Osmanlı Döneminde (1260-1286/1845-1870) Kıbrıs’ta Halkı Mağdur Eden Çekirge İstilalarının Önlenmesi ve Zararlarının Telafisi için Yapılan Çalışmalar

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 52 - 68, 30.06.2025

Mehmet Demirtaş

https://doi.org/10.59839/jiees.1704234

Abstract

XIX. yüzyılda Kıbrıs Adası’nda tarımı sekteye uğratan ve verimi düşüren büyük çaplı çekirge istilalarının sıklıkla meydana geldiği arşiv kayıtlarından anlaşılmaktadır. Osmanlı Arşivi’nde yer alan belgelerden, adada büyük çaplı çekirge istilalarından birisinin 1847 senesinin ortalarında meydana geldiği, oldukça uzun sürdüğü ve çok etkili olduğu anlaşılmaktadır. Başka bir kayıtta, çekirge istilasından dolayı halkın yoksul duruma düştüğü ve mallarını yabancılara satmak zorunda kaldığı bilgisi yer almaktadır. Yapılan çalışmalar sonucunda yaklaşık bir sene sonra istila, tamamen olmasa bile büyük oranda bertaraf edilmiş ve meydana gelen zarar rapor halinde merkeze sunulmuştu. Kıbrıs’ta çekirge istilaları sonraki senelerde de zaman zaman şiddetlenerek devam etmiştir. Bu çerçevede 1855’te görülen çekirge istilası oldukça tahripkâr olmuş ve bir sonraki senenin hasat mevsiminde ancak kontrol altına alınabilmişti. 1862 senesinde görülen çekirge istilası iki hasat mevsimi boyunca devam etmiş, alınan tedbirlerle etkisizleştirilmişti.
Kıbrıs’ta görülen çekirge istilalarının önüne geçmek ve zararlarını telafi etmek için Osmanlı Devleti’nin ciddi tedbirler aldığı ve uyguladığı görülmektedir. Bunun yanında çekirge istilasından mağdur olan halkın zararlarının karşılanması, vergi borçlarının affı veya ertelenmesi, çekirgenin imhası için Avrupa’dan bez tuzaklar satın alınması, çekirgenin ve çekirge tohumunun imhası için ekipler oluşturulması ve çok sayıda başka tedbir alınması yoluyla halkın mağduriyetinin önüne geçilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Kıbrıs Adası , Çekirge İstilası , Tarım , Yoksulluk , Tedbir

Ethical Statement

.

Supporting Institution

.

Project Number

.

Thanks

.

The Struggle to Prevent and to Compensate the Harm of Grasshopper Infestations that Suffered People in Cyprus during the last period of the Ottoman Empire (1260-1286/1845-1870)

Abstract

It is obvious in the archive records that extensive grasshopper infestations which seriously crippled agriculture and decreased the crops in Cyprus in 19th century took place frequently. It is understood from the Prime Ministry archives that one of the major grasshopper infestations occurred in the middle of the year 1847 and lasted quite long being very effective. In another record, there is information about people’s falling into poverty and having had to sell their goods to foreigners due to the grasshopper infestation. As a result of the challenges, the infestation could be eliminated on a large scale, even if not completely, and the harm occurred was presented in a report to the State Centre. Grasshopper infestations in Cyprus continued following years, increasing its influence from time to time. Through this aspect, grasshopper infestation seen in 1855 was rather devastating and could only be controlled during the harvest season of the following year. The infestation seen in 1862 continued for two harvest seasons and was deactivated by the precautions taken.
It can be seen that the Ottoman State took serious precautions and applied them in order to prevent the grasshopper infestations and compensate the damage given. Besides, additional efforts were put forth to prevent the public victimization such as, compensating the loss of the people affected by the infestation, postponing tax debts, purchasing cloth traps from Europe for the destruction of the grasshoppers, setting up teams to destruct grasshoppers and their seeds and taking numerous other precautions.

Keywords

The Cyprus Island , Grasshopper Infestation , Agriculture , Poverty , Precaution

Ethical Statement

.

Supporting Institution

.

Project Number

.

Thanks

.

References

• BOA. A. AMD-13/24.
• BOA. A. DVN-23/8; 26/73; 28/15; 29/65
• BOA. A. MKT-58/34; 90/93; 104/3.
• BOA. A. MKT. MHM-407/16; 413/46; 428/41.
• BOA. A. MKT. MVL-101-69.
• BOA. A. MKT. UM-241/40.
• BOA. İ. DH- 346/22782.
• BOA. İ. DH-60642221.
• BOA. İ. MVL-469/21271.
• BOA. İ. ŞD-6/301.
• BOA. MKT. UM-287/16.
• BOA. MVL-17/5.
• BOA. MVL-22/5.
• BOA. MVL-24/3.
• BOA. MVL-230/25.
• BOA. MVL-499/110.
• BOA. MVL-786/20.
• BOA. MVL-788/42.
• BOA. MVL-790/61.
• BOA. MVL-796/46.
• BOA. MVL-798/9.
• BOA. MVL-800-47.
• BOA. MVL-802/41.
• BOA. MVL-1036/97.
• Alagöz, Cemal Arif, “Kıbrıs Tarihine Coğrafi Giriş”, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969) Türk Heyeti Tebliğleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1971, s. 13-29.
• Çalışkan, Adem, “H 1249/M 1833 Tarihli D. CMH. d. 27300 Numaralı Cizye Muhasebe Defterine Göre Kıbrıs’ta Gayrimüslimler”, DEUİFD (Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi), Sayı 53, 2021, ss. 7-48.
• Çelik, Cemil, “Osmanlı Yönetiminde Kıbrıs’ta Kıtlık ve Çözüm Yolları (1869-1874)”, CEDRUS THE JOURNAL OFMCRI, Cedrus II, 2014, ss. 497-525.
• Çevikel, Nuri, “Değişim Döneminde Bir Osmanlı Eyâleti Kıbrıs (1750-1800)”, Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, yay. haz. Ali Ahmetbeyoğlu, Erhan Afyoncu, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, s. 99-120.
• Çiçek, Kemal, “Lefkoşe Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin Başşehri”, DİA-27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, ss. 124-126.
• Çoruh, Haydar, II. Mahmud Döneminde Kıbrıs’ın İdarî, İktisadî ve İçtimaî Yapısı (1808-1839), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2008.
• Demirkent, Işın “Kıbrıs”, DİA-25, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2022, ss. 371-373.
• Eliaçık, Muhittin, “Kıbrıs’ta Çekirge İstilası ile İlgili Osmanlı Arşiv Belgeleri”, Tarihte Kıbrıs-I, (Ed. Osman Köse), Akdeniz Karpaz Üniversitesi Yayınları İstanbul 2017, ss. 551-561.
• Erdoğru, M. Akif, “Kıbrıs’ın Türkler Tarafından Fethi ve İlk İskân Teşebbüsü (1570-1571)”, Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Gazimağusa (28 Ekim-2 Kasım 1991), Ankara 1993, ss. 45-56.
• Hill, George, Kıbrıs Tarihi, Osmanlı ve İngiliz İdaresi Dönemi 1571-1948, (çev. Nazım Can Serbest), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2016.
• Kaynar, İhsan Seddar, “Kıbrıs’ta Çekirge Kampanyaları 1879-1897”, Tarihte Kıbrıs-I, (Ed. Osman Köse), Akdeniz Karpaz Üniversitesi Yayınları İstanbul 2017, ss. 529-549.
• Kırayit, Yunus, “Osmanlı Devleti’nde Sürgün ve Kalebend Cezaları: Magosa Kalesi Örneği (18. Yüzyıl)”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, C. 15, S. 1, Haziran 2023, ss. 336-356.
• Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfus-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), yay. haz. Hacı Osman Yıldırım, Vahdettin Atik, Murat Cebecioğlu vd., Başbakanlık Basımevi, Ankara 2000.
• Öğün, Gülay, “Kıbrıs’ta İslam Hâkimiyeti ve Selçuklular Zamanında Kıbrıs ile Ticaret İlişkileri”, Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Gazimağusa (28 Ekim-2 Kasım 1991), Ankara 1993, ss. 29-43.
• Öğün, Gülay, “Kıbrıs’ta İslâm Hâkimiyeti ve Selçuklular Zamanında Kıbrıs ile Ticaret İlişkileri”, Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, yay. haz. Ali Ahmetbeyoğlu, Erhan Afyoncu, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, ss. 1-10.
• Özkul, Ali Efdal, Kıbrıs Adasının Sosyo-Ekonomik Tarihi (1726-1750), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2002.