Water Quality of Lower Değirmendere Trabzon Basin

Yıl 2005, Cilt: 29 Sayı: 1, 21 - 34, 01.05.2005

Fatma Gültekin Remzi Dilek Arzu Firat Ersoy Hakan Ersoy

Öz

in recent years, high quality fresh water source becomes insufficient. Thus, sources of drinking and using water is became international commercial trade value. Manyfresh and mineral water springs are located in the Değirmendere basin. Değirmendere alluviums that were provided drinking water of Trabzon before the Esiroğlu cleaning and refining facilities become providing water, alsofound in the basin. The goal of current study is determination of auality, and quantity of fresh and mineral water , lources, and development basic knowledge about appropriate sourcesfor later investment. Aşağı Değirmendere Trabzon Havzasındaki Suların Kalitesi Surface, groundwaters and mineral yvaters of the Değirmendere basin have been investigated and hydrochemical properties have been determined. They were evaluated according to Turkish Standartsfor water and the Polluted Water Control Statement. According to hydrochemical properties ofstreams, spring and mineral waters in the Değirmendere basin, the dominant ions in waters are Ca+2 and HC03_, and all waters are classifıed as "calcium bicarbonate water". Mineral saturation index of the waters are calculated, and they are generally classifıed as unsaturated waters. Hoywever, mineral spring waters are saturated with calcite and dolomite. Groundyvaters are not saturated except a few well water saturated with calcite and aragonite. Representative water samples of the basin were analyzedfor some inorganic elements. Obtained data indicated that Sb and Se contents of the Yanlıca mineral water, and Cr and Pb contents the Akoluk mineral water are above the limits of Standard drinkable values. Hence, Cr content of the KTÜ well yvater representing the Değirmendere equifer and the Kendirli aquifer's water is also above the limits. According to pH, TDS, CT and S04-2 value, surface waters are high auality. But according to N02 value Sümela stream water is high auality, Meryemana, Maçka and Galyan streams waters are contaminated water, Değirmendere water is higly contaminated water quality. According to pH, TDS, Cl, SO42, NO 2 and N02 values groundwater of the Değirmendere basins are classifıed as high auality water

Anahtar Kelimeler

Loyver Değirmendere Basin, Mineral Water, inorganic elements, Water chemistry

Aşağı Değirmendere Trabzon Havzasındaki Suların Kalitesi

Öz

Günümüzde sağlığa uygun nitelikli su kaynaklan yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle içme ve kullanma suyu kaynakları uluslararası ticari açıdan da önem kazanmıştır. Değirmendere Havzasında çok sayıda mineralli ve tatlı su kaynakları bulunmaktadır. Ayrıca Esiroğlu Arıtma Tesislerinin devreye girmesinden önce Trabzon Kentinin içme ve kullanma suyunun sağlandığı Değirmendere alüvyonları da aynı havzada yer alır. Bu çalışmanın amacı, Değirmendere Havzasındaki tatlı su ve mineralli su kaynaklarının nitelik ve miktar yönünden kullanıma uygunluk durumlarının belirlenmesi ve uygun nitelikte olanlarının ekonomiye kazandınlması için yapılacak yatırımlara bir temel oluşturmasıdır. Değirmendere vadisinde bulunan sular yüzey, yeraltı ve mineralli sular kapsamında incelenerek suların hidrokimyasal özellikleri belirlenmiş, Türk Standartları ve su kirliliği kontrol yönetmeliğine göre niteliklerinin uygun olup olmadığı değerlendirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre havzadaki suların hidrokimyasal fasiyesleri yönünden genel olarak "kalsiyum bikarbonatlı" sular sınıfında yer aldığı ve incelenen sulardan yüzey sularının ve mineralli suların bir kısmının dolomit ve kalsite, sadece bir iki kuyu suyunun da kalsit ve aragonite doygunluğu belirlenmiştir. İnceleme alanındaki Yanlıca mineralli suyunda Antimuan Sb ve Selenyum Se , Akoluk mineralli suyunda ise Krom Cr ve Kurşun Pb değerleri standartlarda verilen limit değerlerin üzerindedir. KTÜ'ye ait kuyu suyu ve Kendirli akiferi suyunda ise Krom Cr değerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Değirmendere ve kollarına ait sular pH, TDS, Cl" ve SGy2 miktarlarına göre yüksek kaliteli su sınıfında, ancak N 02 miktarına göre Sümela Deresi yüksek kaliteli su, Meryemana, Maçka ve Galyan Dere suları kirli su, Değirmendere suyu ise çok kirlenmiş su sınıfındadır. Değirmendere vadisindeki yeraltı suları ise pH, TDS, Cl", SCy2, N 02 ve N 03 miktarlarına göre yüksek kaliteli su sınıfında yer alır

Anahtar Kelimeler

Aşağı Değirmendere Havzası, Mineralli sular, İnorganik elementler, Su kimyası

Kaynakça

• Akkaş, M., 1990, Trabzon İklim Etüdü, TC Başbakanlık Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Ay dm, R, 2003, Değirmendere Vadisi (TrabzonEsiroğlu, KD Türkiye) volkanitlerinin mineral kimyası, petrolojisi ve petrojenezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü , Doktor a Tez i (Yayınlanmamış), 232 p.
• Aydoğan, B., 1987, Değirmender e (Hacımehmet-Çağlayan) Vadisi hidrojeolojik incelemesi, KTÜ, Jeoloji Müh. Böl. Bitirm e Çalışması (yayınlanmamış).
• Ball J. W. ve Nordstrom, D.K., 1991, User's manual for WATEQ4F, with revised thermodynamic data base and test cases for calculating speciation of major, trace and redox elements in natural waters: U.S.Geological Survey Öpen- File Report 91-183,189p. (Revised and reprinted August 1992)
• Dilek, R, 1979, Trabzon- Hopa kıyı şeridinin yer altı suyu olanaklan, KTÜ Yayın No: 99, Trabzon, 103 s.
• Domenico, P.A. ve Schvvartz, F.W., 1990, Physical and chemical hydrogeology, John Wiley & Sons, New York, 824 p.
• Erguvanlı, K ve Yüzer, E., 1987, Yer altı suları jeolojisi, 3. Baskı, İTÜ Maden Fakültesi, YayınNo: 23, İstanbul, 339 s.
• Fetter, C.W,1980, Applied Hydrogeology, Bell and Howel Company, Colombus, Ohio, 488 p.
• Freeze, R.Ave Cheery, J.A.,1979, Groundwater, Prentice-Hall, Inc., New Jersey, 604 p.
• Gültekin, F. ve Dilek, R., 2001, Trabzon yakın çevresindeki mineralli su kaynaklarının hidrokimyası, Yeraltı Suları ve Çevre Sempozyumu, 331-338, İzmir.
• Güven, İ.H., 1993 Doğu Pontidlerin 1/25.000 ölçekli jeolojisi ve komplikasyonu, MTA, Ankara, (Yayınlanmamış).
• Güven, İ.H., Nalbantoğlu, A.K. ve Takaoğlu, S., 1993 MTA Genel Müdürlüğü, 1/100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeolojisi haritaları serisi, Trabzon F43 ve G43 paftalan, Ankara, (Yayınlanmamış).
• Korkmaz,S.,1993, Tonya-Düzköy (GB Trabzon) yöresinin stratigrafisi, Türkiye Jeoloji Bülteni, 36,151-158.