Akyayla Dağı, Ağrı Dağı’nın güneyinde Ağrı ilinin Doğubayazıt ilçesinin sınırlarında kalan sedimanter kökenli dağlık bir ünitedir. Türkiye-İran sınırını oluşturan dağlık kütlede litolojik, topoğrafik, tektonik ve antropojenik süreçlerden dolayı heyelan gelişimleri oldukça yaygın şekilde görülmektedir. Kütlede 141 heyelan belirlenirken bunların 121’i aktif heyelan, 20’si ise paleoheyelan karakterindedir. Aktif heyelanların 40’ı akma karakterinde heyelan oluşumlarıdır. Dağlık kuşağın yakın çevresinin sismik anlamda oldukça aktif olması, fliş ve karasal kırıntılar gibi heyelana oldukça duyarlı litolojilerin varlığı, topoğrafik eğimin kuzeye doğru yüksek değerler sunması, gelişkin flüvyal drenaj ve antropojenik müdahaleler gibi parametreler heyelan morfolojisinden sorumlu temel etmenlerdir. Yaklaşık 325 km2 alana sahip dağlık alanın topoğrafik peyzajının yaklaşık 44,15 km2’sinin heyelanlar tarafından şekillendirildiği hesaplanmıştır. Çalışmada, heyelana etki eden parametreler modelleme sürecine girdi değişkenleri olarak dâhil edilerek, Frekans Oranı (FO) yöntemi kullanılmış ve CBS tabanlı heyelan duyarlılık analizi ile sınıflandırması gerçekleştirilmiştir. Sınıflandırma sonuçlarına göre çalışma alanının %9,5’i çok düşük, %22,8’i düşük, %35,7’si orta, %23,5’i yüksek ve %8,5’i çok yüksek heyelan duyarlılığı sınıfında yer almaktadır. Bölgedeki kültürel-doğal jeositlerin heyelan duyarlılığının yüksek-çok yüksek olduğu bölgelerde konumlandığı görülmektedir. Örneğin Nuh’un Gemisi, İshakpaşa Sarayı, Urartu Kalesi, Selçuklu Camii gibi turistik kaynak değerleri heyelan duyarlılığı yüksek bölgelerde bulunmaktadır. Bu ilişki, mekânsal planlama ve korumada heyelan duyarlılığının dikkate alınmasının gerekliliğini göstermektedir.
Bu çalışmanın ilk bulguları, 7. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu’nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. Yazarlar, makalenin akademik gelişimine katkıda bulunan editör kuruluna ve hakemlere teşekkür ederler.
Mount Akyayla is located on the borders of Doğubayazıt district in Ağrı province, south of Mount Ağrı. Landslides are quite common in the mountainous mass forming the Türkiye-Iran border due to lithological, topographic, tectonic and anthropogenic processes. A total of 141 landslides were identified on the mountain, of which 121 are active landslides and 20 are paleo-landslides. Forty of the active landslides are flow-type landslide formations. The seismically-active mountain environment, the presence of highly landslide-susceptible lithologies such as flysch, high topographic slope values, fluvial drainage and anthropogenic interventions are the main factors responsible for landslide morphology. Approximately 44.15 km2 of the topographic landscape of the mountainous area with an area of 325 km2 was calculated to be shaped by landslides. In the study, GIS-based landslide susceptibility analysis and classifications were carried out using the Frequency Ratio Method by determining the proxies for parameters causing landslides. According to the classification, landslide susceptibility is very low for 9.5% of the mass, low for 22.8%, moderate for 35.7%, high for 23.5% and very high for 8.5%. Cultural and natural geosites in the region are located in areas with high to very high landslide hazard. For example, touristic assets such as Noah’s Ark, İshakpaşa Palace, Urartu Castle, and Selçuklu Mosque are located in areas with high landslide susceptibility. This indicates the necessity to consider landslide hazards during spatial planning and protection.
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Geographic Information Systems, Physical Geography and Environmental Geology (Other) |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Submission Date | May 22, 2025 |
| Acceptance Date | December 1, 2025 |
| Publication Date | December 11, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 49 Issue: 2 |