Beypazarı (Ankara) Yöresi Neojen Tortullarının Kil Mineralleri ve Bunların Dikey ve Yanal Dağılımı

Year 1988, Volume: 12 Issue: 1, 33 - 42, 15.11.1988

Cahit Helvacı Hüseyin Yılmaz Uğur İnci

Abstract

Beypazarı (Ankara) yöresindeki trona içeren Neojen yaşlı volkano-sedimenter istifin çamurtaşı ve kiltaşlan x-ışın difraksiyon yöntemi ile incelenmiştir. Çamurtaşları ve kiltaşları simektit ve illitin yanı sıra başlıca dolomit, kalsit, trona, klinoptilolit, natrolit, vairakit, haksahidrit, magnezit, feldispat, nadiren klorit ve opal-C.T. gibi otijenetik mineraller içerirler. Yapılan çalışma sonucu trona içeren (alt düzey) çamurtaşı ve kiltaşlarının tane boyu 2 µ' dan küçük fraksiyonlarının %67 iyi kristalli simektit ve %33 illetten oluştuğu saptanmıştır. Trona içermeyen çamurtaşı ve kiltaşlarının tane boyu 2 µ' dan küçük fraksiyonları da %30 kötü kristalli simektit ve %70 illitten oluşur. Simektitler trioktaedral ve illitler de dioktoedral türdendir. Simektitlerin değiştirilebilir tabakalar arası katyonu Ca++ dur. Kil mineralleri ortamın jeokimyasal koşullarına bağlı olarak alttan üste doğru illit (baskın) + orta derecede kristalli simektit-iyi kristalli simektit (baskın) + illit- illit (baskın) + zayıf kristalli simektit- illit şeklinde düşey bir dağılım sunar. Simektit ve diğer otijenik mineraller playa-göl ortamlarında nötral ve alkali koşullarda volkanik malzemenin bozuşması sonucu oluşmuştur.

Keywords

Beypazarı, Neojen Tortulları, Kil Minerali

Clay Minerals Of Neogene Sediments İn Beypazarı (Ankara) District And Their Vertical And Lateral Distribution

Abstract

Mudstones and claystones of the trona-bearing volcano - sedimentary sequence of Neogene age in Beypazarı (Ankara) district were examined by x-ray diffraction technique. In addition to smectite and illite, mudstones and claystones consist mainly of dolomite, calcite, trona, clinoptilolite, natrolite, wairakite, hexahydrite, magnesite, feldspar, rarely chlorite and opal-C.T. All are authigenic in origin. Studies have shown that the fractions finer than 2 µ of trona bearing (lower horizon) mudstones and claystones are composed of 67% well crystallized smectite and 33% illite. Clay fractions in non trona bearing mudstones and claystones (upper horizon) are, constituted of 30% poorly crystallized smectite and 70% illite. Smectites and illites are of trioctaedral and dioctaedral types, respectively. The exchangable interlayer cation of the smectites is Ca++. Depending upon the geochemical conditions of the environment, clay minerals display a vertical graduational zoning as; illite (dominant) + moderately crystallized smectite-well crystallized smectite (dominant) + illite-illite (dominant) + poorly crystallized smectite-illite. Smectite, as well as other authigenic minerals, have been formed by weathering of volcanic glassy material in neutral to alkaline conditions in playa-lake environment.

Keywords

Beypazarı, Neogene Sediments, Clay Mineral

References

• ALTINLI, E., 1977 Geology of the northern portion of Nallıhan (Ankara province): İstanbul Üniversitesi, Fen Fak. MEC., Section B, V. 42 (1-2), 29-44.
• ATAMAN, G., 1976, Türkiye'deki yeni bir analsim oluşuğu ve zeolitli serilerle plaka tektoniği arasındaki muhtemel ilişkiler: H.Ü. Yer bilimleri, 1, 9-23.
• BRADLEY, W., ve Eugster, H.P., 1969, Geochemistry and paleolimnology trona deposits and associated outhigenic minerals of the Green River Formation of Wyoming: U. S. Geol Surv. Prof. Paper, 469 B, 71 p.
• FOSCOLOS, A. E., 1984, Cataggenesis of argillaceous sedimentray rocks: Geoscience Canada, 11/2, 67 -75.
• FOSCOLOS, A. E., ve Kodama, H., 1974, Diagenesis of clay minerals from Lower Cretaceous shales of Nort Eastern Biritish Columbia; Clays and Clay Min., 22, 319 - 335.
• GARRELS, R.M., ve Mac Kenzie, F.T., 1971, Evolution of sedimentray rocks; New York, Norton.
• GRIM, R. E. ve Bradley, W.F., 1954, Quantitative timations of clay minerals by diffraction methods: Jour. Ser. Petrology, 24, 242 - 251.
• GÜNDOĞDU, M.N., Tenekeci, Ö., öner, F., Dündar, A. ve Kayakiran, S., 1985, Beypazarı trona yatağının kil minerolojisi: Ön çalışma sonuçlan, Ulusal Kil Sempozyumu, 141-153.
• GÜVEN. N. ve Kerr, P.F., 1966, Weathering effecs on the structures of mica-type minerals: Ame. Min, 51, 858-873.
• HELVACI, C., Yılmaz, H., Yağmurlu, F. ve inci U., 1986 Beypazarı yöresinde trona içeren Neojen tortullarının stratigrafisi IV. Mühendislik Haftası. Bildiri Özleri, 54-55
• HELVACI, C., inci, U. ve Yağmurlu, F., 1987, Beypazarı trona yataklarının jeolojik konumu ve mineralojisi. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, 41-42
• HELVACI, C., İnci, U., Yağmurlu, F., and Yılmaz, H, Geologic framework of the Beypazarı district and Neogene trona deposits of the region, Turkey, Doğa Bilim Dergisi (in press).
• HOWER, J„ Eslinger, E.V. ve Hower, M.E., 1976, Mechanism of Burial metamorphism of argillaceous sediments, mineralogical and chemical evidence: Geol. Soc. Ame. Bull, 78, 725-737.
• KUBER, B, 1966, La crystallinite de illite et les zones tout a fait superieur du metamorphisme: In Collugue su les Etages Tectoniquesa la Baconniere, 105-122.
• MlLLOT, G., 1970, Geology of clays, translated by Farrand, W.R. ve Paquet, H.: New york. Springerverlag, 429 p.
• MÜLLER, G, 1964, Sedimentary Petrology Part II. Hafner Publishing Company. New York/London.
• PORRONGE, D.H., 1966, Clay minerals in recent sediments of Niger delta: Clays and Clay Min, Proceedings of the 14 th National Conference, 221-233
• SANER, S., 1980, Explanation of the development of the Western Pontid Mountain and adjacent basins based on platetectonic theory, north-western Turkey: Mineral Research Explor. Inst. Bull, 93, 1-20.
• SHEPPARD. R.A VE Gude, A.J., 1968, Distribution and genesis of authigenic silicate minerals in tuffs of Pleistocene Lake Tecopa, Inyo County Califomia: U.S. Geol. Surv. Prof. Paper, 597, 38 p.
• YILMAZ, H., 1985, Yeşilyurt (Alaşehir-Manisa) Neojen fluviyal tortullarında gözlenen kil mineralleri ve bunların oluşumu. Doğa Bilim Derg., Seri B, Cilt 9, Sayı 3, 302-311.