Eleştirel Okuryazarlık Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları

Year 2024, Volume: 8 Issue: 4, 173 - 185, 31.12.2024

Eyüp Yılmaz , Soner Aladağ

Abstract

Bu çalışmanın amacı başta öğretmen adayları olmak üzere yetişkin bireylerin eleştirel okuryazarlık beceri düzeylerini belirleyecek geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Bu kapsamda 485 öğretmen adayından veri toplanmıştır. 203 öğretmen adayından elde edilen veriler, taslak ölçek formunun faktör yapısının belirlenmesi amacıyla, kalan 282 öğretmen adayından elde edilen veriler ise açımlayıcı faktör analizi (AFA) sonucunda elde edilen yapının doğrulanması amacıyla kullanılmıştır. 18 maddeden oluşan taslak ölçek formu AFA sonucunda 14 maddeden oluşan iki faktörlü (eleştirel okuma ve eleştirel yazma) kavuşmuştur. Ölçeğin Cronbach Alpha iç tutarlık katsayıları tüm ölçek için .86, eleştirel okuma boyutu için .76 ve eleştirel yazma boyutu için .71 olarak hesaplanmıştır. Eleştirel Okuryazarlık Ölçeği (EOÖ) tek başına toplam varyansın %51’ini açıklamaktadır. Yapılan doğrulayıcı faktör analizi (DFA) sonucunda kriterleri karşılamayan iki madde (m7 ve m8) testten çıkarılmıştır. Kalan 12 maddelik formdan kabul edilebilir ve iyi uyum değerleri elde edilmiş ve ölçeğe nihai hali verilmiştir. Sonuç olarak geliştirilen EOÖ’nin başta öğretmen adayları olmak üzere tüm yetişkin bireylerin eleştirel okuryazarlık becerilerini ölçebilecek nitelik geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu görülmüştür. Yine eleştirel okuryazarlık becerisi için alanyazında belirlenmiş standart bir faktör yapısının bulunmadığı ulaşılan bir diğer önemli sonuçtur. İlerleyen yıllarda araştırmacılar tarafından standartlaştırılmış bir boyut yapısının belirlenmesi adına çalışmalar yürütülebilir.

Keywords

Eleştirel okuryazarlık, Eleştirel düşünme, Öğretmen adayı, Ölçek geliştirme

Development of the Critical Literacy Scale: Validity and Reliability Studies

Abstract

The purpose of the present study is to develop a valid and reliable scale to determine the critical literacy skill levels of adult individuals, particularly pre-service teachers. Data were collected from 485 pre-service teachers. The data obtained from 203 pre-service teachers were used to determine the factor structure of the draft scale form, while the data obtained from the remaining 282 ones were used to validate the structure obtained through exploratory factor analysis (EFA). The draft scale form, initially consisting of 18 items, was refined through EFA to a two-factor structure with 14 items (critical reading and critical writing). The Cronbach's Alpha internal consistency coefficients of the scale were calculated as .86 for the entire scale, .76 for the critical reading dimension, and .71 for the critical writing dimension. The Critical Literacy Scale (CLS) explained 51% of the total variance. Following confirmatory factor analysis (CFA), two items (items 7 and item 8) that did not meet the criteria were removed. Acceptable and good fit indices were achieved with the remaining 12-item form, which constituted the final version of the scale. In conclusion, the developed CLS is a valid and reliable measurement tool capable of assessing the critical literacy skills of adult individuals, especially pre-service teachers. Another significant finding of the study is the lack of a standardized factor structure for critical literacy skills in the literature. Future research could focus on establishing a standardized dimensional structure for critical literacy skills.

Keywords

Critical literacy, Critical thinking, Pre-service teacher, Scale development

References

• Abednia, A., & Izadinia, M. (2013). Critical pedagogy in ELT classroom: Exploring contributions of critical literacy to learners' critical consciousness. Language Awareness, 22(4), 338-352
• Akar, C. (2007). İlköğretim öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ata, R. ve Yıldırım, K. (2016). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlığı dersi kapsamında internet ve sosyal medya kullanımları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 581-602.
• Bağcı, H. ve Baz, D. (2018). Türkçe öğretmen adaylarının yazma alışkanlıkları üzerine bir çalışma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1138-1160.
• Bender-Slack, D. (2010). Texts, talk ... and fear? English language arts teachers negotiate social justice teaching. English Education, 42(2), 181-203.
• Beşoluk, Ş., ve Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679-693.
• Blixen, T. B., Pannell, J., & Tarnopolsky, O. (2020). Teachers' understanding and enactment of critical literacye A lack of unified teaching method. Cogent Education, 7(1), 1-19.
• Bui, T. (2016). Critical literacy in an EFL classroom in Vietnam: Agentive empowerment, ideological and language transformations. The Journal of Asia TEFL, 13(4), 247-261.
• Can, B. (2024). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Yazma Kaygılarının İncelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 12(1), 90-114.
• Can, F. ve Alan, Y. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının yazmaya yönelik görüşleri: Bir fenomenoloji araştırması. Tarih Okulu Dergisi, 53, 2530-2552.
• Cho, H. (2015). I love this approach, but find it difficult to jump in with two feet!” Teachers' perceived challenges of employing critical literacy. English Language Teaching, 8(6), 69-79.
• Comrey, A. L., & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis (2nd. ed.). Psychology Press.
• Dal, S. ve Aktay, S. (2015). İnternet için eleştirel okuryazarlık ölçeği geliştirme çalışması. Akademik Araştırmalar Dergisi, 67, 185-200.
• Erişti, B. ve Erdem, C. (2018). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlığı beceri düzeyleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(67), 1234-1251.
• Gregory, A. E. ve Cahill, M. A. (2009). Constructing Critical Literacy: Self-Reflexive Ways for Curriculumand Pedagogy. Critical Literacy: Theories and Practices, 3(2), 6-16.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60.
• Jeyaraj, J. J., & Harland, T. (2016). Teaching with critical pedagogy in ELT: The problems of indoctrination and risk. Pedagogy, Culture & Society, 24(4), 587-598.
• Johnson, B. & Christensen, L. (2004). Educational research: Quantitative, qualitative and mixed approaches (Second ed.) Pearson.
• Karadeniz Bayrak, B. (2014). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimleri üzerine bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 25(1), 439-456.
• Karalı, Y. (2012). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri (İnönü Üniversitesi Örneği). (Yüksek Lisans Tezi). Malatya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kılıç, H. E., & Şen, A. İ. (2014). UF/EMI eleştirel düşünme eğilimi ölçeğini Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 39(176), 1-12.
• Kim, S. Y. (2016). Possibilities and challenges of early critical literacy practices: Bilingual preschoolers' exploring multiple voices and gender roles. Journal of Early Childhood Research, 14(4), 370-388.
• de Klonia, K. K. (2016). The potential role of critical literacy pedagogy as a methodology when teaching literature in upper secondary school in Sweden: A quantitative study of English teachers' literature choices. (Master thesis). Sweden: Malardalen University.
• Ko, M. (2013). A case study of an EFL teacher's critical literacy teaching in a reading class in Taiwan. Language Teaching Research, 17(1), 91-108.
• Ko, M., & Wang, T. (2009). Introducing critical literacy to EFL teaching: Three Taiwanese college teachers' conceptualization. The Asian EFL Journal Quarterly, 11(1), 174-191.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik Durumlarında Karar Verme ve Problem Çözme (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Kumagai, Y., & Iwasaki, N. (2011). What it means to read “critically” in a Japanese language classroom: Students' perspectives. Critical Inquiry in Language Studies, 8(2), 125-152.
• Kuvaç, M., ve Koc, I. (2014). Fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri: İstanbul Üniversitesi örneği. Turkish Journal of Education, 3(2), 46-59.
• Lewison, M., Flint, A., & Sluys, K. (2002). Taking on critical literacy: The journey of newcomers and novices. Language Arts, 79, 52-62.
• Miles, J., & Shevlin, M. (2007). A time and a place for incremental fit indices. Personality and Individual Differences, 42(5), 869–874.
• Muhammad, M. M., & Latif, A. (2022). EFL teachers’ critical literacy instructional perspectives and practices: The case of the Egyptian university context. Teaching and Teacher Education, 115, 103733.
• Park, Y. (2011). Using news articles to build a critical literacy classroom in an EFL setting. Tesol Journal, 2(1), 24-51.
• Potur, Ö. (2014). Türkçe derslerinde eleştirel okuryazarlık. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(4), 32-49.
• Türkben, T. ve Satılmış, S. (2022). Öğretmen adaylarının akademik okuryazarlık, dijital okuryazarlık ve eleştirel okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(2), 345-364.
• Quadri, S. (2024). The conceptualization of critical literacy and its historical development. Canadian Journal for New Scholars in Education, 15(1), 122-130.
• Yamaç, A., Çeliktürk Sezgin, Z., ve Kocaarslan, M. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının yazma ve yazma öğretimine ilişkin deneyim ve inançları. Electronic Turkish Studies, 11(3), 2355-2370.