Anadolu’da Geleneksel Konut ve Avluların Özellikleri ile Tarihsel Gelişiminin Safranbolu Evleri Örneğinde İrdelenmesi

Year 2013, Volume: 63 Issue: 1, 69 - 91, 01.01.2013

S.gülçin Bozkurt , Hakan Altınçekiç

Abstract

Tarihsel süreç içerisinde yaşadığı çevre ile sürekli ilişki içinde olan insanoğlu var olduğu günden
beri doğayı, kendi istekleri doğrultusunda biçimlendirmiş ve değiştirmiştir. Bu biçimlendirme önceleri
korunma ve mücadele şeklinde gelişmiş daha sonraları barınma ihtiyacının keşfedilmesiyle sürekli
ve organik bir hale gelmiştir. Bu durum ise; insanın dış mekana yeni anlamlar yüklemesine neden
olmuştur. Toplumsal yaşama geçiş ile birlikte bu açık mekanlar daha da önem kazanmış bu durum
farklı mekansal kurguların oluşmasına neden olmuştur. Yapıların orta kısmında yer alan tercihe göre
üstü kapalı veya açık, etrafı çevrilmiş bir alan olarak tanımlanan avlu; zamanla belirli sınırları olan ve
insanlar tarafından belli amaçlara göre planlanıp düzenlenmiş bir mekan olarak gelişmiştir. Geleneksel
Türk evi de avlu içinde kurulmuştur. Bu özellik geleneksel konutların en önemli belirleyici özelliğidir.
Bu çalışmada; geleneksel Türk evinde avlu kavramı, tarihçesi, özellikleri ve oluşumlarını etkileyen
doğal ve kültürel faktörler belirtilerek, Safranbolu bölgesi örneğinde; avluların özellikleri, avlunun yapıyla
olan ilişkisi, avlu tipleri, avlu peyzajı ve zamanla değişimi vurgulanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda; özgün
avlu niteliklerinin korunup gelecek nesillere aktarılması gerekliliği ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Avlu, avlu tipleri, mekan, peyzaj, geleneksel Türk evi

References

• Anonim a-http://www.msxlabs.org/forum/x-sozluk/87503-avlu-avlu-nedir-avlu hakkinda. html, (Ziyaret Tarihi:12.05.2012).
• Akdoğan G.,1974. Bahçe ve Peyzaj Sanatı Tarihi, A.Ü.Z.F. Yayınları: 536, Ankara,
• Akın, G., 1980, Asya Merkezi Mekan Geleneği, sf: 80.
• Aktüre Sevgi.,1997. Anadolu'da Bronz Çağı Kentleri, Numune Matbaacılık, İstanbul, sf: 98-104-105- 124-170.
• Altaş, N. ve diğerleri, 2006. Domaniç’te Kır Meskenleri. Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 16, Erzurum, sf: 74.
• Altun, A., 1988. Ortaçağ Türk Mimarisinin Ana Hatları İçin Bir Özet. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, sf: 90.
• Arel, A. 1999. Anadolu’da geleneksel Konut Kültürel Etmenler. Dördüncü Türk Kültürü Kongresi 1, Ankara, sf: 37-40.
• Asatekin, G., 1994. Anadolu’daki Geleneksel Konut Mimarisinin Biçimlenmesinde Aile- Konut Karşılıklı İlişkilerinin Rolü. Kent Planlama, Politik, Sanat. Tarık Okyay Anısına Yazılar, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara. sf: 79.
• Arseven C.E., 1975. Sanat Ansiklopedisi, Cilt I. MEB Yayınevi, İstanbul, sf: 131.
• Bozkurt S.G., 2009. 19.yy Osmanlı Konut Mimarisinde İç Mekan Kurgusunun Safranbolu Evleri Örneğinde İrdelenmesi, İstanbul Kültür Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, sf: 16- 51-61-84.
• Cezar, M., 1977. Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, sf: 25-379.
• Ceşmeli, İ., 1999. Kışlak Hazara Camii ve Dört Eyvan Şemasının Asya’daki Erken Gelişmesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,.sf:46-69.
• Erdoğan E., 1996. Anadolu Avlularının Özellik ve Düzenleme İlkeleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı A.B.D., Doktora Tezi, Ankara, sf: 61-63-72-80-84-85-91-92- 108-110-112-115-123.
• Eldem S. H., 1968. Türk Evi Plan Tipleri, İTÜ Mim. Fak., Baskı Atölyesi, İstanbul, sf: 10.
• Eldem S. H., 1984. Osmanlı Dönemi Türk Evi I, İstanbul, sf: 14.
• Günay, R., 1998. Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul,. sf: 32-33-138.
• Güven S., 1990. Mimarlık Üzerine On Kitap- Vitrivius, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayını No:2, Ankara, sf: 131-132.
• Hasol D., 1990. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yem Yayınevi, İstanbul, sf: 184.
• Hacısalihoğlu, İ.,Y. 1995. Şehir Coğrafyası açısından Safranbolu-Karabük İkilemi, İ.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Beşeri ve İktisadi Coğrafya Anabilim Dalı, Doktora Tezi, sf: 43-160.
• Jurkow, G., 2000. Rediscovering and Recovering the Front Yard: A Study of Garden Yard Meaning and Owner Attitudes. A Thesis Submitted to the Faculty of Graduate Studies in Partial Fulfillment of the Requirernents for the degree o f Master of Landscape Architecture, National Library of Canada, Ottawa, www.collectionscanada.ca/obj/ s4/f2/dsk2/f tp01/MQ53164.pdf, 24.03.2012. sf: 3-7.
• Küçükerman, Ö., 1991. Kendi Mekanının Arayışı İçinde Türk Evi. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul. sf: 51-55-80- 81.
• Köse, A., 2005. Türkiye’de Geleneksel Kırsal Konut Planlarında Göçebe Türk Kültürü İzleri üniversitesi. Afyon Kocatepe Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: VII, Sayı:2, Aralık 2005, Afyonkarahisar, sf: 181.
• Kuban D.,1976. Sanat Tarihimizin sorunları, Çağdaş yayınları, İstanbul 1976, sf: 192.
• Kuban, D., 1970. Türkiye’de Malzeme Koşullarına Bağlı Geleneksel Konut Mimarisi Üzerine Bazı Gözlemler, Mimarlık, Şehircilik ve Türkiye’nin Sorunları, İstanbul, sf: 67.
• Kuban, D., 1982. Türk Ev Geleneği Üzerine Gözlemler. Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler, Arkeoloji ve Sanat yay. İstanbul, sf: 197-198.
• Meydan Larousse, 1990. Cilt 1,4 Meydan Gazetecilik ve Neşriyat Ltd.Şti., İstanbul, sf: 441-886.
• Nevter, Z. and O. Beser, 2003. Sustainability of Gren Network and Built Environment Relation: Case Study: Lefke. SBE‟03 Technology and Management for Sustainable Building CSIR, 26-30 May2003,www.sustainablesettlement. co.z a/event/SBE2003/Proceedings/Nevter_Zaf er.pdf, 24.03.2012. sf: 6.
• Naumann R.,1998. Eski Anadolu Mimarlığı, T.T.K.Basımevi, Ankara, sf: 247-360-361-381- 411-494.
• Oğuzoğlu Y., 1987. Anadolu Şehirlerinde Osmanlı Döneminde Görülen Yapısal Değişiklikler, V.Araştırma Sonuçları Toplantısı I,Kültür ve Turizm Bakanlığı, Eski Eserler Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, sf: 6.
• Reis, A., 2003. Original and converted social housing: Spatial configurations and resident’ attitudes. Proceeding, 4th International Space Syntax Symposium London2003,www.spacesyntax. net/sympo sia/SSS4/full papers/40 Reispaper. pdf, 24.03.2012. sf: 13-40.
• Roberts, B. K., 1996. Landscapes of Settlement, prehistory to the present. Routledge, London and New York. sf: 79.
• Tunçdilek, N., 1967. Türkiye İskan Coğrafyası, Kır İskanı (Köy-Altı İskan Şekilleri). İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay.: 1283, Coğrafya Enst. Yay.: 49, İstanbul. sf: 78-90.
• Tomsu L., 1950. Bursa Evleri, İ.T.Ü.Yayınları İstanbul, sf: 10.
• Usman M.,1958. Antik Devir Küçük Asya Evleri, Güven Basımevi, İstanbul, sf: 181.
• Yürekli, H., 2005. Türk Evi, Gözlemler ve Yorumlar, Yapı Endüstri Merkezi, İstanbul, sf: 14.
• Yalgın, A. R., 1993. (Hazırlayan :Sabahat Emir), Cenupta Türkmen Oymakları I, Kültür Bakanlığı Başvuru Kitapları, , Ankara sf: 10.
• Yürüdür, E., 2006. Yakın Mesafeli Yaylacılık Faaliyetlerine Bir Örnek: Yaylacık Dağı (Tokat)’ında Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 16, Erzurum, sf: 259.
• Xu, P., 1998. Feng-Shui Models Structured Traditional Beijing Courdyard Houses. Journal Architectural Planning Research, 15:4 (Winter, 1998), 271- 282, Locke Science Publishing, Inc., Chicago. www.japr.homestead.com/files/Xu.pdf, 25.02.2006 sf: 279-280.