Çiftehan-Koçak (Ulukışla/Niğde) Yöresi Demir Yataklarının Mineralojik ve Jenetik İncelemesi

Year 1992, Volume: 16 Issue: 2, 91 - 103, 15.11.1992

Sedat Temur Halil Baş

Abstract

Yöredeki demir yatakları Üst Senoniyen-Paleosen yaşlı Çiftehan karmaşığına ait Elmalı volkanit üyesinin içinde veya bu volkanitlerle Aktaştepe kireçtaşı üyesine ait karbonatların kontaklarında yer almaktadır. Yatakların ana cevher minerali manyetittir. Daha az oranlarda veya eser miktarlarda bulunan kalkopirit, kobaltit, pirit, bravoit, linneit, bornit, millerit, sfalerit, galenit, ilmenit, rutil/anatas, hematit, neodijenit, braunit, kovellin, nabit altın/elektrum, klabrodit, bizmutinit ve ayikinit gibi cevher mineralleri manyetite eşlik etmektedir. En yaygın gang minerali ise epidottur. Kuvars, kalsit, granat, piroksen, amfibol, klorit, kordiyerit, aktinolit ve tremolit izlenen diğer gang mineralleridir. Mineraller birbirini kesme, ornatma, birbirlerinin içinde ayrılım veya kapanım kristalleri halinde bulunma özelliklerine göre cevher mineralizasyonu beş evreye ayrılabilmektedir. Skarn zonlarının içinde yer alan demir yatakları kontak-metasomatik kökenlidir. Cevherleşmeyi monzonit ve diyorit bileşimli derinlik kayaçlarından kaynaklanan çözeltiler sağlamıştır. Yataklar Üst Senoniyen-Paleosen yaşlıdır. Yöredeki demir yataklarının toplam rezervi yaklaşık 200 000 ton dur.

Keywords

Demir, Mineralojik, Jenetik, Ulukışla-Niğde

Mineralogical and Genetic Study of Iron Deposits of the Çiftehan-Koçak (Ulukışla/Niğde) District

Abstract

The iron ore deposits in the studied area appear in the Elmalı volcanite member or at the contact between this volcanites and Aktaştepe limestone member of the Upper Senonian-Paleocene aged Çiftehan complex. The dominant mineral of the iron deposits is magnetite. Magnetite is accompanied in lesser or trace amounts by chalcoyprite, cobaltite, pyrite, bravoite, linnaeite, bomite, millerite, sphalerite, galena, ilmenite, rutile, sphen, anatas, hematite, neodiganite, braunite, covellite, native gold/electrum, clabrodite, bismutinite and aikinite. The common gangue mineral is epidote. Quartz, garnet, pyroxene, amphibol, clorite, cordierite, actinolite and tremolite are the other observed gangue minerals. Ore mineralization can be divided five phases according to cross-cutting, replacement and seperation on inclusion features of the minerals. The iron deposits occuring in scam zones are of contact-metasomatic origine. The mineralization is due to solution derived from plutonic rocks with monsonitic and dioritic compositions. The age of the iron ores is Upper Senonian-Paleocene. The total reserve of the iron deposits in the area is about 200 000 t.

Keywords

Iron, Mineralogical, Genetic, Ulukışla-Nigde

References

• Ateş, Z., 1986, Esendemir Tepe (Koçak-Ulukışla-Niğde) manyetit yatağı; Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, 55 s.
• Baş, H„ Ayhan, A. ve Atabey, E., 1986, Ulukışla-Çamardı (Niğde) volkanitlerinin bazı petrografik ve jeokimyasal özellikleri; Jeoloji Mühendisliği, 26,27-34.
• Baş, H. ve Temur, S., 1991, Çiftehan-Kaçak-Elmalı (Ulukışla-Niğde) yöresi demir, barit ve bakır oluşumları; TÜBİTAK, TBAG Projesi, No 907,105 s.
• Billor, M. Z., 1986, Kayseri ilinin Dere (Çiftehan) dolayının cevherleşmesi ve volkanitlerin jeokimyasal incelemesi; Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi.
• Billor, M. Z. ve Anıl, M.,1986, Kayseri ilinin Dere (Çiftehan) dolayında görülen pirit -kalkopirit -manyetit cevherleşmesi ve Tersiyer volkanizması: C.Ü. Müh. Fak. Derg., 1/1, 60-74.
• Borchert, H., 1965, Geosenklinale lagerstraten, was dazu gehört und was nichk dazu gehört sowie deren Beziehungen zu Geotectonic Forschungsh, Freiberg, C, 7, 7-61.
• Çağatay, A., 1980, Bat ı Anadolu çinko-kurşun yataklarının jeoloji-mineraloji etüdü ve kökenleri hakkında görüşler; Türkiye Jeol. Kur. Bült. 23, 2, 119-132.
• Çevikbaş, A. ve Öztunalı, Ö., 1991, Ulukışla-Çamardı (Niğde) havzasının maden yatak ları; Jeoloji Mühendisliği, 39, 22-40.
• Demirtaşlı, E., Bilgin, Z„ Erenler, F„ Işıklar, S., Sanlı, D., Selim, M. ve Turan, N., 1973, Bolkar Dağları'nın jeolojisi; Cumhuriyetin 50. Yılı Yer Bilimleri Kong. Tebliğler, 42- 57.
• Duong, P.K., 1969, Skarn et mineralisations asoocies; Cronique des mines, 292-360.
• Ramdohr, P., 1980, The ore minerals and their intergrawths; Pergaman Prees, Oqford, 1200 s.
• Tatar, M., 1987, Koçak Köyü Cipcip Dere (Niğde-Ulukışla) demir-bakır cevherleşmesinin metalojenezi; Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi.