AR-GE YATIRIMLARI VE ENTELEKTÜEL SERMAYE: BİST’TE BİR UYGULAMA

Year 2020, , 374 - 391, 31.12.2020

Feride Koc Emin Avci

https://doi.org/10.17261/Pressacademia.2020.1329

Abstract

Amaç - Bu çalışmanın amacı Ar-Ge yatırımları ile entelektüel sermaye (Entelektüel Sermaye Katma Değer Katsayısı (VAIC ) yöntemi ile hesaplanan) arasındaki ilişkiyi panel veri analizi metodu ile araştırmaktır.
Metot – Borsa İstanbul’da işlem gören ve 4 farklı sektörlerde faaliyet gösteren 20 firma için 2010-2018 dönemine ilişkin VAIC katsayısı ve bileşenleri hesaplanmıştır. Ar-Ge ve VAIC arasındaki ilişki panel veri analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Analizler tüm veri ve sektör bazında yapılmıştır.
Bulgular- Ar-Ge yatırımları ile VAIC ve bileşenleri arasında genel olarak pozitif yönlü ve istatistiksel anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Söz konusu ilişkinin sektörler bazında değiştiği görülmüştür.
Sonuç- Ar-Ge yatırımlarının yüksek olduğu sektörlerde entelektüel sermaye birikimi olduğu ve Ar-Ge yatırımlarına ayrılan kaynakların işlemelere pozitif değer yaratacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Ar-Ge yatırımları, entelektüel sermaye, entelektüel sermaye katma değer katsayısı, panel veri

R&D INVESTMENST AND INTELLECTUAL CAPITAL: AN APPLICATION IN BIST

Abstract

Purpose - The purpose of this study is to analyze the relationship between R&D investments and the intellectual capital, which is measured by Intellectual Value Added Coefficient (VAIC) method, by panel data analysis.
Methodology – VAIC coefficient and its components calculated for 20 firms, which are traded in Borsa Istanbul, from 4 different sectors for 2010-2018 period. The relationship between R&D and VAIC for those firms analyzed by the use of panel analysis. Analysis has been carried out for each sector and whole sample..
Findings- It is found that the relation between R&D investments and VAIC and its components is positive and statistically significant in most of the cases. However, such relation is subject to change under different sectors.
Conclusion- The sectors, which have high levels of R&D investments, have intellectual capital accumulation; and the resources, which are utilized for R&D investments, will eventually create positive value for companies.

Keywords

R&D investments, intellectual capital, value added intellectual coefficient (VAIC), panel data

References

• Adaçay, F. R. (2007). Bilgi ekonomisine ilişkin temel göstergeler açısından avrupa birliği ve Türkiye'nin karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 185-204.
• Ağır, H. (2010). Türkiye ile Güney Kore’de bilim ve teknoloji politikalarının karşılaştırması. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 5(2): 43-55.
• AHM Ariff, A Islam, T van Zijl (2016) - Intellectual capital and market performance: The case of multinational R&D firms in the U.S. The Journal of Developing Areas, 50(5): 487-495
• Akdoğan, N., & Tenker, N. (2003). Finansal tablolar ve mali analiz teknikleri. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Akıncı, M., Yüce, G., & Yılmaz , Ö. (2014). Ekonomik özgürlüklerin iktisadi büyüme üzerindeki etkileri: Bir panel veri analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 87.
• Alçın, S., & Güner, B. (2015). Orta gelir tuzaği: Türkiye üzerine bir değerlendirme. Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, 37(1): 27-45.
• Amin, S., & Aslam, S. (2017). Intellectual capital, ınnovation and firm performance of pharmaceuticals: a study of the London stock exchange. Journal of Information & Knowledge Managment, 16(2):1-20.
• Archibugi, D., & Simona Iammarino. ( 2002). The globalization of technological. Review of International Political Economy, 99.
• Avcı, E., & Nassar, S. (2017). Intellectual Capital and its impact on firm performance of the Turkish financial sector before and after financial crisis. PressAcademia Procedia , 3(1): 916-924.
• Bae, S. C., & Kim, D. (2003). The effect of R&D investment on market value of firms: evidence from the US, Germany and Japan. The Multinational Business Review, 11(3):51-75.
• Boyar, S. (2014, Nisan). Proje kavramina genel bakış. Nisan 16, 2020 tarihinde https://docplayer.biz.tr/242027-Proje-kavramina-genel-bakis.html adresinden alındı
• BTYK. (2006). Ulusal bilim, teknoloji ve yenilik stratejisi. Mayıs 2, 2020 tarihinde www.tubitak.gov.tr:https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/ek_9_ubtys_2015_eylem_plani.pdf adresinden alındı
• Chan, K. H. (2009). Impact of intellectual capital on organisational performance. The Learning Organization, (16-1): 4-21.
• Çağlıyan, V. (2002). Küresel rekabet ortamında tedarik zinciri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, S.34. Konya.
• Çapar, B. (2002). www.bigiyonetim.org. Nisan 16, 2020 tarihinde http://strateji.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2014/09/Bilgi-Y%C3%B6netimi_Nas%C4%B1l-Bir %C4%B0nsang%C3%BCc%C3%BC.pdf adresinden alındı
• Çelebi, K., & Kahriman, H. (2011, Temmuz-Aralık). Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’de Ar-Ge faaliyetlerine yönelik vergi teşvikleri ve bunların karşılaştırmalı analizi. Maliye Dergisi, (161), 33-63.
• Çelik, A. E., & Perçin, S. (2000, Ekim). Entelektüel sermayenin işletme bazında ölçülmesi ve değerlendirilmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 1(2): 111-118.
• Çelikkol, H., & Yıldız, F. (2003). Piayasa değerinin oluşumunda entelektüel sermayenin sektörel açıdan karşılaştırılması ve İMKB uygulaması. Kocaeli Üniversitesi 2. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Bildirgeleri, (615). Kocaeli.
• Drucker, P. F. (1995). The information executives truly need. Harward Business Rewiev, 59-60.
• DTP. (1963). Birinci beş yıllık kalkınma planı. Ankara.
• Efeoğlu, R., & Topçuoğlu, Ö. (2018). Ar-GE pantent ve ekonomik büyüme ilişkisi, Registericpess. Nisan 17, 2020 tarihinde http://www.registericpess.org/index.php/ICPESS/article/view/2570 adresinden alındı.
• Ekren N., (2000), “Bilgi ve Ekonomik Etkinlik”, Activeline Bankacılık ve Finans, No: 6, Eylül.
• Ercan, M. K., Öztürk, M. B. Demirgüneş, K. (2003). Değere dayalı yönetim ve entelektüel sermaye, Gazi Kitabevi, Ankara
• Erat, V., & Arap, İ. (2016). Bilimin Devlet İçin Önemi: Bilim-Devlet İlişkisi Üzerine Bir Çözümleme. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 14(53):10-45.
• Ersoy, B. A., & Muter ŞengüL, C. (2008). Yenilikçiliğe Yönelik Devlet Uygulamaları ve AB Karşılaştırması. Yönetim ve Ekonomi, 15(1):59-74.
• Ghaffar, A., & Khan, W. (2014). Impact of research and development on firm performance. İnternational Journal of Accounting and Financial Reporting, 4, 357-367.
• Gigante, G. (2013). Intellectual Capital and Bank Performance in Europe. Accounting and Finance Research, 2(4):120-129.
• Göker, A. (1998). "Küreselleşme” sürecinde niçin bilim ve teknoloji politikası; niçin ulusal? Ağustos 13, 2020 tarihinde www.inovasyon.gen.tr: https://www.inovasyon.gen.tr/images/makaleler/ayk/AYK.M.Ge-lecek98.pdf adresinden alındı
• Gökovali, U., & Bozkurt, K. (2006). Fikri ve sinaî mülkiyet hakkı olarak patentler. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 135-146.
• Guo, W. C. (2012). A study on ıntellectual capital and firm performance ın biotech companies. Applied Economics Letters, 19(16): 1603–1608.
• Hand, J., & Lev, B. (2003). Intangible assets, values, measures and risk. New York: Oxford University Press.
• Jurczak, J. (2008). Intellectual capital measurement methods. Economics and Organization of Enterprise, 1(1): 37-45.
• Kannan, G., & Aulbur, W. (2004). Intellectual capital: Measurement effectiveness. Journal of Intellectual Capital, 5(3): 389-413.
• Kayalı, C. A., Yereli, A., & Ada, Ş. (2007). Entelektüel katma değer katsayısı yöntemi kullanılarak entelektüel sermayenin firma değeri üzerindeki etkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 14(1): 69.
• Kerimov, R. (2011). Entelektüel sermayenin ölçülmesi raporlanmasi ve işletme performansina etkisi. Yüksek Lisans Tezi, 12. Anakara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dali.
• Kiper, M. (2004). Teknoloji transfer mekanizmaları ve bu kapsamda üniversite. TMMOB 50.Yıl Yayınları.
• Kiracı, M., & Arsoy, F. (2014). Arastirma gelistirme giderlerinin isletmelerin karliligi üzerindeki etkisinin incelenmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 33.
• Küçük, Ş. (2016, Şubat). Türkiye Ar-Ge liginin neresinde? Mayıs 10, 2020 tarihinde www.amfiweb.net: https://www.amfiweb.net/turkiye-ar-ge-liginin-neresinde/ adresinden alındı
• Liao, T.-S., & Rice, J. (2010). Innovation investments, market engagement and financial performance: a study among Australian manufacturing SME. Research Policy, 39(1): 117-125.
• Marqués, D. P., José, F., & Simon, G. (2006). The effect of innovation on intellectual capital: an empirical evaluation in the biotechnology and telecommunications ındustries. International Journal of Innovation Managment. 10(1): 89-112.
• Nassar, S. (2018). Intellectual capital and its impact on financial performance of firms listed ıin Borsa Istanbul. Doktora Tezi, 19. İstanbul: Marmara Ünİversİtesİ Sosyal Bİlİmler Enstİtüsü İşletme (İngİlİzce) Ana Bilim Dali.
• OECD. (2002). Frascati Kılavuzu. Nisan 14, 2020 tarihinde tubitak.gov.tr: ttps://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr.pdf adresinden alındı
• OECD. (2004). Innovation in the knowledge economy. Paris: OECD.
• Öge, S. (2002), “Entelektüel Sermaye: İşletmeler İçin Yeni Bir Değer”, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 16, Sayı 5-6, ss.175-200.
• Özbaşar, Ş. (2006, Nisan). Aile Şirketlerinde entelektüel (finans dışı) sermayenin yönetimi. 2. Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı, İstanbul.
• Özcan, M., Armağan, E., & Yılmaz, Ö. (2014). Ar-Ge Yatırımlarının hisse senedi getirisi üzerine etkisi: BİST teknoloji ve bilişim firmaları üzerine bir uygulama. Maliye Dergisi, 166, 139-158.
• Özenç, M. (1998). Türkiye'de Ar-Ge çalışmaları ve ar-ge'nin Türkiye ekonomisine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ekişehir.
• Peng, J., & Jing Quan. (2019). R&D, intellectual capital, organizational learning, and firm performance: a study of Chinese software companies. Proceeding Of International Conference On Information Resources Management. https://aisel.aisnet.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1006&context=confirm2019
• Petty, R., & Guthrie, J. (2000). Intellectual capital literature review. Journal of Intellectual Capital, 1(2): 155-176.
• Pike, S., Roos, G., & Marr, B. (2005). Strategic management of intangible assets and value drivers in R&D organizations. R&D Management, 35(2):111-124.
• Pirtini, S. (2004). Pazarlama yönetimi açısından entelektüel sermaye. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Polat, M. (2016). Ar-Ge yatırımlarının firmalarin finansal performansina etkisi: BİST’te işlem gören imalat şirketleri üzerine bir uygulama. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pulic, A. (1998). Measuring the performance of ıntellectual potential in knowledge economy. Haziran 8, 2020 tarihinde semanticscholar.org: https://pdfs.semanticscholar.org/708b/ebbe69caebcd281c5e18425cc645cee9816d.pdf adresinden alındı
• Pulic, A. (2004). Intellectual capital – does it create or destroy value? Measuring Business Exelence, 8(1): 62-68.
• Rashkin, M. D. (2007 ). Practical guide to research and development tax incentives. Nisan 15, 2020 tarihinde books.google.com.tr: https://books.google.com.tr/books?id=uKLPa7uo3GgC&dq=Michael+D.+Rashkin,+Practical+Guide+to&hl=tr&source=gbs_navlinks_s adresinden alındı
• Shih, K.-H., Chang, C.-J., & Lin, B. (2010). Assessing knowledge creation and intellectual capital in banking ındustry. Jounal of Intellectual Capital, 11(1):74-89.
• Stewart, T. A. (1997). Entelektüel sermaye kuruluşların yeni zenginliği. (N. Elhüseynİ, Çev.) İstanbul: MESS Yayın.
• Subramaniam, M., & Youndt, M. (2005). The influence of intellectual capital on the types of innovative capabilities. Academy of Management Journal, 48 (3):450-463.
• Şamiloğlu, F. (2002). Entelektüel sermaye. Ankara: Gazi Kitabevi.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanılığı. (2019). 2019 Faaliyet Raporu. Ankara.
• Tağraf, H. (2002). Küreselleşme süreci ve çokuluslu işletmelerin küreselleşme sürecine etkisi. Ç.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2): 33-47.
• Taşgit, Y. E., Çömlekçi, İ. ve Öncü, M. A. (2015). Beş yıldızlı otel işletmelerinde entelektüel sermayenin belirleyicileri: yöneticilerin bakış açısına dayanan bir değerlendirme. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 26(2): 238-250.
• Tiryakioğlu, M. (2006). Araştırma geliştirme-ekonomik büyüme ilişkisi: Seçilmiş OECD ülkeleri üzerine uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Türk Patent Enstitüsü. (2005). Faydalı model klavuzu. Nisan 17, 2020 tarihinde Türk Patent: https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/resources/temp/522B990B-E529-4378-8287-66E77494B4FA.pdf; adresinden alındı
• Ulf, J. (1997). Mobilising change: charateristics of intangibles proposed by 11 Swedish firms. OECD International Symposium, Measuring and Reporting IC, Amsterdam.
• Van de Ven, A. (1986). Central problems ın the management of innovation. Management Science, 32(5): 590-607.
• Williams, S. M. (2004). Downsizing- intellectual capital performance anorexia or enhencement? Learning Organization, 11(4/5): 368-379.
• Yıldız, S. (2010). Entellektüel sermayenin işletme performansına etkisi: Bankacılık sektöründe bir araştırma. Doktoro Tezi, 85. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zeghal, D., & Maaloul, A. (2010). Analysing value added as an indicator of intellectual capital and its consequences on company performance. Journal of Intellectual Capital, 11(1), 39–60. https://doi.org/10.1108/14691931011013325
• Zerenler, M., Türker, N., & Şahin, E. (2007). Küresel teknoloji, araştirma-geliştirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17): 653-667