Attepe - Elmadağ-Menteş–Karaçat Demir Sahalarında Yüzey Suyu-Yeraltı Suyu İlişkisinin Araştırılması

Year 2020, Volume: 44 Issue: 1, 79 - 98, 19.06.2020

Muhterem Demiroğlu Yüksel Örgün

https://doi.org/10.24232/jmd.740540

Abstract

Çalışmada, Seyhan nehri ana havzasında yer alan Menteş havzası ve yakın çevresinde bulunan, Attepe-
Elmadağ-Menteş–Karaçat demir sahalarında yüzey ve yeraltı suları arasındaki ilişki incelenmiştir. İnceleme alanında
Prekambiryen-Ordovisiyen yaş aralığında düşük dereceli metamorfizma geçirmiş metakarbonat ve metakırıntılılar
ve bunları açılı uyumsuzlukla örten Miyosen konglomeralar ve güncel alüvyonlar yüzeylenmektedir. Havzanın da
içinde yer aldığı bölgede, tektonik hareketlerin etkisiyle aşırı kırık, çatlaklı ve yer yer ileri düzeyde karstik yapı
kazanmış olan metakarbonatlar ana akifer olarak belirlenmiştir. Menteş deresi karstik akiferin doğal yeraltısuyu
boşalım güzergahını ve aynı zamanda aktif güncel karstlaşmanın erozyon seviyesini oluşturmaktadır.
Faylar, havzadaki geçirimsiz olan diğer birimlerin yanal ve düşey konumlarını belirleyerek karstik akiferin
sürekliliğini engellemiştir. Alansal olarak yağışlarla, yanı sıra Menteş deresinden büyük miktarda noktasal olarak
beslenen yeraltı sularının, sığ dolaşımlı ve akiferle temas süresi kısa, 5-10 yıllık genç sular olduğu ortaya konmuştur.
Menteş deresi ortalama debisi doğu alt havzası çıkışında 474 L/sn olarak hesaplanmıştır. Debi ölçümleri Menteş
deresinden, kurak ve yağışlı devrelerde sırasıyla yaklaşık 150 ve 1000 L/sn suyun, yeraltı suyuna ilave olduğunu
göstermiştir. Yeraltı maden ocağının da yer aldığı Karaçat akiferinin yan havzalardan ziyade Menteş deresinden
beslendiği belirlenmiştir. Hidrojeolojik değerlendirmeler ve izotop analiz sonuçları önceki çalışmalarda da belirlenen
Attepe gölü ile Karaçat akiferi arasında hidrolik bir ilişkinin olmadığı değerlendirmesi teyit edilmiştir.

Keywords

Yüzey suları, Yeraltı suları

References

• Alan, İ., Şahin, Ş., Altun, İ., Bakırhan, B., Balcı, V., Böke, N., Saçlı, L., Pehlivan, Ş., Kop, A., Hanilçi, N., Çelik, Ö.F., 2007. Orta Torosların jeodinamik evrimi, Ereğli (Konya)-Ulukışla (Niğde)-Karsantı (Adana)-37 Namrun (İçel) yöresi. MTA Rap. No: 11006, 245 s., Ankara (yayınlanmamış). Arda, N., Tiringa, D., Ateşçi, B., Akça, A. ve Tufan, E., 2008. Yahyalı (Kayseri)- Mansurlu (Feke- Adana) yöresi demir sahaları maden jeolojisi ara raporu. MTA Rap. No: 11093, 75 s., Ankara (yayınlanmamış). Arıkan, Y., 1968. Mansurlu (Feke-Yahyalı) demir zuhurları. MTA Derleme No:3992. Ayhan, A., İplikçi, E., 1978. Adana iline bağlı Kozan Feke Saimbeyli civarıının jeolojik etüdü. MTA Derleme No: 6737, Ankara (yayınlanmamış). Ayhan, A., 1988. 1:100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi,