Forests etymology in the Turkish language

Year 2015, Volume: 65 Issue: 2, 69 - 79, 01.07.2015

Ahmet Küçükkalfa

https://doi.org/10.17099/jffiu.33361

Abstract

Orman-Oraman etimolojisi üzerine

Özet: Sibirya ormanlarında başlayan Türk yaşamında orman ile ilgili çok zengin söz varlığı bulunmaktadır. Orman yaşamıyla ilgili zengin söz varlığı, Gök Tanrıcı Şamanlar ile Türk-Moğol coğrafyalarının bir ucundan diğer uçlarına taşınır. Türkçe’de “Oraman” kelimesine en yakın kelime Orman’dır. Orman, ağaçlardan meydana gelse de “orman” kelimesi etimolojik olarak “ağaç” kelimesinin çoğulu değildir. Ağaç ile orman-oraman’ın bağı için çoban yaşam kültürü belirleyici olmalıdır. Altay-Türk dillerindeki “orak” sözcüğünün “or: biçmek” kökünün “orman-oraman”a da kök olduğu kabul edilmektedir. 762 yılında Mani dinine geçen Uygurlar’ın “kurt doğuş” efsanesinden, “ağaç doğuş” efsanesine geçmeleri, Moğollar’ın kayıtlarını tutan Uygur bilgelerin ve şamanların Moğollarla birlikte Azerbaycan’a ve Yakındoğu’ya gelmeleri, Uygurlar’ın ağaç ve ilahi nurla ilgili inançlarının akraba ve komşu halklardaki (Ehl-i Hakk topluluklar) sürekliliği, orman-oraman bağına da güçlü bir işarettir. Arapça yazımda orman ve oraman yazımları aynıdır. Arapça yazıda sesli harflerin olmaması ve yazılı eğitime uzak halkın dilinde “orman” sözcüğü, kuralsız olarak “oraman” sözcüğüne dönüşmüş olmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Orman, oraman, hewraman, ağaç, ehl-i hakk

Forests etymology in the Turkish language

Abstract: Since Turkish life has started in the forests of Siberia owns rich vocabulary related to forest life. That rich vocabulary is being transferred by The goddes “Sky God religion” of the Turkish-Mongolian shamans to every far end of geography . "Oraman" i.e.forest word is closest pronounciation of the Turkish word “Orman” . The etymology of the word “forest: orman” is not the plural of the word “tree/ağaç” even forest composed of  “tree”.To understand the relation of the words “ağaç” with “orman/oraman” authentic living culture of shepherds should be studied. In the Altai-Turkish language “orak = sickle” word derived from the base word of “or” as to reap and is considered to be a root. In the year 762, Uighurs accepted Mani religion is thougthed the legend  of the “wolf birth” myth is transformed to “wood nativity” and The  Uighur sages and shamans who were keeping the records of Mongolians have imigrated to Azerbaijan and the Near East together with Mongols. The deep beliefs of Uighurs related to the tree and divine ligth relatives and neighbors in people (Ahl-e Haqq communities) continuity, forest-rate bond in Bremen is a signal. Oraman Arabic writing and spelling is the same in the forest. And the absence of vowels in Arabic inscription written in the language of public education away from “forest: orman” word, as unregulated “oraman” should be changed to the word.

Keywords: Forest, hewraman, tree, Ahl-e Haqq

Received: 05 June 2014 - Revised: 10 August 2014 - Accepted: 08 November 2014

To cite this article: Küçükkalfa, A., 2015. Orman-Oraman etimolojisi üzerine. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University 65(2): 69-79. DOI: 10.17099/jffiu.33361

Keywords

Forest: orman, oraman, hewraman, tree, Ahl-e Haqq

Orman-Oraman etimolojisi üzerine

Abstract

Sibirya ormanlarında başlayan Türk yaşamında orman ile ilgili çok zengin söz varlığı bulunmaktadır. Orman yaşamıyla ilgili zengin söz varlığı, Gök Tanrıcı Şamanlar ile Türk-Moğol coğrafyalarının bir ucundan diğer uçlarına taşınır. Türkçe’de “Oraman” kelimesine en yakın kelime Orman’dır. Orman, ağaçlardan meydana gelse de “orman” kelimesi etimolojik olarak “ağaç” kelimesinin çoğulu değildir. Ağaç ile orman-oraman’ın bağı için çoban yaşam kültürü belirleyici olmalıdır. Altay-Türk dillerindeki “orak” sözcüğünün “or: biçmek” kökünün “orman-oraman”a da kök olduğu kabul edilmektedir. 762 yılında Mani dinine geçen Uygurlar’ın “kurt doğuş” efsanesinden, “ağaç doğuş” efsanesine geçmeleri, Moğollar’ın kayıtlarını tutan Uygur bilgelerin ve şamanların Moğollarla birlikte Azerbaycan’a ve Yakındoğu’ya gelmeleri, Uygurlar’ın ağaç ve ilahi nurla ilgili inançlarının akraba ve komşu halklardaki (Ehl-i Hakk topluluklar) sürekliliği, orman-oraman bağına da güçlü bir işarettir. Arapça yazımda orman ve oraman yazımları aynıdır. Arapça yazıda sesli harflerin olmaması ve yazılı eğitime uzak halkın dilinde “orman” sözcüğü, kuralsız olarak “oraman” sözcüğüne dönüşmüş olmalıdır.

Keywords

Orman, oraman, hewraman, ağaç, ehl-i hakk

References

• Antonov, N.K., 1971. Materialı po istoriçeskoy leksike yakutskogo yazıka. Yakutsk. pp. 18-19.
• Ateş, A., 2001. Avşarlı Nadir Şah ve Döneminde Osmanlı-İran Mücadeleleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Tarih Anabilim Dalı (Tez). Isparta pp.79.
• Aydoğmuşoğlu, C., 2007. Tarihte Tebriz, Ankara Üniversitesi Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı (Tez). Ankara. pp.108.
• Barthold, W., 1963. Ermenistan ve Azerbaycan. Çev: İsmail Aka. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 8(14): 77-87.
• Caferoğlu, A., 1968. Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul. pp.84.
• Çetin, H., 2012. Osmanlı Saltanat Rüyaları ve Tarihi Bağlam, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt/Volume XXVII, Sayı / Number 1 Temmuz / July 2012, pp. 37-681
• Doğan, E., 2010. Hacı Bektaş Veli’nin Vilayetname’sine göre Horasan’dan Rum’a izlediği yol, Alevilik Bektaşilik Araştırmaları Dergisi (4): 57-82.
• Duran, H., 2007. Velâyetnâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yay, Ankara. pp.165-166.
• Düzgün, H., 1990. Bayrak Kuşçuoğlu’nun Kelâmlar’ı. Tahran, Şemsi 1369. (Hossein Mohammadzadeh SadighSıddık).
• Ebul Gazi Bahadır Han, 1996. Şecere-i Terakime (Türkmenlerin Soy Kütüğü). Çev. Ölmez, K, Zuhal Simurg Yay, Ankara. pp. 238.
• Eberhard, W., 1995. Çin Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınlarından. Ankara
• Eliade, M., 1999. Şamanizm. Çev: İsmet Birkan. İmge Yay. Ankara. pp.308.
• Eliade, M., 2003. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. Çev: Ali Berktay. Kabalcı Yay, İstanbul. cilt 1. pp. 255.
• Eroğlu, C., Babuçoğlu, M., Özdil, O., 2012. Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Musul. ORSAM: Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi Yay, Ankara. pp. 46, 47, 148, 156, 157.
• Esin, E., 2001. Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yay. İstanbul, pp. 163, 170, 171.
• Gordlevsky, V.A., 2010. Karakoyunlu-Maku Hanlığı’na bir geziden (1916) derlenmiş bilgiler. Çev: Namıq Musalı. Das Alevitisch-Bektaschitische Kulturinstitut e.V -Alevilik Bektaşilik Araştırmaları Dergisi (4): 83-125.
• Gültekin, M., 2010. Afgan Özbekçe’sininin Seripul Ağzı’nda- GAN eki. Çev: Esra Yavuz. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5(1).
• Gülensoy, T., 2007. Moğolların gizli tarihi, Altan Topçi, Defter-i Çingiz-Nâme, Cengiz-Nâme ve Anonim Sibanî- Nâme’ye göre Cengiz Han’ın soy kütüğü. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Dergisi 2(2): 257-275.
• Gürsoy, Ü., 2012. Türk kültüründe ağaç kültü ve dut ağacı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (61): 43-54.
• İnan, A., 1954. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara. pp. 49-50.
• Javanshir, B., 2008. Horasan Türkçesi-Hemrah ve Seyyad Han Destanı. Yıldız Teknik Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Tez). İstanbul
• Kalafat, Y., 2006. Balkanlardan Uluğ Türkistan'a Türk Halk İnançları 2 /
• Kaşkayiler - Terekemeler- ElsevenlerKarakoyunlular-Kiresunlular- Avşarlar-İsmaili Hazaralar-Kengerliler-Caferiler-Karamanlılar-Nigariler-AyrımlılarKekailer-Şebekler-Navıllar-Sarulular. Ebabil Yay, Ankara.
• Köprülü, F., 1942. “Yeni Fariside Türkçe unsurlar”, Türkiyat mecmuası 7-8: 1-6.
• Küçükkalfa, A., 2011. Şahlar Sufiler Türkmenler. Esas Yay, İstanbul. pp.61/ orijinal minyatür için bkz. Reşideddin, 1596. Camiü’t Tevarih. Gülistan Sarayı Müzesi.
• Ligeti, L., 1991. Bilinmeyen İç Asya. (Çev: Sadrettin Karatay) M.E.B. Yay, İstanbul. pp.87.
• Melikoff, I., 2009. Uyur idik Uyardılar. Demos Yay, İstanbul. pp. 62.
• Musaev, K.M., 2004. A.N.Samoyloviç ve Türk dillerinin karşılaştırmalı leksikolojisi. Çev: Tursunova. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Türkoloji Özel Sayısı II. Kitap 11: 29-36.
• Nizamü’l Mülk, 1999. Siyasetname. Haz: Mehmet Altan Köymen. Türk Tarih Kurumu Yay, Ankara. Ocak, A.Y., 2002. Sarı Saltık, Türk Tarih Kurumu Yay, Ankara. pp. 20.
• Ocak, A.Y., 2005. Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İletişim Yay, İstanbul pp.113.
• Onay, İ., 2012. Cengiz Han’ın Devleti’nde Türk kültürünün etkisi ve katkısı. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 7(4): 2441-2455.
• Orucovun, E., 2006. Azerbaycan Dilinin İzahlı Lüğeti. Şerq-Gerb, Bakı-Bakü. pp. 528. Özgüdenli, O.G., 1988. Meraga. TDV-İslam Ansiklopedisi. Cilt: 29: 162- 163.
• Özgüdenli, O.G., 2004. Turco-İranica. Ortaçağ Türk-İran Tarihi Araştırmaları. Arkadaş Yayınevi, Ankara. pp.494. Roux, J.P., 2008. Türklerin Tarihi. Kabalcı Yay, İstanbul. pp. 50- 52-54, 94, 171, 281.
• Sertkaya, O.F., 2003. Yıs (yış?)/yis1/yis/yiş kelimesi ve akrabaları üzerine, S. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi (13): 1-10. www.tedaproject.gov.tr/140-kizim-nerdesin-my-daughter-where-are-you? (Ziyaret tarihi: 10 Nisan 2014)
• Yavaş, F., 2006. Hacı Bektaş Veli’nin Vilayetnamesi’ndeki İslam Öncesi ve İslami Motiflerin Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi İslam Mezhepleri Bilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
• Yıldırım, T., Çiftçi, M. 2012. Divanü Lugati-t Türk’te yer alan alet-eşya adları, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 7(2): 1229-1249.
• Zeynel, A., 2004. Kakaiye Hareketi. Ankara Üniversitesi Temel İslam Bilimleri (İslâm Mezhepler Tarihi). (Yüksek Lisans Tezi). Ankara.