Güney Amerika’daki And Dağlarının Tektonik ve Volkanik Gelişimine Bağlı Borat ve Diğer Tuz Yataklarının Oluşumu

Year 1992, Volume: 16 Issue: 2, 5 - 22, 15.11.1992

Cahit Helvacı

Abstract

And Dağları, Nazca levhasının Güney Amerika levhası altına dalması sonucu gelişmiştir. 7 km derinliğe erişen Peru-Şili hendeği Nazca levhası ile Güney Amerika levhası arasındaki dokanakta yer alır. Ana volkanik ada yayı, Nazca levhasının bu açı ile dalımı ile magma oluşumu ve volkanik ada yayı gelişmesi için en uygun koşullar sağlanmıştır. Orta Andlar kesiminin 15° güney enleminin kuzeyinde ve 28° güney enleminin güneyinde Nazca levhası çok düşük eğimlidir ve bu kesimlerde volkanik ada yayı bulunmaz. Volkanik ada yayı hendeğe paralel olup, yükseltilerden birisi deniz seviyesinden itibaren 7 km yüksekliğe erişir. Hendek ile yayı arasındaki topoğrafik farklılık yaklaşık 14 km ile yerkürenin en önemli özelliklerinden birini oluşturur. Altiplano-Puna platosu ada yayı ile yakından bağlantılıdır. Plato, doğuda dar, kıvrımlanmış ve faylanmış bir kuşak olan ve Doğu Kordüler olarak isimlendirilen volkanik cevher ile sınırlanmıştır. Plato deniz seviyesinden 4 km yükseklikte olup iç kesimleri büyük düz bir havza ile kaplanmıştır. Bölge çok kurak ve yıllık çok düşük yağışa sahiptir. Bundan dolayı bu havzada çok kalın bir tuz istifi toplanır. Havzaların tabam, "salares" diye isimlendirilen çok geniş, düz ve beyaz yüzeyler şeklinde beliren tuzlar ile kaplanmıştır. Altiplano-Puna plato 2000 km uzunluk ve 300 km genişlik ile çarpışma t ürü olmayan dağ kuşağındaki en büyük platodur. Plato bölgesi kalın evaporit istiflerini içerir. Volkanik ada yayından doğuya doğru gelişen transversal volkanik zincirlerden dolayı bu bölgedeki havzalar çok kapalı bir konumda olduklarından dolayı Puna bölgesinde evaporitler son derece önemlidir. Bu volkanik kuşaklar dalan Nazca levhasında gelişen derin kırıklar sonucunda gelişmişlerdir. Transversal volkanik kuşaklar arasında yer alan bu havzalar yay içi havzaları şeklinde düşünülebilir.

Keywords

And Dağları, Tektonik ve Volkanik, Borat, Tuz Yatakları

References

• Alonso, R.N., 1986, Occurencia, posicion estratigraficay genesis de los depositos de boratos de la Puna Argentina.
• Alonso, R.N., Helvacı, C., Sureda, R.J. and Viramonde, J.G., 1988, A new Tertiary borax deposit in Andes: Mineral Deposita, 23, 299-305.
• Alonso, R.N. and Viramonte, J.G., 1985, Provincia boratifera Centroandina: IV Congreso Geologico Chileno, Universidad de Norte, Antofagasta, Şili.
• Bain, H.F. and Read, T.T., 1934, Ores and industry in South America: New York, Council on Fereign Relations, pp. 263-264, 294.
• Barazangi, M., and Isacks, B., 1976, Spatial distrubution of earthquakes and subduction of the Nazca plate beneath South America: Geology, v. 4, pp. 686-692.
• Berzina, I.G., et al, 1975, Boron geochemistry in the volcanogenic-sedimentary process: 12 v. Akad. Nauk SSSR, Ser. Geol. No. 5.
• Buttgenbach, H., 1901, Gisements de borate des Salinas Grandes de la Republique Argentina: Anales Societe Geologique Belgique, V. 28, pp. 99-116.
• Chamberlin, R.T., 1912, The physical setting of the Chilean borate deposits: Jour. Geol., v. 20, pp. 763-768.
• Chilean Lithium, 1987, Salar de Atacama: World Mining Equipment.
• Chong Diaz, G., 1984, Die Salare in Nordchile Geologie, Struktur und Geochemie: Geotckt. Forsch., 67, 1-II, 1-146, Stuttgart.
• Dickson, T., and Harben, P., 1983, Borates and their becalmed markets: Industrial Minerals, No. 184, pp. 23-27.
• Ericksen, G.E., 1963, Geology of the salt deposits and the salt industry of Northern Chile: U.S. Geological Survey, Open File Report, No. 698, 164 p.
• Forsyth, D.W., 1975, Faulty plane solutions and tectonics of the South Atlantic and Scotia Sea: Journal of Geophysical Research; v. 80, pp. 1429-1443.
• Francis, P.W. and Rundle, C.C., 1976, Rates of production of the main magma types in the central Andes: Geological Society of American Bulletin, v. 87, pp. 474-480.
• Gill, J., 1981, Orogenic andesites and plate tectonics: New York, Springer-Verlag, pp. 25-314.
• Helvacı, C., 1989, Türkiye bor madenciliğinin işletme, stoklama ve pazarlama sorunlarına mineralojik bir yaklaşım: Jeo. Müh., Sayı 34-35, p. 5-17.
• Helvacı, C, and Alonso, R.N., 1992, Primary inyoite in a recent playa of northern Argentine: Mineralogy and Petrology (baskıda).
• James, D.E., 1971, Plate tectonic model for the evolution of the Central Andes: Geological Society of America Bulletin, v. 82, pp. 3325- 2346.
• Kistler, R.B. and Smith, W.C., 1983, Boron and borates: in Le fond, S.J., cd., Industrial Minerals and rocks, 5 the. ed., v. 1, New York, AIME, pp. 548-550.
• Lyday, P.A., 1984, Boron in 1983; Mineral Industry Surveys, U.S. Dept, of the Interior, Jan., 4 p.
• Muessig, S., 1966, Recent South American borate deposits: in Rau, J.L., ed., Transactions, Second Symposium on salt: Cleveland, Ohio, Northern Ohio Geological Society, v. 1, pp. 151-159.
• Ozol, A.A., 1976, Basic features of boron geochemistry and formation conditions for its deposits of the volcanogenic-sedimentary type: translated from Litologiya Polezne Iskopaemye, No. 3, May-Junc, pp. 60-74, New York, Plenum, pp. 320-330.
• Ozol, A.A., 1977, Plate tectonics and the processess of volcanogenic-sedimentary formation of boron: translated from Tectonika pliti protessey volkanogennoosadachnogo obrazovaniya bora, AN USSR Investiya, Ser. Geol., No. 8, pp. 68-75, International Geology, Rev., v. 20, No. 6, pp. 692-696.
• Turner, J.C.M., 1964, Descripcion Geologica de La Hoya 7C-Ncvado de Cachi: Dir. Nac. Geol., v. 99, 81 p.
• Zeil, W., 1979, The Andes, a geological review: Berlin, Gebruder Burntraeger, pp. 56-195.