocak 2025, https://www.aile.gov.tr
• Aktel, M. ve Erten, Ş. (2017). Türkiye Cumhuriyeti hükümetlerinin engellilik alanına yaklaşımı: Hükümet programları üzerinden bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 165-177.
• Amponsah-Bediako, K. (2013). Relevance of disability models from the perspective of a developing country: An analysis. Developing Country Studies, 3(11), 121-133. ISSN 2225-0565 (Online)
• Andrews, E. E. (2017). Disability models. in practical psychology in medical rehabilitation, M. A. Budd, S. Hough, S. T. Wegener, and W. Stiers (Ed.). (Berlin: Springer International Publishing). 77-83. Doi: 10.1007/978-3-319-34034-0_9
• Areheart, B. A. (2008). When disability isn’t ‘just right’: The entrenchment of the medical model of disability and the goldilocks dilemma. Indiana Law Journal, 83(1), 181-232.
• Aslan, Ö., Gültekin, T., ve Irmak, H. S. (2023). Gümüş ekonomi üzerine SWOT analizi. Sosyal Güvence, (23), 951-968. Doi: 10.21441/sosyalguvence.1326321
• Barnes, C., ve Mercer, G. (2003), Disability: key concepts, polity press, Cambridge.
• Bezmez, D., Yardımcı, S., ve Şentürk, Y. (2011). Giriş. B. Dikmen, S. Yardımcı, ve Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları sosyal bilimlerden bakmak (s. 17-27) içinde. Çev. Ferit Burak Aydar, 1. Basım, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Bilsin, E. ve Başbakkal Z. (2014). Dünyada ve Türkiye’de engelli çocuklar. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 30(1), 65-78.
• Burchardt, T. (2004). Capabilities and disability: The capabilities framework and the social model of disability. Disability & Society, 19(7), 735-751, Doi: 10.1080/0968759042000284213
• Burcu E. (2006). Özürlülük kimliği ve etiketlemenin kişisel ve sosyal söylemleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23(2), 61-83.
• Burcu, E. (2015). Türkiye’de yeni bir alan: ‘engellilik sosyolojisi’ ve gelişimi. Sosyoloji Konferansları, (52), 319-341. Doi: 10.18368/IU/sk.21828
• Çitil, M. ve Üçüncü, M.K. (2018). Türkiye’de engelli hakları ve engelliler hukukunun durumu. TAAD, 9(35), 233-278.
• Çoban, A., ve Doğu, Z. (2021). Cumhurbaşkanlığı hükümet programlarının eğitim açısından değerlendirilmesi. O.
• Zahal ve Ö. Yahşi (Ed.). Eğitim bilimlerinde araştırma ve değerlendirmeler (s. 85-117) içinde. Cilt 2, 1. Basım, Gece Kitaplığı: Ankara.
• Demirbağ, C. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yasama organı, yasama süreci ve yasama sürecinde yasama-yürütme ilişkisi. Yasama Dergisi, (39), 13-50.
• DPT. (1979). Dördüncü beş yıllık kalkınma planı (1979-1983). R 338-9561 N. 2, Yayın no: 1664, Erişim tarihi: 9 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf
• DPT. (1985). Beşinci beş yıllık kalkınma planı (1985-1989). Erişim tarihi: 4 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf
• DPT. (1989). Altıncı beş yıllık kalkınma planı (1990-1994). Erişim tarihi: 3 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf
• DPT. (1995). Yedinci beş yıllık kalkınma planı (1996-2000). Erişim tarihi: 4 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf
• DPT. (2000). Uzun vadeli strateji ve sekizinci beş yıllık kalkınma planı (2001-2005). Erişim tarihi: 5 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf
• DPT. (2006). Dokuzuncu kalkınma planı (2007-2013). Erişim tarihi: 12 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf
• Dursun, G. D., ve Güneş, R. (2019). İç kontrol sistemi etkinliğinin incelenmesinde SWOT analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 296-305.
• Erol, Ö. F. (2020). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Cumhurbaşkanlığı politika kurulları. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26(1), 107-130.
• Erten Ş. (2019). 2030 Sürdürülebilir kalkınma gündemi ve engelliler: güçlendirme kavramı çerçevesinde bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 890-902.
• Erten, Ş. ve Aktel, M. (2017). Engellilik kültürü: Engellilik modelleri çerçevesinde bir değerlendirme. Cem Ergün ve Süleyman Öğrekçi (Ed.). Sosyal bilimlerde kültür araştırmaları içeride (s. 79-97). 1. Basım, Gece Kitaplığı: Ankara.
• Gürsoy, H. K. (2023). 1980’den günümüze Türkiye’nin hükûmet programlarında eğitim, dil ve edebiyat. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(38), 442-470.
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu. (1961). Resmî Gazete: 12 Ocak 1961, Sayı 10705.
• Kahraman Güloğlu, F. ve Kala, A.S. (2020). Toplumsal bir olgu olarak engellilik ve Türk hukuk sistemine yansımaları. F. Kahraman Güloğlu ve E. S. Kala (Ed.). Disiplinlerarası sosyal hizmet çalışmaları – 1 (s. 59-83) içerde. Ekin Yayınevi: Bursa.
• Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu kalkınma planı (2014-2018). Erişim tarihi: 3 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf
• Kara, B. (2016). Türkiye’de engelli bireylerin yasal hakları ve uygulamadaki yeri. International Journal of Social Science, 7(48), 249-260.
• Keskin, M., ve Koçak, H. (2023). Türkiye’de nüfusun yaşlanması üzerine bir SWOT analizi. Sosyolojik Düşün, 8(2), 275-303. Doi: 10.37991/sosdus.1267376
• Lawson, A. ve Beckett, A.E. (2020). The social and human rights models of disability: Towards a complementarity thesis. The International Journal of Human Rights, 1-33. Doi: 10.1080/13642987.2020.1783533
• Miller, C. ve Albert, B. (2005). Mainstreaming disability in development: Lessons from gender mainstreaming. Disability. Erişim tarihi: 21 Ocak 2025, Knowledge and Research. https://assets.publishing.service.gov.uk/media/57a08c5be5274a27b2001147/RedPov_gender.pdf
• Nazlı, A. (2012). “Öteki beden”: Bir ötekilik biçimi olarak engelli beden ve engellilik. Sosyoloji Dergisi, (27), 17-32. ISSN: 1300-5642
• Okur, N. ve Erdugan, F. E. (2010). Sosyal haklar ve özürlüler: Özürlülük modelleri bağlamında tarihsel bir değerlendirme. Pamukkale Üniversitesi 2.Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu, 4-5-6 Kasım, Denizli, 245-263.
• Oliver, M. (1996). Understanding disability: From theory to practice. New York, Palgrave.
• Örsel, S. (2013). “Özürlülük” kavramından “engellilik” kavramına geçiş: Değişen kavramlar uygulamaya nasıl yansıyor? Türkiye Psikiyatri̇ Derneği̇ Bülteni, 16(3), 4-7.
• Örtülü, S. (2019). Türkiye'de engelli politikaları ve belediyelerin rolü: Konya büyükşehir belediyesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Özdemir, A. (2021). Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminin Türkiye Cumhuriyeti idari teşkilatına getirdiği yenilikler. Journal of Academic Value Studies, 7(3), 284-297. Doi: 10.29228/javs.51971
• Özgökçeler, S., ve Alper, Y., (2010). Özürlüler Kanunu’nun sosyal model açısından değerlendirilmesi. Business and Economics Research Journal, 1(1), 33-54.
• Özürlüler İdaresi Başkanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (1997). Resmî Gazete: 30 Mayıs 1997, Sayı 23004.
• Rothman, J.C. (2010). The challenge of disability and access: Reconceptualizing the role of the medical model. Journal of Social Work in Disability & Rehabilitation, 9(2-3), 194-222
• Seyyar, A. (2008). Sosyal siyaset ekseninde yerel özürlüler politikası (özürlü dostu yerel sosyal politikalar). Yerel Siyaset Dergisi, (27), 80-85.
• Şemşit, S., Uçar, A., & Yüksel, M. A. (2016). Avrupa Birliği politikaları perspektifinden Türkiye’de belediyelerin sunduğu engelli hizmetleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 205-223.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). On ikinci kalkınma planı (2024-2028). Erişim tarihi: 22 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2024a). 2025 yılı Cumhurbaşkanlığı yıllık programı. Erişim tarihi: 13 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/2025-yili-cumhurbaskanligi-yillik-programi-resmi-gazetede-yayimlanmistir/
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2024b). 2025 yılı Cumhurbaşkanlığı yıllık programı. Erişim tarihi: 12 Ocak 2025, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2024/11/2025-Yili-Cumhurbaskanligi-Yillik-Programi-05112024.pdf /
• T.C. Engelliler Hakkında Kanun. (2005). Resmî Gazete: 7 Temmuz 2005, Sayı 25868.
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2021). Ulaşımın kalbi: Kentsel ulaşım ve erişilebilir ulaşım!. Ulaştırma Sektörel Operasyonel Programı adına. Afşar Medya Matbaacılık San. Tic. A.Ş: Ankara.
• Tellioğlu, S. (2019). Türkiye'de engellilere yönelik sosyal hizmetlerin ve politikaların tarihçesi. The Journal of Academic Social Sciences, 88(88), 818–832. Doi: 10.16992/ASOS.14871
• Turan, M. (2018). Türkiye’nin yeni yönetim düzeni: Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi. Social Sciences Research Journal, 7(3), 42-91.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1961). Resmî Gazete: 9 Temmuz 1961, Sayı 334.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). Resmî Gazete: 9 Kasım 1982, Sayı 17863.
• United Nations [UN]. (2006). Convention on the rights of persons with disabilities. Erişim tarihi: 8 Ocak 2025, http://www.un.org/esa/socdev/enable/rights/convtexte.htm
• Viktorovich, M.S. (2021). International legal regulation of the rights of persons with disabilities: problems of formation and development. Problemy zakonnosti – Problems of Legality, issue 154, 288–301. Doi: 10.21564/2414-990X.154.234227
• WHO. (1993). International classification of impairments disabilities and handicaps. World Health Organization, Geneva.
• Winter, J.A.(2004). Toplumsal bir sorun çözümleyici olarak özürlü hakları hareketinin gelişimi, (Çev. Mehmet Ergün). Özveri, 1(2), 341–56.
• World Health Organization [WHO]. (2011). World report on disability. Erişim tarihi: 22 Ocak 2025, https://www.who.int/publications/i/item/world-report-on-disability
• Yazıcı E. ve Yemişçi D.A (2010). Engellilere ilişkin sivil toplum kuruluşlarının sorunları: İzmir ili bakımından bir değerlendirme, II. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu, 5 Kasım 2010, Pamukkale Üniversitesi, İİBF. 187-215.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin: Ankara.
• Zheng, H. (2023). legal protection for the rights of persons with disability in international law. Proceedings of the International Conference on Social Psychology and Humanity Studies, 174-181. Doi: 10.54254/2753-7048/10/20230150