Zorunlu Göçün Görün(e)meyen Aktörleri: Temsil ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Sığınmacı Erkekler

Year 2019, Issue: 60, 61 - 85, 22.10.2019

Filiz Göktuna Yaylacı Mehmet Can Çarpar

https://doi.org/10.26650/JECS2019-0007

Abstract

Son yıllarda Türkiye’nin gündemini oldukça meşgul eden zorunlu göç, başta siyaset bilimleri olmak üzere çeşitli disiplinler tarafından uyum, eğitim, güvenlik, sağlık ve toplumsal cinsiyet gibi farklı çerçevelerde tartışılmaktadır. Ancak zorunlu göç olgusunun toplumsal cinsiyet ile ilişkilendirildiği araştırmalara bakıldığında, çalışmaların, daha fazla soruna maruz kalmaları nedeniyle çoğunlukla kadınlara odaklandığı görülmektedir. Sığınmacı erkeklerin büyük ölçüde medyanın etkisiyle göç alan toplumlarda olumsuz olarak temsil edilmesine eklemlenen bu durum, erkek sığınmacı deneyiminin görülememesine ve sosyal yardım uygulamalarının erkeklerin sorunlarına daha az eğilmelerine neden olmaktadır. Bu noktadan hareketle bu araştırmanın temel amacı sığınmacı erkeklerin olumsuz temsilleri nedeniyle görünemeyen sorunlarını analiz ederek sosyal yardım politikaları temelinde tartışmaktır. Çalışma nitel bir araştırma biçiminde fenomenolojik olarak desenlenmiştir. Araştırmanın verileri Eskişehir’de ikamet eden farklı uyruklara mensup 17 erkek sığınmacı ve zorunlu göç alanında çalışan beş saha görevlisinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular bazı sığınmacı erkeklerin kadınlara benzer bir biçimde şiddet, ayrımcılık, yoksulluk, işsizlik, emek sömürüsü gibi çeşitli sosyal sorunlara maruz kaldıklarını göstermektedir. Araştırmada dikkat çeken bir diğer bulgu ise yaşadıkları dezavantajlı durumlara ve sorunlara rağmen özellikle bekâr ve refakatsiz sığınmacı erkeklerin sosyal yardım ve göç düzenlemeleri alanlarından dışlanmaları olmuştur.

Keywords

Erkeklik, sığınmacı, sosyal politika, toplumsal cinsiyet, zorunlu göç

The Invisible Actors of Forced Migration: Male Refugees in The Context of Representation and Gender

Abstract

In recent years, forced migration, which is pretty important in Turkey’s agenda, is discussed by different disciplines, especially in politics, in different frameworks, such as integration, education, security, health and gender. When considering the studies that examining forced migration from a gender perspective, however, it is seen that the studies mostly focus on women because they are more exposed to social problems. This situation, which is added to the representation of refugee masculinity as perpetrators in the host societies, mostly by media, causes the experience of male refugees to be invisible, and the social aid practices directed towards refugees are less susceptible to the problems of men. In this context, the main purpose of this research is to analyze the problems of male refugees that cannot be seen because of their negative representations, and to discuss them based on social aid policies. The study was designed as a phenomenological qualitative research. Data were collected from 17 male refugees and five specialists who are working in the field of humanitarian aid, by semi-structured interview technique. The findings of the research show that, like refugee women, some refugee men are exposed to various social problems, such as violence, discrimination, poverty, unemployment and labor exploitation. Another remarkable finding in the study is that, despite their disadvantages, single and unaccompanied refugee men were excluded from the field of social aid and migration regulations.

Keywords

Masculinity, refugee, social policy, gender, forced migration

References

• AFAD (2014). Türkiye’deki Suriyeli Kadınlar Raporu. Ankara.
• Addis, M. E., & Mahalik, J. R. (2003). Men, masculinity, and the contexts of help seeking. American Psychologist, 58(1), 5–14.
• Akkaya, A. (2002). Mülteci kadınlar ve sığınmacı kadınlar. Toplum ve Hukuk Dergisi, 2(4), 75–83.
• Akpınar, T. (2017). Türkiye’deki Suriyeli mülteci çocukların ve kadınların sosyal politika bağlamında yaşadıkları sorunlar. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 3(3), 16–29.
• Albayrak, H. (2018). “Bu Suriyeli gençler niye savaşmıyor?” Karar. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/ hakan-albayrak/bu-suriyeli-gencler-niye-savasmiyor-6307# (Erişim tarihi: 10.06.2019).
• Altunışık, R., Çoşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Anitha, S. (2011). Legislating gender inequalities: The nature and patterns of domestic violence experienced by South Asian women with insecure immigration status in the United Kingdom. Violence Against Women,17(10), 1260–1285.
• Arabacı, Z., Hasgül, E. ve Serpen, A. S. (2016). Türkiye’de kadın göçmenlik ve göçün kadın sağlığı üzerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 36, 129–144.
• Atay, T. (2004). “Erkeklik” en çok erkeği ezer!. Toplum ve Bilim, 101, 11–30.
• Bakioğlu, A., Artar, F. ve İzmir, H. (2018). Ankara’daki Suriyelilerin mültecilik deneyimleri: Göç, gündelik yaşam, geçim deneyimleri ve sosyal dışlanma. Ankara: Sosyoloji Derneği.
• Barın, H. (2015). Türkiye’deki Suriyeli kadınların toplumsal bağlamda yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Göç Araştırmaları Dergisi, 1(2), 10–56.
• Bozan, İ. (2017). Suriyelilerle 2. evlilik sosyal sorun. Aljazeera Turk. Erişim adresi: http://www.aljazeera.com.tr/ al-jazeera-ozel/suriyelilerle-2-evlilik-sosyal-sorun (Erişim tarihi: 23.08.2019).
• Bozok, M. (2009). Erkeklik incelemeleri alanındaki başlıca kuram ve yaklaşımların sosyalist feminist bir eleştirisine doğru. 6. ulusal sosyoloji kongresi bildiriler kitabı: “Toplumsal dönüşümler ve sosyolojik yaklaşımlar” içinde (s. 431 – 445). Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
• Bozok, M. (2011). Soru ve cevaplarla erkeklikler. İstanbul: Altan Basım.
• Buz, S. (2007). Göçte kadınlar: feminist yaklaşım çerçevesinde bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(2), 37–50.
• Cankurtaran, Ö. ve Albayrak, H. (2019). Suriye’den Türkiye’ye kadın olmak. Ş. Bahar Özvarış ve T. Erdost (Ed.), Ankara: Merdiven Yayın.
• Cesur Kılıçarslan, S. (2016). Mülteciler, sığınmacılar ve göçmenler açısından Türkiye’de sosyal hizmete dair saptamalar, çözüm ve öneriler. P. Akkuş ve Ö. Başpınar Aktükün (Ed.), Sosyal hizmet ve öteki: Disiplinlerarası yaklaşım içinde (s. 272–290). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Charsley, K. ve Wray, H. (2015). Introduction: the invisible (migrant) man. Men and Masculinities, 18(4), 403–423.
• Chynoweth, S. (2017). Sexual violence against men and boys in the Syria crisis. Retrieved from:https://data2.unhcr. org/es/documents/download/60864#_ga=2.146465076.1003350512.1570681618-422894720.1564872289
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connell, R. W. (2005a). Masculinities. California: University of California Press.
• Connell, R W. (2005b). Change among the gatekeepers: men, masculinities, and gender equality in the global arena. Signs, 30(3), 1801–1825.
• Coşkun, E. (2016). Türkiye’nin göç rejiminde toplumsal cinsiyet faktörü: Ugandalı göçmen kadınlar örneği. Fe Dergi, 8(1), 91–104.
• Coşkun, E. (2017). Türkiye’de kâğıtsız göçmen kadınlar ve sosyal hizmetler. Çalışma ve Toplum, 3, 1299–1315.
• Coşkun, E. (2019). Sığınmacı ve göçmen kadınlarla sosyal hizmet: Cinsiyet ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddet. F. Göktuna Yaylacı (Ed.), Kuramsal ve uygulamalı boyutları ile Türkiye’de sığınmacı, mülteci ve göçmenlerle sosyal hizmetler içinde (s. 127-140). Londra: Transnational Press.
• Coşkun, E. ve Yılmaz, Ç. (2018). Sığınmacıların toplumsal uyum sorunları ve sosyal hizmetlere erişimleri: Düzce uydu kent örneği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 75, 269–305.
• Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Çev: M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çetinkaya, C., Erbaş, M. ve Özceylan, E. (2016). Türkiye’deki Suriyeli geçici barınma merkezleri ve senaryo analizleri. Birey ve Toplum, 6(12), 5–21.
• Daniş, D. (2007). A faith that binds: Iraqi Christian women on the domestic service ladder of Istanbul. Journal of Ethnic and Migration Studies, 33(4), 601–615.
• Davis, R., Taylor, A., & Murphy, E. (2014). Gender, conscription and protection, and the war in Syria. Forced Migration Review, 47, 35–38.
• Dayıoğlu Oyman, R. (2016). Mültecilik döngüsü içinde ‘kadın’ olma: toplumsal cinsiyet temelli eşitsizlikler. D. Şaşman Kaylı ve F. Şahin (Ed.), Sosyal politikanın cinsiyet halleri içinde (s. 106 – 138). Ankara: Nika Yayınevi.
• Dedeoğlu, S. (2011). Türkiye’de göçmenlerin sosyal dışlanması: İstanbul hazır - giyim sanayinde çalışan Azerbaycanlı göçmen kadınlar örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(1), 28–48.
• Dedeoğlu, S. ve Gökmen, Ç. E. (2011). Göç ve sosyal dışlanma: Türkiye’de yabancı göçmen kadınlar. Ankara: Efil Yayınevi.
• Devrim Başterzi, A. (2017). Mülteci, sığınmacı ve göçmen kadınların ruh sağlığı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 9(4), 379–387.
• Donaldson, M., & Howson, R. (2009). Men, migration and hegemonic masculinity. M. Donaldson, R. Hibbins, R Howson ve B. Pease (Eds.), Migrant men: critical studies of masculinities and the migration experience (pp. 210–217). New York: Routledge.
• Dut, B. (2016). “Neden ülkelerinde kalıp savaşmıyorlar” sorusuna Suriyelilerden yanıt. Bianet. Erişim adresi: https://m.bianet.org/biamag/insan-haklari/180084-neden-ulkelerinde-kalip-savasmiyorlar-sorusunasuriyelilerden-yanit (Erişim tarihi: 10. 06. 2019).
• Eder, M. (2015). Turkey’s neoliberal transformation and changing migration regime: the case of female migrant workers. S. Castles, D. Ozkul ve M. Cubas (Eds.), Social transformation and migration: national and local experiences in South Korea, Turkey, Mexico and Australia (pp. 133 – 150). Londra: Palgrave MacMillan.
• Edley, N. ve Wetherell, M. (1996). Masculinity, power and identity. M. Mac an Ghaill (Ed.), Understanding masculinities (pp. 97–114). Buckhingam: Open University Press.
• El – Bushra, J. (2000). Gender and forced migration. Forced Migration Review, 9, 4–7.
• Erder, S., & Kaşka, S. (2003). Irregular migration and trafficking in women. İstanbul: IOM.
• Erdoğan, M. (2014). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum araştırması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.
• Erdoğan, M. ve Gönülaçan, A. (2018). Kadın ve göç ekseninde Trabzon’daki Suriyeli – Afgan kadınların sosyo – demografik analizi. Turkish Studies, 13 / 18, 547–567.
• Fisher, M. (2016, 13 Haziran). On Charlie Hebdo’s Aylan Kurdi cartoon. Vox. Erişim adresi: https://www.vox. com/2016/1/13/10763204/charlie-hebdo-aylan-kurdi-cartoon (Erişim tarihi:11.01.2018).
• Freedman, J. (2016). Sexual and gender-based violence against refugee women: a hidden aspect of the refugee “crisis”, Reproductive Health Matters, 24(47), 18–26.
• Gerami, S. (2005). Islamist masculinity and muslim masculinities. M. S. Kimmel, J. Hearn ve R. W. Connell (Eds), Handbook of studies on men & masculinities (pp. 448–457). California: Sage Publications.
• GİGM. (2019). Yıllara göre geçici koruma kapsamındaki Suriyeliler. Erişim adresi: http://www.goc.gov.tr/icerik3/ gecici-koruma_363_378_4713 (Erişim tarihi: 10.05.2019).
• Gilmore, D. D. (1990). Manhood in the making: Cultural concepts of masculinity. New Haven: Yale University Press.
• Grabska, K. (2011). Constructing ‘modern gendered civilised’ women and men: gender – mainstreaming in refugee camps. Gender & Development, 19(1), 81–93.
• Gren, O. (2018). Gender in displacement – a phenomenological study of a Syrian refugee experience in Sweeden from a gender perspective. Retrieved from: http://www.diva-portal.se/smash/get/diva2:1249105/FULLTEXT01.pdf.
• Happer, C., & Philo, G. (2013). The role of the media in the construction of public belief and social change. Journal of Social and Political Psychology, 1, 321–336.
• Henderson, E. (2015). Canada ‘to turn away single male refugees amid fears over Paris attacks.Independent. Erişimadresi:https://www.independent.co.uk/news/world/americas/canada-to-turn-away-single-malerefugees-over-fears-sparked-by-paris-attacks-a6746201.html (Erişim tarihi: 10.06.2019).
• Humberd, B., Ladge, J. J., & Harrington, B. (2015). The “new” dad: Navigating fathering identity within organizational context. Journal of Business Psychology, 30, 249–266.
• Husaini, B. A., Moore, S. T., & Cain, V. A. (1994). Psychiatric symptoms and help-seeking behavior among the elderly: An analysis of racial and gender differences. Journal of Gerontological Social Work, 21(3-4), 177–195.
• Inhorn, M. C. (2012). The new Arab men: Emergent masculinities, technologies, and Islam in the Middle East. Princeton University Press.
• Jaji, R. (2009). Masculinity on unstable ground: young refugee men in Nairobi, Kenya. Journal of Refugee Studies, 22, 177–194.
• Kaya, M. (2015). Komşuda misafirlik: Suriyeli sığınmacılarca kurulmuş mülteci derneklerinin perspektifinden Türkiye’de yaşamak. The Journal of Academic Social Science Studies, 39, 263–279.
• Kaya, M. ve Orhan Demirağ, E. H. (2016). Türkiye’deki Suriyeli kadın sığınmacıların iş piyasasındaki çalışma koşullarına sosyolojik bir bakış: Şanlıurfa örneği. II. uluslararası Ortadoğu konferansları: Ortadoğu’daki çatışmalar bağlamında göç sorunu içinde (s. 155–171). Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
• Khattab, L., & Myrttiinen, H. (2017). Most of the men want to leave: Armed groups, displacement and the gendered webs of vulnerability in Syria. International Alert. Retrieved from:https://www.internationalalert.org/sites/ default/files/Gender_VulnerabilitySyria_EN_2017.pdf
• Khosravi, S. (2009). Displaced masculinity: Gender and ethnicity among Iranian men in Sweeden. Iranian Studies, 42(4), 591–609. Kıvılcım, Z. (2016). Legal violence against Syrian female refugees in Turkey. Feminist Legal Studies, 24(2), 193– 214.
• Kıvılcım, Z. ve Özgür Baklacıoğlu, N. (2015). Sürgünde toplumsal cinsiyet: İstanbul’da Suriyeli kadın ve LGBTİ mülteciler. İstanbul: Derin Yayınları.
• Kimmel, M. S. (2013). Homofobi olarak erkeklik: toplumsal cinsiyet kimliğinin inşasında korku, utanç ve sessizlik. çev: Mehmet Bozok, Fe Dergi, 5 (2), 92–107.
• Kofman, E., Phizacklea, A., Raghuram, P., & Sales, R. (2000). Gender and international migration in Europe employment welfare and politics. New York: Routledge Press.
• Köse, E. (2012). Cinsiyet / toplumsal cinsiyet ikiciliği üzerine eleştirel yaklaşımlar ya da doğa “doğal mıdır?”. Doğu Batı Dergisi, 63, 37–52.
• Küçükşen, K. (2017). Suriyeli sığınmacı kadınlarda sosyal dışlanma algısı üzerine nitel bir çalışma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(5), 2399–2413.
• Lane, J. M., & Addis, M. E. (2005). Male gender role conflict and patterns of help seeking in Costa Rica and the United States. Psychology of Men & Masculinity, 6(3), 155–168.
• Lutz, H. (2010). Gender in the migratory process. Journal of Ethnic and Migration Studies, 36(10), 1647–1633.
• Macnamara, J. R. (2006). Media and male identity: the making and remarking of men. New York: Palgrave Macmillan.
• Mazlumder (2015). Suriyeli sığınmacıların en önemli sorunu “Barınma”. Erişim adresi: http://konya.mazlumder. org/tr/main/faaliyetler/basin-aciklamalari/1/suriyeli-siginmacilarin-en-onemli-sorunu-bari/11727 (Erişim tarihi: 15.06.2019).
• Miller, A. L. (2018). In refugee camps on Lesbos, single men can feel stuck. GlobalPost. Erişim adresi: https://www. pri.org/stories/2018-08-16/refugee-camps-lesbos-single-men-can-feel-stuck (Erişim tarihi: 10.06.2019).
• Mirici, İ. H. (2018). Syrian refugee women’s profile and their expectations in their host country: a case study in Turkey. Quality & Quantity, 52(2), 1437–1443.
• Nagel, J. (2000). Erkeklik ve milliyetçilik: Ulusun inşasında toplumsal cinsiyet ve cinsellik. A. G. Altınay (Ed.), Vatan, millet, kadınlar içinde (s. 65 – 102). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Newman, L. K. (2002). Sex, gender and culture: Issues in the definition, assessment and treatment of gender identity disorder. Clinical child psychology and psychiatry, 7(3), 352–359.
• Oakley, A. (1985). Sex, gender and society. Michigan University: Arena Press.
• Odman, M. T. (1996). Kadın mülteciler. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İnsan Hakları Merkezi Yayınları.
• Olivius, E. (2016). Refugee men as perpetrators, allies or troublemakers? Emerging discourses on men and masculinities in humanitarian aid. Women’s Studies International Forum, 56, 56–65.
• Orhan, O. ve Senyücel Gündoğar, S. (2015). Suriyeli sığınmacıların Türkiye’ye etkileri. Ankara: Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• OXFAM. (2017). You aren’t human anymore. Retrieved from: https://www-cdn.oxfam.org/s3fs-public/file_ attachments/mb-migrants-libya-europe-090817-en.pdf
• Özbey, K. (2017). Göç, çalışma hayatı ve toplumsal cinsiyet: Karşılaştırmalı perspektiften Hopa’da yerli ve kayıtdışı kadın işgücü. Karadeniz Araştırmaları, 14(56), 105–121.
• Özdemir, Ö. ve Özdemir, E. (2018). Suriyeli mülteci kadınlar ve insani güvenlik. Güvenlik Stratejileri, 14(27), 113–145.
• Özüdoğru, B. (2018). Yalnız yaşayan Suriyeli kadınlar: Adana örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 1132–1162.
• Parrado, E. A., & Flippen, C. A. (2005). Migration and gender among Mexican women. American Sociological Review, 70, 606–632.
• Perkel, C. (2015). Canada’s Syrian refugee plan not abandoning single men: Deborah Tunis. Huffpost. Erişim adresi: https://www.huffingtonpost.ca/2015/11/26/syrian-refugees-groups-canada_n_8657142.html (Erişim tarihi: 10.06.2019).
• Pessar, P. R., & Mahler, S. J. (2003). Transnational migration: Bringing gender in. International Migration Review, 37(3), 812–846.
• Ploem, R. (2016). Gender bias in humanitarian aid – what about the men?. MT Bulletin of NVTG, 3, 22–23.
• Promundo. (2017). Men and the boys in displacement. Retrieved from: https://insights.careinternational.org.uk/ media/k2/attachments/CARE-Promundo_Men-and-boys-in-displacement_2017.pdf
• Rettberg, J. W., & Gajjala, R. (2016). Terrorists or cowards: negative portrayals of male Syrian refugees in social media. Feminist Media Studies, 16(1), 178–181.
• Sam, D. L. (2006). Acculturation of immigrant children island women. D. L. Sam ve J. W. Berry (Editörler), Acculturation Psychology (pp. 403–418). Cambridge: Cambridge Universiy Press.
• Sancar, S. (2013). Erkeklik: İmkânsız iktidar. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Sirkeci, İ. (2012). Transnasyonal mobilite ve çatışma. Migration Letters, 9(4), 353–363
• Şahin, Ç. (2018). Türkiye’de kadın göçmen işçilerin durumunun ‘emek – sermaye çatışmasında’ yeniden değerlendirilmesi. Çalışma ve Toplum, 59, 2155–2192.
• Şeker, D. ve Uçan, G. (2016). Göç sürecinde kadın. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 199–214.
• Taş, H. Y. ve Özcan, S. (2018). Suriyeli göçmen sorunlarının, sosyal politikalar bağlamında analizi. HAK – İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(17), 36–54.
• Thomas, V. (2008). Refugees. V. N. Parrillo (Ed.,), Encyclopedia of social problems (pp. 761–763). London: Sage Publications.
• Turner, L. (2016). Are Syrian men vulnerable too? gendering the Syria refugee response Erişim adresi: http://www.mei. edu/publications/are-syrian-men-vulnerable-too-gendering-syria-refugee-response (Erişim tarihi: 27.10.2018).
• Turner, L. (2017). Who will resettle single Syrian men?. Forced Migration Review, 54, 29–31.
• Türk Kızılayı (2018). Suriye İnsani Yardım Operasyonu. Ankara. Erişim adresi: https://kizilay.org.tr/Upload/ Dokuman/Dosya/ekim-2018-suriye-krizi-insani-yardim-operasyonu-raporu-21-11-2018-48562518.pdf
• Uçan, G. (2016). Toplumsal cinsiyetin öteki yüzü: Erkek. D. Şaşman Kaylı ve F. Şahin (Ed.), Sosyal politikanın cinsiyet halleri içinde (s. 159 – 184). Ankara: Nika Yayınevi.
• UNHCR. (1995). Sexual violence against refugees. Retrieved from: https://www.unhcr.org/publications/ operations/3b9cc26c4/sexual-violence-against-refugees-guidelines-prevention-response-unhcr.html
• UNHCR. (2012). Working with men and boys survivors of sexual and gender based violence in forced displacement. Retrieved from: https://www.refworld.org/pdfid/5006aa262.pdf
• UNHCR. (2006). Handbook for the protection of women and girls. Retrieved from: https://cms.emergency.unhcr. org/documents/11982/57181/UNHCR+Handbook+for+the+Protection+of+Women+and+Girls.pdf/ed5b4707337f-4275-86e7-3af5f81186ea
• UNHCR. (2018). Figures at a glance. Erişim adresi: https://www.unhcr.org/figures-at-a-glance.html (Erişim tarihi: 27.08.2019).
• UNHCR (2019a). UNHCR Türkiye: Kilit veriler ve sayılar. https://www.unhcr.org/tr/unhcr-turkiye-istatistikleri (Erişim tarihi: 10.05.2019).
• UNHCR. (2019b). Resettlement at a glance. Erişim adresi: https://www.unhcr.org/protection/resettlement/5cf8feee7/ resettlement-fact-sheet-april-2019.html (Erişim tarihi: 10. 06. 2019).
• Yalçın, Ç. (2015). Türkiye’de ev hizmetlerinde çalışan göçmen kadınlar ve ekonomik şiddet. Fe Dergi, 7(1), 50–60.
• Yaman, M. (2018). Suriyeli kadın mültecilerin emek ve istihdam koşulları. Toplum ve Hekim, 33(4), 306–313.
• Yıldırım A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yuva, M. (2019). Tecavüzü Suriyeliler mi keşfetti. Aydınlık Gazetesi. Erişim adresi: https://www.aydinlik.com.tr/ tecavuzu-suriyeliler-mi-kesfetti-mehmet-yuva-kose-yazilari-nisan-2019 (Erişim tarihi: 10. 06. 2019).